Sosnowiec: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 210 wersji utworzonych przez 11 użytkowników)
Linia 9: Linia 9:
  | gmina              = Sosnowiec
  | gmina              = Sosnowiec
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | regin historia    = [[Zagłebie Dąbrowskie]] , [[Małopolskie]]
  | regin historia    = [[Zagłębie Dąbrowskie]] , [[Małopolskie]]
  | zarządzający      = Prezydent
  | zarządzający      = Prezydent
  | prezydent          = [[Kazimierz Górski]]
  | prezydent          = [[Arkadiusz Chęciński]]
  | miejska            = tak
  | miejska            = tak
  | powierzchnia      = 92
  | powierzchnia      = 92
Linia 21: Linia 21:
  | tablica_rej        = SO
  | tablica_rej        = SO
  | założone          =  
  | założone          =  
  | prawa_miejskie    = 1902
  | prawa_miejskie    = [[1902]]
  | www                = http://www.sosnowiec.pl
  | www                = http://www.sosnowiec.pl
     
}}
}}


'''Sosnowiec''' - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]], a przez to jego niepisana stolica.
'''Sosnowiec''' - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]], a przez to jego niepisana stolica.


Zobacz [http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Dzielnice_i_osiedla_Sosnowca dzielnice miasta]
Prawa miejskie Sosnowiec posiada od [[1902]] roku. W roku ich nadania wchodził w skład [[Gubernia Piotrkowska|guberni piotrkowskiej]] Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wraz z całym [[Zagłębie Dąbrowskie|regionem]], wszedł w skład [[Województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|województwa kieleckiego]] (1919-1939). Obecnie leży w '''małopolskiej części''' [[Województwo śląskie|województwa tzw. "śląskiego"]] (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).<br>
 
Szybki rozwój miasta nastąpił na przełomie XIX ([[Zachodni Okręg Górniczy]]) i XX wieku. Od tego czasu jest najludniejszym miastem [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]].<br>
[[Plik:Mapa-Sosnowiec-1927.jpg|thumb|350px|Plan miasta z 1927 r.]]
[[Plik:Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku.JPG|thumb|350px|Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości. Sosnowiec położony na południowo-zachodnim krańcu [[Gubernia Piotrkowska|Guberni Piotrkowskiej]] Królestwa Polskiego stykał się bezpośrednio z Zagłębiem Krakowskim pod zaborem austriackim. Od zachodu oba regiony stykały się z Królestwem Prus. W 1918 roku Zagłębie Dąbrowskie weszło w skład województwa kieleckiego, a krakowskie w skład województwa krakowskiego. Źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych.]]
[[Plik:Dworzec Sosnowiec pocztówka 41 200.jpg|thumb|350px|[[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|Dworzec główny]] w Sosnowcu na dawnej pocztówce. Powstał w związku z budową tzw. [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej]]]]


