Sosnowiec

Sosnowiec
Herb Sosnowca
Województwo	śląskie
Gmina • rodzaj	Sosnowiec miejska
Prawa miejskie	1902
Prezydent	Arkadiusz Chęciński
Powierzchnia	92 km²
Ludność (09.10.2011) • liczba	210 904
Tablice rejestracyjne	SO
Strona internetowa miasta

Sosnowiec - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, a przez to jego niepisana stolica.

Prawa miejskie Sosnowiec posiada od 1902 roku. W roku ich nadania wchodził w skład guberni piotrkowskiej Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wraz z całym regionem, wszedł w skład województwa kieleckiego (1919-1939). Obecnie leży w małopolskiej części województwa tzw. "śląskiego" (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Szybki rozwój miasta nastąpił na przełomie XIX (Zachodni Okręg Górniczy) i XX wieku. Od tego czasu jest najludniejszym miastem Zagłębia Dąbrowskiego.

Plan miasta z 1927 r.

Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości. Sosnowiec położony na południowo-zachodnim krańcu Guberni Piotrkowskiej Królestwa Polskiego stykał się bezpośrednio z Zagłębiem Krakowskim pod zaborem austriackim. Od zachodu oba regiony stykały się z Królestwem Prus. W 1918 roku Zagłębie Dąbrowskie weszło w skład województwa kieleckiego, a krakowskie w skład województwa krakowskiego. Źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych.

Dworzec główny w Sosnowcu na dawnej pocztówce. Powstał w związku z budową tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej

Historia

Obszar Księstwa Siewierskiego zaznaczony czerwonym kolorem

Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą:

• Klimontów
• Modrzejów
• Sielec
• Porąbka
• Milowice
• Pogoń
• Zagórze

W czasach I Rzeczypospolitej powyższe dzielnice (podobnie jak dzielnice Dąbrowy Górniczej) wchodziły w skład:

• województwa krakowskiego lub księstwa siewierskiego biskupów krakowskich.
  

Jan Długosz - duchowny i kronikarz z czasów Jagiellonów, sekretarz biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego - pierwszego biskupa zarządzającego Księstwem siewierskim (obecnie zachodnia część Zagłębia Dąbrowskiego)

Większość z nich została wymieniona w XV-wiecznym dziele Jana Długosza dotyczącym beneficjów diecezji krakowskiej (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis). Prawa miejskie posiadał wówczas Modrzejów - obecnie jedna z dzielnic Sosnowca.

Szybki rozwój, industrializacja i napływ ludności do wyżej wymienionych osad oraz rozwój nowych dzielnic (najczęściej wokół zakładów przemysłowych) przypadł na XIX i XX wiek - tak, iż w latach II Rzeczypospolitej miasto Sosnowiec (mające prawa miejskie od 1902 roku) było już drugim, po Częstochowie, największym pod względem liczby ludności miastem województwa kieleckiego. (Od 1927 roku było siedzibą Izby Przemysłowo-Handlowej województwa kieleckiego.)

Zobacz wszystkie dzielnice Sosnowca

Zobacz historię sosnowieckich ulic

Zobacz Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)

Zobacz Sosnowiec na dawnej fotografii (katalog)

Zobacz Sosnowiec na dawnej reklamie (katalog)

Po 1945 roku położony kolejno w województwach: / śląskim, katowickim i śląskim (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Najstarsze dzieje

W okresie plemiennym (VI - X wiek), poprzedzającym czasy dynastii Piastów, obszar dzisiejszego miasta, jak również cały region, stanowił część obszaru plemiennego Wiślan.

Odkrycia archeologiczne

Informator do wystawy w Muzeum Miejskim z 2012 roku poświęconej archeologii Sosnowca

Do jednych z najstarszych znalezisk archeologicznych z terenu Sosnowca z czasów przed-piastowskich należą urny i ozdoby z cmentarzyska łużyckiego datowane na wczesną epokę żelaza. Zostały odkryte przypadkowo w latach 1880-1882 podczas rozbudowy miasta - na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Prace wykopaliskowe prowadził tutaj m.in. Franciszek Ksawery Martynowski - historyk i dziennikarz, redaktor "Przeglądu Bibliograficzno - Archeologicznego". Eksponaty te znajdują się m.in. w zbiorach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagielońskiego.