==Historia==
==Historia==
[[Plik:Ksiestwo siewierskie.png|thumb|right|Obszar Księstwa Siewierskiego zaznaczony czerwonym kolorem]]
Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą:
*[[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]]
*[[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]]
*[[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]]
*[[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]]
*[[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]]
*[[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]]
*[[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]
W czasach I Rzeczypospolitej powyższe dzielnice (podobnie jak dzielnice [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]]) wchodziły w skład:
*województwa krakowskiego lub [[Księstwo Siewierskie|księstwa siewierskiego]] biskupów krakowskich.<br>
[[Plik:Jan Długosz.jpg|thumb|Jan Długosz - duchowny i kronikarz z czasów Jagiellonów, sekretarz biskupa krakowskiego [[Zbigniew Oleśnicki|Zbigniewa Oleśnickiego]] - pierwszego biskupa zarządzającego [[Księstwo Siewierskie|Księstwem siewierskim]] (obecnie zachodnia część [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]])]]
Większość z nich została wymieniona w XV-wiecznym dziele Jana Długosza dotyczącym beneficjów diecezji krakowskiej (''Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis''). Prawa miejskie posiadał wówczas [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]] - obecnie jedna z dzielnic Sosnowca.<br>
Szybki rozwój, industrializacja i napływ ludności do wyżej wymienionych osad oraz rozwój nowych dzielnic (najczęściej wokół zakładów przemysłowych) przypadł na XIX i XX wiek - tak, iż w latach II Rzeczypospolitej miasto Sosnowiec (mające prawa miejskie od 1902 roku) było już drugim, po Częstochowie, największym pod względem liczby ludności miastem [[Województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|województwa kieleckiego]]. (Od 1927 roku było siedzibą [[Izba Przemysłowo-Handlowa|Izby Przemysłowo-Handlowej]] województwa kieleckiego.)
:''Zobacz [[:Kategoria:Dzielnice_i_osiedla_Sosnowca|wszystkie dzielnice Sosnowca]]''
:''Zobacz [[:Kategoria:Ulice_Sosnowca|historię sosnowieckich ulic]]''
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)]]''
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej fotografii (katalog)]]
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej reklamie (katalog)]]
Po 1945 roku położony kolejno w województwach: [http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Województwo_śląskie_1945-1950#Nazewnictwo|śląsko-dąbrowskim / śląskim], [http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Województwo_katowickie_w_Polsce_Ludowej katowickim] i [https://pl.wikipedia.org/wiki/Województwo_śląskie śląskim] (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).<br>
===Najstarsze dzieje===
W okresie plemiennym (VI - X wiek), poprzedzającym czasy dynastii Piastów, obszar dzisiejszego miasta, jak również cały region, stanowił część obszaru plemiennego Wiślan<ref>{{Cytuj książkę  | nazwisko = | imię = | nazwisko2= |imię2= | tytuł = Ilustrowany Atlas Historii Polski | data = 2006 | wydawca = | miejsce = Warszawa  | isbn = 83-7427-217-1| strony = 28}}</ref>.
====Odkrycia archeologiczne====
[[Plik:Archeologia Sosnowca (informator do wystawy).jpg|thumb|200px|right|[[Archeologia Sosnowca (informator do wystawy)|Informator]] do wystawy w [[Muzeum w Sosnowcu|Muzeum Miejskim]] z 2012 roku poświęconej archeologii Sosnowca]]
Do jednych z najstarszych znalezisk archeologicznych z terenu Sosnowca z czasów przed-piastowskich należą urny i ozdoby z cmentarzyska łużyckiego datowane na wczesną epokę żelaza<ref>{{cytuj stronę|url=http://sosnowiec.naszemiasto.pl/artykul/1378009,stanowiska-archeologiczne-w-sosnowcu-wiecie-gdzie-sa,id,t.html|tytuł=Stanowiska archeologiczne w Sosnowcu. Wiecie gdzie są?|opublikowany=sosnowiec.naszemiasto.pl/|data dostępu=2013-07-14}}</ref>. Zostały odkryte przypadkowo w latach 1880-1882 podczas rozbudowy miasta - na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Prace wykopaliskowe prowadził tutaj m.in. Franciszek Ksawery Martynowski - historyk i dziennikarz, redaktor "Przeglądu Bibliograficzno - Archeologicznego". Eksponaty te znajdują się m.in. w zbiorach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagielońskiego.
===Czasy Piastów===
Obszar dzisiejszego miasta Sosnowiec jak i cały region Zagłębia od początku państwowości polskiej położony był w Ziemi krakowskiej. W trakcie rozbicia dzielnicowego w roku 1177 zachodnia część obecnego miasta dostała się pod panowanie książąt śląskich. Została odkupiona w 1444 roku - już w dobie epoki Jagiellonów - wraz z całym [[Księstwo Siewierskie|Księstwem Siewierskim]] przez biskupów krakowskich.
====Odkrycia archeologiczne====
*[[Grodzisko w Sosnowcu - Zagórzu]]
===I Rzeczpospolita===
W okresie I Rzeczypospolitej (1454 - 1795) obecny obszar miasta w większości wchodził w skład województwa krakowskiego. Część zachodniego obszaru miasta wchodziła natomiast w skład [[Księstwo Siewierskie|Księstwa siewierskiego]], od 1443 zarządzanego przez biskupów krakowskich. W [[1790]] Księstwo siewierskie zostało zlikwidowane przez Sejm Wielki (Czteroletni) i włączone do woj. krakowskiego. Na okres I Rzeczypospolitej przypada również nadanie praw miejskich dla [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejowa]] w 1706 roku przez króla Augusta II Mocnego.
===Czasy zaborów===
====Przynależność administracyjna====
[[Plik:Jean Lannes.jpg|thumb|150px|Jean Lannes - marszałek z czasów Napoleona, książę Montebello, zwierzchnik księstwa olkusko - siewierskiego]]
Pierwszy (1772 rok) i drugi (1793 rok) rozbiór nie dotknął formalnie osad i wsi przyszłego Sosnowca, choć stanowiły obszar pograniczny województwa krakowskiego i bezpośrednio stykały się z zajętym przez Prusy obszarem Górnego Śląska. Dodatkowo po drugim rozbiorze Prusacy zajęli m.in. Częstochowę i tym sposobem okolice Sosnowca były otoczone i od zachodu i od północy armia pruską. W [[1795]] roku na skutek trzeciego rozbioru Polski obszar Zagłębia został zajęty przez Prusy. Pruska administracja przemianowała wówczas ten fragment województwa krakowskiego na tzw. Nowy Śląsk. Wyzwolenie przyszło wraz z sukcesami armii Napoleona. Dzięki temu w [[1807]] znalazł się w Księstwie Warszawskim (w departamencie krakowskim; krótki okres znajdował się również w departamencie kaliskim; na całym zaś obszarze od [[Siewierz|Siewierza]] do [[Olkusz|Olkusza]] Napoleon utworzył księstwo olkusko - siewierskie, które podarował swemu marszałkowi Jean Lannes'owi). Po upadku Napoleona, od [[1815]] aż do [[1914]] roku, Sosnowiec wchodził w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.
Przez ten czas przynależał kolejno do:
*województwa krakowskiego (do 1837 roku)
*guberni krakowskiej (do 1841 roku)
*guberni kieleckiej (do 1844 roku)
*guberni radomskiej (do czasu [[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim|powstania styczniowego]]: w raportach powstańczych obszar funkcjonował ponownie jako woj. krakowskie).
*Po upadku powstania i nowym podziale administracyjnym obszar Sosnowca znalazł się w [[Gubernia Piotrkowska|guberni piotrkowskiej]] (do wybuchu I wojny światowej).
[[Plik:Mapa Powiatu będzińskiego 1867 - 1914.JPG|thumb|350px|right|Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914]]
Na okres represji po upadku powstania przypada podział [[Powiat olkuski|powiatu olkuskiego]]. Obszar Sosnowca, jak również Dąbrowy, Będzin, Czeladź i Siewierz weszły w skład nowo-utworzonego [[Powiat będziński|powiatu będzińskiego]], wydzielonego z powiatu olkuskiego. Natomiast okrojony powiat olkuski władze carskie wcieliły w skład guberni kieleckiej<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sp.olkusz.pl/turystyka/dokumenty/historia-53|tytuł=Historia powiatu olkuskiego|opublikowany=sp.olkusz.pl/|data dostępu=2013-07-25}}</ref>.
====Zrywy niepodległościowe====
[[Plik:Teodor Cieszkowski 2.jpg|thumb|150px|left|[[Teodor Cieszkowski]], jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego]]
W trakcie [[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim|powstania]], w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce [[Bitwa o Sosnowiec|bitwa o sosnowiecki dworzec]]. Jej przebieg opisał - Stanisław Zieliński w swym dziele z 1913 roku ''Bitwy i potyczki 1863-1864'':
''Ustanawiając w powiecie olkuskim władzę Rządu Narodowego, [[Apolinary Kurowski|Kurowski]], w nocy z 6. na 7. lutego podsunął się pod Sosnowiec, gdzie moskale skoncentrowani byli w sile 300 ludzi. Oddział polski liczył 50 jazdy, 50 strzelców i 50 kosynierów. Kurowski w centrum pozycyi ustawił kosynierów, na lewem i prawem skrzydle strzelców, pod dowództwem Edwarda Staweckiego i Nikeforowa, sam zaś z kaweleryą, będącą pod komendą Mięty, stanął nad kordonem pruskim, spodziewając się ucieczki moskali w tę stronę. Moskale uwiadomieni o zbliżaniu się powstańców, morderczym ogniem z komory i stacyi kolei przywitali pierwszy atak, około 1. godziny w nocy. Pod [[Teodor Cieszkowski|Cieszkowskim]], dowódzcą kosynierów, padł koń, atoli Cieszkowski, aczkolwiek raniony, nie zszedł z placu, lecz trzy razy ponawiał atak na budynki, zajęte przez nieprzyjaciela, aż je zdobył, Kurowski zaś i Gaszyński, poparłszy atak, zmusili nieprzyjaciela do ucieczki. Jeden z uciekających ku granicy pruskiej oddziałów, liczący około 50 ludzi, wpadł na kawaleryę powstańczą i doszczętnie zniesiony został. Tymczasem ludzie Gaszyńskiego przetrząsali zdobyte budynki, a pochowanych po katach moskali chwytali i rozbrajali. Zdobyczą tej szczęśliwej wyprawy było 600.000 złp. Zabranych za kwitami z komory, 40 koni z całym przyrzadem, 40 karabinów, 100 centnarów ołowiu i t. p. Po tym krwawym chrzcie Kurowski poszedł do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy]]...''
W 1905 roku mają tu miejsce walki i protesty w ramach [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|rewolucji 1905 roku]] i powołanie do życia [[Republika Zagłębiowska|Republiki Zagłębiowskiej]].
*Galeria - Zrywy niepodległościowe:<br>
<gallery>
Plik:NAC Kapliczka.jpg|Kapliczka powstańcza upamiętniająca wydarzenia 1863 roku
Plik:Tablica dworzec.jpg | Tablica upamiętniająca wydarzenia 1863 roku na [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|dworcu głównym]]
Plik:Rewolucja żądania 1905.gif | Lista żądań rewolucjonistów [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|1905 roku]]
Plik:Weterani Powstania Styczniowego Sosnowiec 1916.jpg|[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób|Weterani 1863 roku]]
</gallery>
====Przemysł====
Wraz z początkiem XIX wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla, którego pokłady odkryto jeszcze pod koniec XIX wieku) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł.<br>
[[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb|250px|right|Mapa [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] z 1844 roku]]
Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem władze Królestwa Polskiego ([[Główna Dyrekcja Górnicza (Królestwo Polskie)|Główna Dyrekcja Górnicza]]) ustanowił tutaj [[dozorstwo olkusko - siewierskie]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sp.olkusz.pl/turystyka/dokumenty/historia-53|tytuł=Historia powiatu olkuskiego|opublikowany=sp.olkusz.pl/|data dostępu=2013-07-25}}</ref>, które weszło wkrótce w skład utworzonego przez [[Bank Polski (Królestwo Polskie)|Bank Polski]] [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] - scalającego zakłady przemysłowe zachodnich części województw: krakowskiego i kaliskiego Królestwa Polskiego (Kongresówki).
Pierwszymi kopalniami były:
*[[Kopalnia "Nadzieja Ludwika" (Sosnowiec)| "Nadzieja Ludwika"]]
*[[Kopalnia "Maurycy" w Niwce (Sosnowiec)| "Maurycy"]]
*[[Kopalnia "Feliks" (Sosnowiec-Pogoń)| "Pogoń"]]
*[[Kopalnia "Ostra Górka" (Sosnowiec)| "Ostra Górka"]]
*[[Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec)| "Wiktor"]]
*[[Kopalnia "Szarlota" (Sosnowiec)| "Szarlota"]]
Zobacz:
* ''[[:Kategoria:Kopalnie w Sosnowcu|Wszystkie kopalnie Sosnowca]]''
* ''[[:Kategoria:Huty w Sosnowcu|Wszystkie huty Sosnowca]]''
====Kolej====
Okres dynamicznego rozwoju spotęgowało wybudowanie [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linii kolejowych łączących Warszawę z Wiedniem]]. Trasa ta przebiegała przez [[Sosnowiec]], a w jego centralnym punkcie powstał [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|dworzec kolejowy]]. Nieco wcześniej (w [[1848]] roku) powstał [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki|dworzec w Maczkach (Granicy)]], który znalazł się na innej trasie [[Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska w Zagłębiu Dąbrowskim|Iwanogrodzko-Dąbrowskiej]]. Włączenie [[Sosnowiec|Sosnowca]] do nowoczesnej sieci komunikacyjnej stworzyło warunki do jego urbanizacji.
W [[1859]] roku przeprowadzono linię kolejową (odnoga tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej) i wybudowano stację graniczną. Wokół okazałego dworca kolejowego (stacja nosiła nazwę Sosnowice Warszawskie) zaczęło formować się swoiste centrum dla pobliskich miejscowości, w których rozwijał się przemysł - szczególnie dynamicznie po wybuchu wojny celnej między Rosją i Niemcami ([[1877]]). Wśród bagien i na wyrębach leśnych kształtowały się ulice: [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Modrzejowska]], [[Ulica 3 Maja (Sosnowiec)|Kolejowa]] (Główna, od [[1916]] r. 3 Maja), [[Ulica Dęblińska (Sosnowiec)|Iwangrodzka (Dęblińska)]], [[Ulica Warszawska (Sosnowiec)|Przejazdowa (Warszawska)]], [[Ulica Targowa (Sosnowiec)|Targowa]], Nikołajewska (Kołłątaja), Policyjna (Dekerta).
W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W [[1862]] roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki.
Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około [[1880]] roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był [[Abram Blumental]] (ostatnim [[Jan Macukow]]).
Galeria: Przemysł<br>
Dawne zakłady przemysłowe i przedsiębiorstwa w Sosnowcu:
<gallery>
Plik:Kotlarnia wyrobów miedzianych i metalowych ludwik piątkowski sosnowiec.jpg | [[Sosnowiecka Kotlarnia Wyrobów Miedzianych i Metalowych Braci Piątkowskich]]
Plik:Sosnowiec Piwo Sieleckie PPF 01.JPG | [[Browar Sielecki w Sosnowcu]] 
Plik:Pocztowka sosnowiec radocha 0001.jpg | [[Fabryka Chemiczna „Radocha”]]
Plik:Grzegorzewski bryczki i powozy.jpg|[[Zakład powozów, bryczek i wozów K. W. Grzegorzewskiego]]
</gallery>
Galeria: Kolej<br>
Dworce kolejowe Sosnowca:
<gallery>
Plik:Sosnowiec Gł, dworzec kolejowy na pocztówce 001.jpg | [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
Plik:Pocztowka sosnowiec granica dworzec 0005.jpg | [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki]] 
Plik:Dworzec kolejowy Sosnowiec Południowy 02.JPG | [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Południowy]]
Plik:Sosnowiec lokomotywa 001.JPG|Zabytkowa lokomotywa przy dworcu głównym
</gallery>
===Wiek XX===
[[Plik:Nowy sosnowiec plan1902.jpg|thumb|right|Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu]]
Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w [[1900]] roku trzy wsie: Sosnowiec, [[Stary Sosnowiec (Sosnowiec)|Stary Sosnowiec]] oraz [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]] połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił [[Stefan Jan Mrokowski|Stefan Mrokowski]]). Trzonem utworzonego w [[1902]] roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.<br>
[[Plik:Miasto Sosnowiec Mapa 1927 1939.jpg|thumb|right|W powiecie będzińskim do [[1934]] roku]]
Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z [[10 czerwca]] [[1902]] roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]]z byłą wsią [[Kuźnica (Sosnowiec)|Kuźnica]] i Środulką, [[Radocha (Sosnowiec)|Radocha]] oraz [[Ostra Górka (Sosnowiec)|Ostra Górka]]. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.
W [[1915]] roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca [[Konstantynów (Sosnowiec)|Konstantónów]] z Pekinem, [[Środula (Sosnowiec)|Środulę]], [[Dębowa Góra (Sosnowiec)|Dębową Górę]], [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]], dwór [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.
Po odzyskaniu niepodległości w [[1918]] roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.
[[Plik:Liczba ludnośći II RP infografika.jpg|thumb|left|Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej]]
Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W [[1953]] roku przyłączono gminę [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]] z [[Dańdówka (Sosnowiec)|Dańdówką]], [[Bobrek (Sosnowiec)|Bobrkiem]] i [[Bór (Sosnowiec)|Borem]] oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle [[Jęzor (Sosnowiec)|Jęzor]]. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.
[[Plik:Sc 53.75.JPG|200px|thumb|Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975]]
Korekta granic miasta przeprowadzona w [[1959]] roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]] i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic.
Dzisiejsze granice Sosnowca ustalone zostały w 1975 roku. Powiększył się on wtedy o tereny sąsiednich miast: [[Kazimierz Górniczy (Sosnowiec)|Kazimierza Górniczego]] (wraz z [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbką]] i osiedlem [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]], które wcielone zostały do niego w [[1973]] roku), [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontowa]] i [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]]. Powierzchnia Sosnowca wzrosła do 92 km2
Osady, które w [[1902]] roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, [[Abisynia (Sosnowiec)|Abisynia]], Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.
*Galeria - Wiek XX:<br>
<gallery>
Plik:Plan Miasta Sosnowca 19.jpg|[[:Kategoria:Plany miasta Sosnowca|Plan Sosnowca]]
Plik:Sosnowiec xxlecie.jpg|[[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Ulica Modrzejowska]] w XX-leciu międzywojennym 1918-1939
Plik:Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolsze.jpg|Publikacja: ''[[Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej]]''
</gallery>
==Demografia==
Sosnowiec jest jednym z ludniejszych miast Polski. Ciekawostką jest, iż w momencie przyznania praw miejskich liczył około 50 tys. mieszkańców. W II Rzeczypospolitej miasto zamieszkiwało około 120 tys. osób. Obecnie stanowi miasto ponad 200-tu tysięczne.
==Nazwa==
[[Plik:Znaczek - Stad - Miasto - Sosnowiece.jpg|thumb|Znaczek pocztowy Sosnowice]]
Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad [[Brynica|Brynicą]]. Osada ta była najprawdopodobniej częścią [[Pogoń|Pogoni]]....[do rozbudowy]
===Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego===
Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z [[Czeladź|Czeladzią]], [[Będzin|Będzinem]] i [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]]. Od wschodu ze [[Sławków|Sławkowem]]. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.<br><br>
==[[:Kategoria:Zabytki Sosnowca|Zabytki]], szlaki i atrakcje turystyczne==
===Zamki i pałace===
[[Plik:Sosnowiec Pałac Schoena-Muzeum 011.JPG|thumb|[[Pałac Schoena w Sosnowcu|Pałac Schoena]] - siedziba [[Muzeum w Sosnowcu|muzeum]] (Foto: Dariusz JUREK)]]
[[Plik:Sosnowiec-Zagórze, pałac Mieroszewskich 01.JPG|thumb|[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu|Pałac Mieroszewskich]] (Foto: Dariusz JUREK)]]
*[[Zamek Sielecki w Sosnowcu|Zamek sielecki]] - siedziba [[Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki|Sosnowieckiego Centrum Sztuki]].
*[[Pałac Dietla w Sosnowcu]]
*[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu]]
*[[Pałac Oskara Schoena w Sosnowcu]]
*[[Pałac Schoena w Sosnowcu]] - siedziba [[Muzeum w Sosnowcu|Muzeum Miejskiego]]
*[[Pałac Wilhelma Schoena w Sosnowcu]]
===Zabytkowe budynki i domy===
*[[Dom Ludowy w Ostrowach Górniczych|Dom Ludowy w stylu zakopiańskim]]
*Budynek dawnego [[IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu|Liceum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu]]
===Szlaki turystyczne===
*[[Szlak VIA REGIA - Droga św. Jakuba]]
*[[Szlak Metalurgów]]
===Inne atrakcje===
*[[Odznaka Krajoznawcza „Jan Kiepura – Chłopak z Sosnowca”]]
*[[Krajoznawcza Odznaka Miasta Sosnowca (KOMS)]]
===Imprezy cykliczne===
*Dni Sosnowca<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.youtube.com/watch?v=h5tdVprDXt4|tytuł=Dni Sosnowca - 10.06.2013|opublikowany=youtube.com|data dostępu=2014-04-22}}</ref>
*[[Sosnowieckie Dni Literatury]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.biblioteka.sosnowiec.pl/new/index.php?option=com_content&view=category&id=23&Itemid=30|tytuł=Sosnowieckie Dni Literatury|opublikowany=biblioteka.sosnowiec.pl|data dostępu=2014-04-22}}</ref>
*Intermuza - Europejski Festiwal Piosenki Dziecięcej
*Shock Dance
*[[Festiwal "Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej"|Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowieckiednimuzyki.pl/pl,o-festiwalu|tytuł=O festiwalu|opublikowany=sosnowieckiednimuzyki.pl/|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*Metal Fest<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mdk-kazimierz.pl/inf.php?t=aktn&pol=372|tytuł=VI Metalfest|opublikowany=http://www.mdk-kazimierz.pl/index.php|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*Ogólnopolski Festiwal KIEPURAFEST<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.kiepurafest.pl/fest/festiwal.php|tytuł=O Festiwalu|opublikowany=http://www.kiepurafest.pl/fest/index.php|data dostępu=2014-07-15}}</ref>
*Ogólnopolski Konkurs Piosenki AL LEGRO. TRIBUTE TO SZPILMAN
<gallery>
Plik:Dni Sosnowca 2014.jpg|Dni Sosnowca - plakat z 2014 roku
Plik:Sosnowieckie Dni Literatury 2010.jpeg|[[Sosnowieckie Dni Literatury]] - plakat z 2010 roku
Plik:Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów plakat.jpg|Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów - plakat z 2014 roku
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
</gallery>
==Miejsca Pamięci==
*[[Miejsca Pamięci - Gmina Sosnowiec]]
==Sosnowieckie biogramy==
[[:Kategoria:Ludzie urodzeni w Sosnowcu|Osoby urodzone w Sosnowcu]]:
*Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy
<gallery>
Plik:Jan Kiepura.jpg | [[Jan Kiepura]] - ''chłopak z Sosnowca''. Tenor światowej sławy
Plik:Wladyslaw Szpilman.jpg | [[Władysław Szpilman]] - nazywany ''pianistą Warszawy''. Urodził się i spędził lata młodzieńcze w sosnowieckim śródmieściu
Plik:BellaDarvi.jpg | [[Bella Darvi]] - aktorka. Zagrała w wielu francuskich i amerykańskich filmach
Plik:Zdzisław Szostak.jpg|[[Zdzisław Szostak]]
Plik:Jacekcygan.jpeg | [[Jacek Cygan]] - autor setek tekstów popularnych piosenek, poeta. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.
Plik:Stanisław Jędryka.JPG | [[Stanisław Jędryka]] - reżyser ''Wakacji z duchami'', ''Stawiam na Tolka Banana'' oraz ''Podróży za jeden uśmiech''
Plik:Materna.jpg | [[Krzysztof Materna]] - satyryk i aktor. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.
Plik:Wiesław Chrzanowski.jpg |[[Wiesław Chrzanowski]]
</gallery>
*Artysci: malarze, graficy
<gallery>
Plik:Marian Malina.jpg | [[Marian Malina]]
Plik:Stanislaw Gawron.jpg | [[Stanisław Gawron]]
Plik:Eugeniusz Chmiel.jpg | [[Eugeniusz Chmiel]]
Plik: Wanda Telakowska IWP.jpg | [[Wanda Telakowska]] - projektantka, organizatorka polskiego wzornictwa przemysłowego
</gallery>
*Naukowcy: humaniści, przyrodnicy
<gallery>
Plik:Bogdan Suchodolski.jpg | [[Bogdan Suchodolski]]
Plik:Brak zdjęcia.jpg | [[Jan Przemsza-Zieliński]]
Plik:Wladyslaw Szafer.jpg | [[Władysław Szafer]]
Plik:Adam Wrzosek.jpg|[[Adam Wrzosek]]
</gallery>
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Sosnowcu Zobacz wszystkie biogramy osób urodzonych w Sosnowcu]
[[:Kategoria:Ludzie związani z Sosnowcem|Osoby związane z Sosnowcem]]:
<gallery>
Plik:Image0-16.jpg |[[Józef Pomian-Pomianowski]] - architekt. Autor projektów wielu budynków i kościołów, nie tylko w Sosnowcu - ale w całym regionie
Plik:Marian Kantor-Mirski.jpg|[[Marian Kantor-Mirski]] - badacz i popularyzator dziejów Zagłębia Dąbrowskiego
Plik:Matka Kierocinska.jpg|[[Teresa Janina Kierocińska]]
Plik:Aleksy Bien.jpg|[[Aleksy Bień]] - prezydent Sosnowca w latach 1925-28
Plik:Heinrich Dietel.JPG|[[Heinrich Dietel]] - przemysłowiec
Plik:Pola Negri.jpg|[[Pola Negri]] - światowej sławy aktorka. W Sosnowcu wyszła za mąż za [[Eugeniusz Dąmbski|Eugeniusza Dąmbskiego]]
Plik:Włodzimierz Mazur 01 sezon 1982 1983.tif.jpg | [[Włodzimierz Mazur]]
Plik:Brak zdjęcia.jpg |[[Ernst Schoen]] - przemysłowiec
Plik:Ludwik Mauve.jpg |[[Ludwik Mauve]] - przemyslowiec
</gallery>


[[Plik:Sc 53.75.JPG|thumb|700px|Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975]]
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Sosnowcem Zobacz wszystkie biogramy osób związanych z Sosnowcem]


Do najstarszych dzielnic miasta należą [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]], [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]] i [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]].
==Kultura==


Okres dynamicznego rozwoju ówczesnych dzielnic przypada na 2 poł. XX wieku kiedy to rozwijał się przemysł ciężki, a przez miasto poprowadzono linię kolejową Warszawsko-Wiedeńską.
===Muzea, galerie, sale koncertowe===
[[Plik:Klub Kiepury Energetyczne Centrum Kultury Sosnowiec.jpg|thumb|200px|right|[[Miejski Klub im. Jana Kiepury w Sosnowcu|Klub im. Jana Kiepury]] - [[Energetyczne Centrum Kultury]], za nim widoczne kominy [[Elektrociepłownia „Będzin”|Elektrociepłowni Będzin]]]]
Oprócz wymienionych powyżej siedzib: [[Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki|Sosnowieckiego Centrum Sztuki]] i [[Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu|Muzeum Miejskiego]] na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.
*[[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|Klub Miejski im. Jana Kiepury]]
*[[Miejski Dom Kultury "Kazimierz"]]
*[[Centrum Edukacji i Wychowania Młodzieży KANA]]
*[[Miejski Klub "Maczki"]]
*[[Sala koncertowa przy Zespole Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury]]
 
===Teatr i kina===
[[Plik:Teatr-dzisiaj.jpg|thumb|200px|right|[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]]]
*[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]
*Cinema City w [[Centrum Handlowe "Plaza" (Sosnowiec)|Centrum Handlowym Plaza]]
*Centrum Filmowe Helios na [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|ul. Modrzejowskiej]]
W latach międzywojennych i po wojnie istniał [[Kino "Zagłębie" (Sosnowiec)|kinoteatr "Zagłębie"]] w miejscu, gdzie dziś stoi mały skwer za [[Dom Towarowy "SEZAM" (Sosnowiec)|"Sezamem"]] oraz [[Kino "Muza" (Sosnowiec)|kino "Muza"]] na [[Ulica Warszawska (Sosnowiec)|ul. Warszawskiej]] (obecnie w [[Budynek Warszawska 2 w Sosnowcu|budynku po "Muzie"]] mieści się [[Sala widowiskowo-koncertowa MUZA w Sosnowcu|sala koncertowa "Muza"]]).
 
===Biblioteki===
*[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu|Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego]]
 
===Sosnowiec w kulturze masowej===
[[Plik:NAC W tłumie przed paryską operą.jpg|thumb|200px|right|[[Jan Kiepura]] przed paryską operą (lata międzywojenne). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]]
*Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest [[Jan Kiepura]] – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego [[Miejsce Pamięci: Pomnik Jana Kiepury (Sosnowiec)|pomnik]], istnieje szkoła muzyczna i [[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|klub miejski]] jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
*Sosnowiec jest tłem wydarzeń, zekranizowanej przez [[Stanisław Jędryka|Stanisława Jędrykę]], powieści [[Troje znad Czarnej Rzeki|''Troje znad Czarnej rzeki'']]. 
 
Teledyski:
*Ulica [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Modrzejowska]] jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. ''Nie mam czasu''
*W [[Pałac Dietla w Sosnowcu|Pałacu Dietla]] Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu ''Sprzedaj mnie faktowi''
*W dawnej [[Szkoła Realna w Sosnowcu|Szkole Realnej]] został nakręcony teledysk do utworu ''Nigdy'' duetu Luks Mamilion i Bob One
*Teledysk do utworu ''Stereophonic Society'' grupy Animators został nakręcony w Sosnowcu
*Sosnowiecka [[Plac Stulecia (Sosnowiec)|"Patelnia"]] jest głównym tłem teledysku ''Za mało'' grupy Sami
 
===Podania i legendy z Sosnowca===
Wybrane publikacje zawierające podania i legendy związane z miastem:
*[[Nad Brynicą i dwiema Przemszami]]
*[[Sosnowiec. Opowiadania i legendy|Sosnowiec. Opowiadania i legendy z Sosnowcem związane]]
*[[Historie i Legendy Ziemi Będzińskiej]]
*[[Zagłębiowskie bajanie - Opowiadania i legendy z historii Zagłębia Dąbrowskiego]]
*[[Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego]]
 
==Edukacja==
===Szkoły wyższe===
[[Plik:Z dziejów sosnowieckiej oświaty.jpg|thumb|right|[[Z dziejów sosnowieckiej oświaty]] Materiały z konferencji w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu]]
*[[Wyższa Szkoła Humanitas]]
*[[Wyższa Szkoła Medyczna]]
*[[Wyższa Szkoła Inżynierii Bezpieczeństwa i Ekologii]]
====Filie====
*Uniwersytet Śląski z Katowic ma na terenie Sosnowca zamiejscowe wydziały.
 
===Szkoły średnie===
''[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Szko%C5%82y_%C5%9Brednie_w_Sosnowcu&action=edit&redlink=1 Zobacz szkoły średnie w Sosnowcu]''
===Gimnazja===
''[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Gimnazja_w_Sosnowcu&action=edit&redlink=1 Zobacz gimnazja w Sosnowcu]''
===Szkoły podstawowe===
''[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Szko%C5%82y_Podstawowe_w_Sosnowcu&action=edit&redlink=1 Zobacz szkoły podstawowe w Sosnowcu]''
 
==Diecezja sosnowiecka==
[[Plik:Mapa Diecezji Sosnowieckiej.jpg|thumb|250px|Diecezja sosnowiecka. Źródło: http://www.diecezja.sosnowiec.pl/]]
Sosnowiec jest siedzibą [[Diecezja Sosnowiecka|diecezji sosnowieckiej]] i wraz z archidiecezją częstochowską i diecezją radomską tworzy metropolię częstochowską. Główną siedzibą diecezji sosnowieckiej jest [[Parafia p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu|Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]].
 
''[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Parafie_diecezji_sosnowieckiej Zobacz parafie diecezji sosnowieckiej]''
 
==Inne wyznania==
'''Kościół prawosławny'''
*[[Cerkiew prawosławna p.w. śww. Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu]]
'''Kościół protestancki'''
*[[Parafia ewangelicko-augsburska p.w. św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu]]
'''Judaizm'''
 
==Sport==
[[Plik:Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu.jpg|thumb|right|[[Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu]] w opracowaniu [[Mirosław Ponczek|Mirosława Ponczka]] i Adama Fryca.]]
 
===Kluby sportowe===
*[[Zagłębie Sosnowiec]]
*[[AKS Niwka]]
*[[Budowlani Sosnowiec]]
*[[Czarni Sosnowiec]]
*[[Górnik Sosnowiec]]
*[[Grupa Kolarska Zagłębie Sosnowiec]]
*[[Gwardia 24 Sosnowiec]]
* [[Klub sportowy Wake Zone Stawiki|KS Wake Zone Stawiki]]
*[[Płomień Sosnowiec]]
*[[MOSiR Sosnowiec]]
*[[SMS PZHL Sosnowiec]]
*[[SMS PZPS Sosnowiec]]
*[[SPR Zagłębie Sosnowiec]]
*[[TMS Zagłębie Sosnowiec]]
*[[Zew Kazimierz]]
 
===Obiekty sportowe===
*[[Stadion Ludowy]]
*[[Stadion Zimowy]]
*[[Hala Sportowa, Milowice, ul. Baczyńskiego 4|Hala Sportowa przy ul. Baczyńskiego 4]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Żeromskiego 4c]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Braci Mieroszewskich 91]]
*[[Stadion im. Jana Ciszewskiego w Sosnowcu|Stadion im. Jana Ciszewskiego]]
*[[Stadion Lekkoatletyczny im. Stefana Płatka|Stadion lekkoatletyczny im. Stefana Płatka]]
*[[Stadion AKS Niwka]]
*[[Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Braci Mieroszewskich]]
*[[Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Hubala-Dobrzańskiego]]
*[[Stadion Zew Kazimierz]]
*[[Strzelnica w Sosnowcu]]
 
Do latach 90-tych XX w. istniał stadion Polonii Sosnowiec.
 
===Imprezy sportowe===
*[[Halowe Mistrzostwa Zagłębia Dąbrowskiego im. Włodzimierza Mazura]]
*[[Szosami Zagłębia]]
*[[Mistrzostwa Sosnowca w Karate Kyokushin o Puchar Prezydenta Miasta]]
*[[Puchar Prezydenta Sosnowca w Narciarstwie Alpejskim]] - odbywająca się od wielu lat impreza sportowa dla miłośników nart, od dwóch lat na terenie Górki Środulskiej
 
===Rekreacja===
[[Plik:KWK Sosnowiec.jpg|thumb|right|300px|Ścianka wspinaczkowa Poziom 450]]
*[[Stok Środula|Górka Środulska]] - ośrodek sportu letniego i zimowego
*[[Balaton (Sosnowiec)|Balaton]]
*[[Stawiki (Sosnowiec)|Stawiki]]
*[[Park Kuronia (Sosnowiec)|Park Leśna]] w [[Kazimierz Górniczy (Sosnowiec)|Kazimierzu Górniczym]], od 2011 roku im. Jacka Kuronia
*[[Ścianka wspinaczkowa Poziom 450]]
 
==Prasa, portale społecznościowe, telewizja==
[[Plik:Urząd-Miejski-Sosnowiec-0002.jpg|thumb|300px|[[Urząd Miejski w Sosnowcu|Urząd Miejski]]]]
===[[Prasa zagłębiowska#SOSNOWIEC|Prasa]]===
*[[Wiadomości Zagłębia]]
*[[Twoje Zagłębie]]
*[[Kurier Miejski]]
*[[Nowe Zagłębie]]
 
===Portale społecznościowe===
*[[Sportowe Zagłębie]]
*[[e-sosnowiec.pl]]
 
===[[Kategoria:Media w Sosnowcu|Telewizja]]===
*[[Tv Zagłębie]]
 
==Prezydenci Sosnowca==
*[[Prezydenci Sosnowca]]
 
==[[Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|Honorowi obywatele miasta]]==
W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł [[Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|honorowego obywatela miasta Sosnowiec]] został przyznany następującym osobom<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,140,historia/k3,179,honorowi_obywatele/|tytuł=Honorowi Obywatele Sosnowca|opublikowany=sosnowiec.pl/|data dostępu=2013-11-02}}</ref>:
<gallery>
Plik:Andrzej Strug.jpg| [[Andrzej Strug]] - działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, pisarz
Plik:Tomasz Arciszewski.jpg | [[Tomasz Arciszewski]] - działacz PPS, poseł, premier RP na uchodźctwie
Plik:Józef Piłsudski.jpg | [[Józef Piłsudski]]
Plik:Edward Rydz Śmigły.jpg | [[Edward Rydz-Śmigły]]
</gallery>
 
Obecnie w gronie honorowych obywateli znajdują się również:
*[[Bogdan Suchodolski]] - filozof, historyk, pedagog
*[[Janusz Ziółkowski]] - socjolog, senator, szef Kancelarii Prezydenta Lecha Wałęsy
*[[Mártha Eggerth]] i [[Jan Kiepura]]
*[[Edward Gierek]]
*[[Francesco Cimminelli]] - były właściciel [[Zagłębie Sosnowiec|Zagłębia Sosnowiec]]
*[[Adam Śmigielski]] - pierwszy biskup [[Diecezja Sosnowiecka|diecezji sosnowieckiej]]
*[[Władysław Szpilman]] - światowej sławy kompozytor i pianista
*[[Wacław Urban]]
*[[Jacek Cygan]]
*[[Jacek Majchrowski]]
 
Zobacz pełną [[:Kategoria:Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|listę Honorowych Obywateli Miasta Sosnowiec]]
 
===Sławni goście Sosnowca===
*[[Sławni goście Sosnowca]]
 
==Miasta partnerskie==
[[Plik:Miasta partnerskie Sosnowiec.jpg|thumb|200px|Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca]]
Miasta partnerskie Sosnowca:
*[[Les Mureaux]], (Francja)
*[[Roubaix]], (Francja)
*[[Suczawa]], (Rumunia)
*[[Komárom]], (Węgry)
*[[Casablanca]], (Maroko)
*[[Idar-Oberstein]], (Niemcy)
*[[Dergacze]], (Ukraina)
*[[Dziwnów]], (Polska)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,171,wspolpraca_z_miastami_partnerskimi/|tytuł=Współpraca z miastami partnerskimi|opublikowany=sosnowiec.pl|data dostępu=2013-08-30}}</ref>
 
==Materiały filmowe==
<videoflash>0dfbi0Q6WjU</videoflash>


===Sosnowiec wczoraj i dziś===
<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>
<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>


<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>
<videoflash>mfT_P9K4YpU</videoflash>
==Ciekawostki==
*Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce [[Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście|"Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście"]] kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.
*Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym wielką popularnością cieszyła się w mieście i regionie [[Liga Morska i Kolonialna]], a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
*[[Jan Kiepura]] urodził się w tym samym roku, w którym Sosnowiec uzyskał prawa miejskie.
==Bibliografia==
<gallery>
Plik:Sosnowiec Kantor Mirski.jpg | [[Sosnowiec (Marian Kantor-Mirski)|Sosnowiec]] ([[1991]]) [[Marian Kantor-Mirski]]
Plik:Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów.jpg | [[Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów]] ([[2004]]) Małgorzata Śmiałek
Plik:Sosnowiec Spacerownik historyczny.jpg | [[Sosnowiec - Spacerownik historyczny]] ([[2011]]) Dariusz Kmiotek
Plik:SOSNOWIEC - GAWĘDY O RODZINNYM MIEŚCIE.jpg | [[Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście]] ([[2002]]) [[Jan Przemsza-Zieliński]]
Plik:Sosnowiec znany i nieznany.jpg | [[Sosnowiec znany i ... nieznany]] ([[1997]]) [[Jan Przemsza-Zieliński]]
</gallery>
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:BZ,_Sosnowiec Zobacz wydawnictwa poświęcone Sosnowcu]
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Biblioteka_Zag%C5%82%C4%99biaka Zobacz wydawnictwa poświęcone Zagłębiu Dąbrowskiemu]
==Zobacz też==
*[[Powiat będziński]]
*[[M/S Huta Sosnowiec]]
*[[M/S Kopalnia Sosnowiec]]
*[[Towarzystwo Artystyczno-Literackie]]
==Linki zewnętrzne==
[[Plik:Logo KZ.png|thumb|150px|Logo Klubu Zagłębiowskiego]]
Strony poświęcone historii miasta i regionu:
*[http://klubzaglebiowski.pl/ Klub Zagłębiowski - serwis internetowy poświęcony miastom, ludziom i wydarzeniom związanym z historią Zagłębia Dąbrowskiego]
*[http://41-200.pl/ 41-200.pl - Strona poświęcona dawnym i aktualnym wydarzeniom w Sosnowcu i regionie]
*[http://dawno-temu-w-sosnowcu.blogspot.com/ Dawno temu w Sosnowcu - Blog]
*[http://retroteka.org/ Retroteka. Dawna prasa Zagłębia Dąbrowskiego (m.in. z Sosnowca). Projekt Muzeum Zagłębia w Będzinie]
[[Plik:Logo WZ.jpg|thumb|150px|Logo [[Wiadomości Zagłębia]] - gazety (obecnie portalu internetowego) publikującego wiadomości z Zagłębia :[[Zagłębie Dąbrowskie|Dąbrowskiego]] i [[Zagłębie Krakowskie|Krakowskiego]]]]
[[Plik:LogoZDeventlista.jpg|thumb|150px|Logo strony NaZagłębiu z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu]]
Strony informacyjne poświęcone aktualnym wydarzeniom:
*[http://www.twojezaglebie.pl/ Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie]
*[http://sosnowiec.gazeta.pl/gazetasosnowiec/0,0.html Strona gazetasoasnowiec.pl - Lokalna strona portalu Gazeta.pl]
*[http://www.wiadomoscizaglebia.pl/ Strona internetowa Wiadomości Zagłębia]
*[http://sosnowiec.info.pl/ Strona internetowa Sosnowiec Info]
*[http://www.sosnowiec.pl/ Strona internetowa Urzędu Miasta Sosnowiec]
*[http://www.nazaglebiu.pl/ Strona internetowa NaZagłębiu - z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu]
*[http://www.sportowezaglebie.pl/ Strona internetowa Sportowe Zagłębie]
Wybrane profile na facebook.com:
*[https://www.facebook.com/cimsosnowiec Centrum Informacji Miejskiej - oficjalny profil miasta]
*[https://www.facebook.com/MiejscaSosnowiec?fref=pb&hc_location=profile_browser Miejsca w Sosnowcu, o których nie miałeś pojęcia]
*[https://www.facebook.com/pages/Sosnowiec-Archiwum/1570975136493559?fref=pb&hc_location=profile_browser Sosnowiec Archiwum]
*[https://www.facebook.com/ILikeZaglebie?fref=pb&hc_location=profile_browser I Like Zagłębie]
*[https://www.facebook.com/pages/Kapliczki-i-krzy%C5%BCe-przydro%C5%BCne-Sosnowca-Miejsca-pami%C4%99ci/726067917492581?fref=pb&hc_location=profile_browser Kapliczki i krzyże przydrożne Sosnowca]
*[https://www.facebook.com/pages/Sosnowiec-na-k%C3%B3%C5%82kach/852165414799254?fref=pb&hc_location=profile_browser Sosnowiec na kółkach]
*[https://www.facebook.com/PilkarzeZaglebia?fref=pb&hc_location=profile_browser Piłkarze Zagłębia Sosnowiec]
== Przypisy ==


<references/>


[[Kategoria:Miasta Regionu|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Miasta Regionu|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe w Zagłębiu Dąbrowskim|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Video]]
[[Kategoria:Video]]

Aktualna wersja na dzień 11:08, 6 wrz 2022

Sosnowiec
Herb
Herb Sosnowca
Województwo śląskie
Gmina
• rodzaj 		Sosnowiec
miejska
Prawa miejskie 1902
Prezydent Arkadiusz Chęciński
Powierzchnia 92 km²
Ludność (09.10.2011)
• liczba
210 904
Tablice rejestracyjne SO
Strona internetowa miasta

Sosnowiec - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, a przez to jego niepisana stolica.

Prawa miejskie Sosnowiec posiada od 1902 roku. W roku ich nadania wchodził w skład guberni piotrkowskiej Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wraz z całym regionem, wszedł w skład województwa kieleckiego (1919-1939). Obecnie leży w małopolskiej części województwa tzw. "śląskiego" (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Szybki rozwój miasta nastąpił na przełomie XIX (Zachodni Okręg Górniczy) i XX wieku. Od tego czasu jest najludniejszym miastem Zagłębia Dąbrowskiego.

Plan miasta z 1927 r.
Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości. Sosnowiec położony na południowo-zachodnim krańcu Guberni Piotrkowskiej Królestwa Polskiego stykał się bezpośrednio z Zagłębiem Krakowskim pod zaborem austriackim. Od zachodu oba regiony stykały się z Królestwem Prus. W 1918 roku Zagłębie Dąbrowskie weszło w skład województwa kieleckiego, a krakowskie w skład województwa krakowskiego. Źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych.
Dworzec główny w Sosnowcu na dawnej pocztówce. Powstał w związku z budową tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej

Historia

Obszar Księstwa Siewierskiego zaznaczony czerwonym kolorem

Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą:

W czasach I Rzeczypospolitej powyższe dzielnice (podobnie jak dzielnice Dąbrowy Górniczej) wchodziły w skład:

Jan Długosz - duchowny i kronikarz z czasów Jagiellonów, sekretarz biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego - pierwszego biskupa zarządzającego Księstwem siewierskim (obecnie zachodnia część Zagłębia Dąbrowskiego)

Większość z nich została wymieniona w XV-wiecznym dziele Jana Długosza dotyczącym beneficjów diecezji krakowskiej (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis). Prawa miejskie posiadał wówczas Modrzejów - obecnie jedna z dzielnic Sosnowca.

Szybki rozwój, industrializacja i napływ ludności do wyżej wymienionych osad oraz rozwój nowych dzielnic (najczęściej wokół zakładów przemysłowych) przypadł na XIX i XX wiek - tak, iż w latach II Rzeczypospolitej miasto Sosnowiec (mające prawa miejskie od 1902 roku) było już drugim, po Częstochowie, największym pod względem liczby ludności miastem województwa kieleckiego. (Od 1927 roku było siedzibą Izby Przemysłowo-Handlowej województwa kieleckiego.)

Zobacz wszystkie dzielnice Sosnowca
Zobacz historię sosnowieckich ulic
Zobacz Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)
Zobacz Sosnowiec na dawnej fotografii (katalog)
Zobacz Sosnowiec na dawnej reklamie (katalog)

Po 1945 roku położony kolejno w województwach: / śląskim, katowickim i śląskim (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Najstarsze dzieje

W okresie plemiennym (VI - X wiek), poprzedzającym czasy dynastii Piastów, obszar dzisiejszego miasta, jak również cały region, stanowił część obszaru plemiennego Wiślan[1].

Odkrycia archeologiczne

Informator do wystawy w Muzeum Miejskim z 2012 roku poświęconej archeologii Sosnowca

Do jednych z najstarszych znalezisk archeologicznych z terenu Sosnowca z czasów przed-piastowskich należą urny i ozdoby z cmentarzyska łużyckiego datowane na wczesną epokę żelaza[2]. Zostały odkryte przypadkowo w latach 1880-1882 podczas rozbudowy miasta - na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Prace wykopaliskowe prowadził tutaj m.in. Franciszek Ksawery Martynowski - historyk i dziennikarz, redaktor "Przeglądu Bibliograficzno - Archeologicznego". Eksponaty te znajdują się m.in. w zbiorach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagielońskiego.

Czasy Piastów

Obszar dzisiejszego miasta Sosnowiec jak i cały region Zagłębia od początku państwowości polskiej położony był w Ziemi krakowskiej. W trakcie rozbicia dzielnicowego w roku 1177 zachodnia część obecnego miasta dostała się pod panowanie książąt śląskich. Została odkupiona w 1444 roku - już w dobie epoki Jagiellonów - wraz z całym Księstwem Siewierskim przez biskupów krakowskich.

Odkrycia archeologiczne

I Rzeczpospolita

W okresie I Rzeczypospolitej (1454 - 1795) obecny obszar miasta w większości wchodził w skład województwa krakowskiego. Część zachodniego obszaru miasta wchodziła natomiast w skład Księstwa siewierskiego, od 1443 zarządzanego przez biskupów krakowskich. W 1790 Księstwo siewierskie zostało zlikwidowane przez Sejm Wielki (Czteroletni) i włączone do woj. krakowskiego. Na okres I Rzeczypospolitej przypada również nadanie praw miejskich dla Modrzejowa w 1706 roku przez króla Augusta II Mocnego.

Czasy zaborów

Przynależność administracyjna

Jean Lannes - marszałek z czasów Napoleona, książę Montebello, zwierzchnik księstwa olkusko - siewierskiego

Pierwszy (1772 rok) i drugi (1793 rok) rozbiór nie dotknął formalnie osad i wsi przyszłego Sosnowca, choć stanowiły obszar pograniczny województwa krakowskiego i bezpośrednio stykały się z zajętym przez Prusy obszarem Górnego Śląska. Dodatkowo po drugim rozbiorze Prusacy zajęli m.in. Częstochowę i tym sposobem okolice Sosnowca były otoczone i od zachodu i od północy armia pruską. W 1795 roku na skutek trzeciego rozbioru Polski obszar Zagłębia został zajęty przez Prusy. Pruska administracja przemianowała wówczas ten fragment województwa krakowskiego na tzw. Nowy Śląsk. Wyzwolenie przyszło wraz z sukcesami armii Napoleona. Dzięki temu w 1807 znalazł się w Księstwie Warszawskim (w departamencie krakowskim; krótki okres znajdował się również w departamencie kaliskim; na całym zaś obszarze od Siewierza do Olkusza Napoleon utworzył księstwo olkusko - siewierskie, które podarował swemu marszałkowi Jean Lannes'owi). Po upadku Napoleona, od 1815 aż do 1914 roku, Sosnowiec wchodził w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.

Przez ten czas przynależał kolejno do:

  • województwa krakowskiego (do 1837 roku)
  • guberni krakowskiej (do 1841 roku)
  • guberni kieleckiej (do 1844 roku)
  • guberni radomskiej (do czasu powstania styczniowego: w raportach powstańczych obszar funkcjonował ponownie jako woj. krakowskie).
  • Po upadku powstania i nowym podziale administracyjnym obszar Sosnowca znalazł się w guberni piotrkowskiej (do wybuchu I wojny światowej).
Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914

Na okres represji po upadku powstania przypada podział powiatu olkuskiego. Obszar Sosnowca, jak również Dąbrowy, Będzin, Czeladź i Siewierz weszły w skład nowo-utworzonego powiatu będzińskiego, wydzielonego z powiatu olkuskiego. Natomiast okrojony powiat olkuski władze carskie wcieliły w skład guberni kieleckiej[3].

Zrywy niepodległościowe

Teodor Cieszkowski, jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego

W trakcie powstania, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce bitwa o sosnowiecki dworzec. Jej przebieg opisał - Stanisław Zieliński w swym dziele z 1913 roku Bitwy i potyczki 1863-1864:

Ustanawiając w powiecie olkuskim władzę Rządu Narodowego, Kurowski, w nocy z 6. na 7. lutego podsunął się pod Sosnowiec, gdzie moskale skoncentrowani byli w sile 300 ludzi. Oddział polski liczył 50 jazdy, 50 strzelców i 50 kosynierów. Kurowski w centrum pozycyi ustawił kosynierów, na lewem i prawem skrzydle strzelców, pod dowództwem Edwarda Staweckiego i Nikeforowa, sam zaś z kaweleryą, będącą pod komendą Mięty, stanął nad kordonem pruskim, spodziewając się ucieczki moskali w tę stronę. Moskale uwiadomieni o zbliżaniu się powstańców, morderczym ogniem z komory i stacyi kolei przywitali pierwszy atak, około 1. godziny w nocy. Pod Cieszkowskim, dowódzcą kosynierów, padł koń, atoli Cieszkowski, aczkolwiek raniony, nie zszedł z placu, lecz trzy razy ponawiał atak na budynki, zajęte przez nieprzyjaciela, aż je zdobył, Kurowski zaś i Gaszyński, poparłszy atak, zmusili nieprzyjaciela do ucieczki. Jeden z uciekających ku granicy pruskiej oddziałów, liczący około 50 ludzi, wpadł na kawaleryę powstańczą i doszczętnie zniesiony został. Tymczasem ludzie Gaszyńskiego przetrząsali zdobyte budynki, a pochowanych po katach moskali chwytali i rozbrajali. Zdobyczą tej szczęśliwej wyprawy było 600.000 złp. Zabranych za kwitami z komory, 40 koni z całym przyrzadem, 40 karabinów, 100 centnarów ołowiu i t. p. Po tym krwawym chrzcie Kurowski poszedł do Dąbrowy...

W 1905 roku mają tu miejsce walki i protesty w ramach rewolucji 1905 roku i powołanie do życia Republiki Zagłębiowskiej.

  • Galeria - Zrywy niepodległościowe:

Przemysł

Wraz z początkiem XIX wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla, którego pokłady odkryto jeszcze pod koniec XIX wieku) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł.

Mapa Zachodniego Okręgu Górniczego z 1844 roku

Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem władze Królestwa Polskiego (Główna Dyrekcja Górnicza) ustanowił tutaj dozorstwo olkusko - siewierskie[4], które weszło wkrótce w skład utworzonego przez Bank Polski Zachodniego Okręgu Górniczego - scalającego zakłady przemysłowe zachodnich części województw: krakowskiego i kaliskiego Królestwa Polskiego (Kongresówki).

Pierwszymi kopalniami były:

Zobacz:

Kolej

Okres dynamicznego rozwoju spotęgowało wybudowanie linii kolejowych łączących Warszawę z Wiedniem. Trasa ta przebiegała przez Sosnowiec, a w jego centralnym punkcie powstał dworzec kolejowy. Nieco wcześniej (w 1848 roku) powstał dworzec w Maczkach (Granicy), który znalazł się na innej trasie Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Włączenie Sosnowca do nowoczesnej sieci komunikacyjnej stworzyło warunki do jego urbanizacji.

W 1859 roku przeprowadzono linię kolejową (odnoga tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej) i wybudowano stację graniczną. Wokół okazałego dworca kolejowego (stacja nosiła nazwę Sosnowice Warszawskie) zaczęło formować się swoiste centrum dla pobliskich miejscowości, w których rozwijał się przemysł - szczególnie dynamicznie po wybuchu wojny celnej między Rosją i Niemcami (1877). Wśród bagien i na wyrębach leśnych kształtowały się ulice: Modrzejowska, Kolejowa (Główna, od 1916 r. 3 Maja), Iwangrodzka (Dęblińska), Przejazdowa (Warszawska), Targowa, Nikołajewska (Kołłątaja), Policyjna (Dekerta).

W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W 1862 roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki. Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około 1880 roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był Abram Blumental (ostatnim Jan Macukow).

Galeria: Przemysł
Dawne zakłady przemysłowe i przedsiębiorstwa w Sosnowcu:

Galeria: Kolej
Dworce kolejowe Sosnowca:

Wiek XX

Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu

Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w 1900 roku trzy wsie: Sosnowiec, Stary Sosnowiec oraz Pogoń połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił Stefan Mrokowski). Trzonem utworzonego w 1902 roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.

W powiecie będzińskim do 1934 roku


Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z 10 czerwca 1902 roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, Pogoń, Sielecz byłą wsią Kuźnica i Środulką, Radocha oraz Ostra Górka. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.

W 1915 roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca Konstantónów z Pekinem, Środulę, Dębową Górę, Modrzejów, dwór Zagórze. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.

Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej

Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W 1953 roku przyłączono gminę Niwka z Dańdówką, Bobrkiem i Borem oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle Jęzor. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.

Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975

Korekta granic miasta przeprowadzona w 1959 roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część Zagórza i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic. Dzisiejsze granice Sosnowca ustalone zostały w 1975 roku. Powiększył się on wtedy o tereny sąsiednich miast: Kazimierza Górniczego (wraz z Porąbką i osiedlem Maczki, które wcielone zostały do niego w 1973 roku), Klimontowa i Zagórza. Powierzchnia Sosnowca wzrosła do 92 km2

Osady, które w 1902 roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, Abisynia, Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.

  • Galeria - Wiek XX:

Demografia

Sosnowiec jest jednym z ludniejszych miast Polski. Ciekawostką jest, iż w momencie przyznania praw miejskich liczył około 50 tys. mieszkańców. W II Rzeczypospolitej miasto zamieszkiwało około 120 tys. osób. Obecnie stanowi miasto ponad 200-tu tysięczne.

Nazwa

Znaczek pocztowy Sosnowice

Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad Brynicą. Osada ta była najprawdopodobniej częścią Pogoni....[do rozbudowy]

Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z Czeladzią, Będzinem i Dąbrową Górniczą. Od wschodu ze Sławkowem. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zamki i pałace

Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK)
Pałac Mieroszewskich (Foto: Dariusz JUREK)

Zabytkowe budynki i domy

Szlaki turystyczne

Inne atrakcje

Imprezy cykliczne

  • Dni Sosnowca - plakat z 2014 roku

  • Sosnowieckie Dni Literatury - plakat z 2010 roku

  • Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów - plakat z 2014 roku

  • Opis zdjęcia:

Miejsca Pamięci

Sosnowieckie biogramy

Osoby urodzone w Sosnowcu:

  • Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy
  • Artysci: malarze, graficy
  • Naukowcy: humaniści, przyrodnicy


Osoby związane z Sosnowcem:

Kultura

Muzea, galerie, sale koncertowe

Klub im. Jana Kiepury - Energetyczne Centrum Kultury, za nim widoczne kominy Elektrociepłowni Będzin

Oprócz wymienionych powyżej siedzib: Sosnowieckiego Centrum Sztuki i Muzeum Miejskiego na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.

Teatr i kina

Teatr Zagłębia

W latach międzywojennych i po wojnie istniał kinoteatr "Zagłębie" w miejscu, gdzie dziś stoi mały skwer za "Sezamem" oraz kino "Muza" na ul. Warszawskiej (obecnie w budynku po "Muzie" mieści się sala koncertowa "Muza").

Biblioteki

Sosnowiec w kulturze masowej

Jan Kiepura przed paryską operą (lata międzywojenne). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
  • Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest Jan Kiepura – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego pomnik, istnieje szkoła muzyczna i klub miejski jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
  • Sosnowiec jest tłem wydarzeń, zekranizowanej przez Stanisława Jędrykę, powieści Troje znad Czarnej rzeki.

Teledyski:

  • Ulica Modrzejowska jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. Nie mam czasu
  • W Pałacu Dietla Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu Sprzedaj mnie faktowi
  • W dawnej Szkole Realnej został nakręcony teledysk do utworu Nigdy duetu Luks Mamilion i Bob One
  • Teledysk do utworu Stereophonic Society grupy Animators został nakręcony w Sosnowcu
  • Sosnowiecka "Patelnia" jest głównym tłem teledysku Za mało grupy Sami

Podania i legendy z Sosnowca

Wybrane publikacje zawierające podania i legendy związane z miastem:

Edukacja

Szkoły wyższe

Z dziejów sosnowieckiej oświaty Materiały z konferencji w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu

Filie

  • Uniwersytet Śląski z Katowic ma na terenie Sosnowca zamiejscowe wydziały.

Szkoły średnie

Zobacz szkoły średnie w Sosnowcu

Gimnazja

Zobacz gimnazja w Sosnowcu

Szkoły podstawowe

Zobacz szkoły podstawowe w Sosnowcu

Diecezja sosnowiecka

Diecezja sosnowiecka. Źródło: http://www.diecezja.sosnowiec.pl/

Sosnowiec jest siedzibą diecezji sosnowieckiej i wraz z archidiecezją częstochowską i diecezją radomską tworzy metropolię częstochowską. Główną siedzibą diecezji sosnowieckiej jest Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Zobacz parafie diecezji sosnowieckiej

Inne wyznania

Kościół prawosławny

Kościół protestancki

Judaizm

Sport

Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu w opracowaniu Mirosława Ponczka i Adama Fryca.

Kluby sportowe

Obiekty sportowe

Do latach 90-tych XX w. istniał stadion Polonii Sosnowiec.

Imprezy sportowe

Rekreacja

Ścianka wspinaczkowa Poziom 450

Prasa, portale społecznościowe, telewizja

Urząd Miejski

Prasa

Portale społecznościowe

Prezydenci Sosnowca

Honorowi obywatele miasta

W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł honorowego obywatela miasta Sosnowiec został przyznany następującym osobom[10]:

Obecnie w gronie honorowych obywateli znajdują się również:

Zobacz pełną listę Honorowych Obywateli Miasta Sosnowiec

Sławni goście Sosnowca

Miasta partnerskie

Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca

Miasta partnerskie Sosnowca:

Materiały filmowe

<videoflash>0dfbi0Q6WjU</videoflash>

<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>

<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>

<videoflash>mfT_P9K4YpU</videoflash>

Ciekawostki

  • Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce "Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście" kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.
  • Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym wielką popularnością cieszyła się w mieście i regionie Liga Morska i Kolonialna, a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
  • Jan Kiepura urodził się w tym samym roku, w którym Sosnowiec uzyskał prawa miejskie.

Bibliografia

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Logo Klubu Zagłębiowskiego

Strony poświęcone historii miasta i regionu:

Logo Wiadomości Zagłębia - gazety (obecnie portalu internetowego) publikującego wiadomości z Zagłębia :Dąbrowskiego i Krakowskiego
Logo strony NaZagłębiu z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu

Strony informacyjne poświęcone aktualnym wydarzeniom:

Wybrane profile na facebook.com:

Przypisy

  1. ↑ Ilustrowany Atlas Historii Polski. Warszawa: 2006, s. 28. ISBN 83-7427-217-1. 
  2. ↑ Stanowiska archeologiczne w Sosnowcu. Wiecie gdzie są?. sosnowiec.naszemiasto.pl/. [dostęp 2013-07-14].
  3. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  4. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  5. ↑ Dni Sosnowca - 10.06.2013. youtube.com. [dostęp 2014-04-22].
  6. ↑ Sosnowieckie Dni Literatury. biblioteka.sosnowiec.pl. [dostęp 2014-04-22].
  7. ↑ O festiwalu. sosnowieckiednimuzyki.pl/. [dostęp 2014-03-26].
  8. ↑ VI Metalfest. http://www.mdk-kazimierz.pl/index.php.+[dostęp 2014-03-26].
  9. ↑ O Festiwalu. http://www.kiepurafest.pl/fest/index.php.+[dostęp 2014-07-15].
  10. ↑ Honorowi Obywatele Sosnowca. sosnowiec.pl/. [dostęp 2013-11-02].
  11. ↑ Współpraca z miastami partnerskimi. sosnowiec.pl. [dostęp 2013-08-30].
Źródło: „https://wikizaglebie.pl/index.php?title=Sosnowiec&oldid=116081”