Czasy Piastów

Obszar dzisiejszego miasta Sosnowiec jak i cały region Zagłębia od początku państwowości polskiej położony był w Ziemi krakowskiej. W trakcie rozbicia dzielnicowego w roku 1177 zachodnia część obecnego miasta dostała się pod panowanie książąt śląskich. Została odkupiona w 1444 roku - już w dobie epoki Jagiellonów - wraz z całym Księstwem Siewierskim przez biskupów krakowskich.

Odkrycia archeologiczne

• Grodzisko w Sosnowcu - Zagórzu

I Rzeczpospolita

W okresie I Rzeczypospolitej (1454 - 1795) obecny obszar miasta w większości wchodził w skład województwa krakowskiego. Część zachodniego obszaru miasta wchodziła natomiast w skład Księstwa siewierskiego, od 1443 zarządzanego przez biskupów krakowskich. W 1790 Księstwo siewierskie zostało zlikwidowane przez Sejm Wielki (Czteroletni) i włączone do woj. krakowskiego. Na okres I Rzeczypospolitej przypada również nadanie praw miejskich dla Modrzejowa w 1706 roku przez króla Augusta II Mocnego.

Czasy zaborów

Przynależność administracyjna

Jean Lannes - marszałek z czasów Napoleona, książę Montebello, zwierzchnik księstwa olkusko - siewierskiego

Pierwszy (1772 rok) i drugi (1793 rok) rozbiór nie dotknął formalnie osad i wsi przyszłego Sosnowca, choć stanowiły obszar pograniczny województwa krakowskiego i bezpośrednio stykały się z zajętym przez Prusy obszarem Górnego Śląska. Dodatkowo po drugim rozbiorze Prusacy zajęli m.in. Częstochowę i tym sposobem okolice Sosnowca były otoczone i od zachodu i od północy armia pruską. W 1795 roku na skutek trzeciego rozbioru Polski obszar Zagłębia został zajęty przez Prusy. Pruska administracja przemianowała wówczas ten fragment województwa krakowskiego na tzw. Nowy Śląsk. Wyzwolenie przyszło wraz z sukcesami armii Napoleona. Dzięki temu w 1807 znalazł się w Księstwie Warszawskim (w departamencie krakowskim; krótki okres znajdował się również w departamencie kaliskim; na całym zaś obszarze od Siewierza do Olkusza Napoleon utworzył księstwo olkusko - siewierskie, które podarował swemu marszałkowi Jean Lannes'owi). Po upadku Napoleona, od 1815 aż do 1914 roku, Sosnowiec wchodził w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.

Przez ten czas przynależał kolejno do:

• województwa krakowskiego (do 1837 roku)
• guberni krakowskiej (do 1841 roku)
• guberni kieleckiej (do 1844 roku)
• guberni radomskiej (do czasu powstania styczniowego: w raportach powstańczych obszar funkcjonował ponownie jako woj. krakowskie).
• Po upadku powstania i nowym podziale administracyjnym obszar Sosnowca znalazł się w guberni piotrkowskiej (do wybuchu I wojny światowej).

Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914

Na okres represji po upadku powstania przypada podział powiatu olkuskiego. Obszar Sosnowca, jak również Dąbrowy, Będzin, Czeladź i Siewierz weszły w skład nowo-utworzonego powiatu będzińskiego, wydzielonego z powiatu olkuskiego. Natomiast okrojony powiat olkuski władze carskie wcieliły w skład guberni kieleckiej.

Zrywy niepodległościowe

Teodor Cieszkowski, jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego

W trakcie powstania, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce bitwa o sosnowiecki dworzec. Jej przebieg opisał - Stanisław Zieliński w swym dziele z 1913 roku Bitwy i potyczki 1863-1864:

Ustanawiając w powiecie olkuskim władzę Rządu Narodowego, Kurowski, w nocy z 6. na 7. lutego podsunął się pod Sosnowiec, gdzie moskale skoncentrowani byli w sile 300 ludzi. Oddział polski liczył 50 jazdy, 50 strzelców i 50 kosynierów. Kurowski w centrum pozycyi ustawił kosynierów, na lewem i prawem skrzydle strzelców, pod dowództwem Edwarda Staweckiego i Nikeforowa, sam zaś z kaweleryą, będącą pod komendą Mięty, stanął nad kordonem pruskim, spodziewając się ucieczki moskali w tę stronę. Moskale uwiadomieni o zbliżaniu się powstańców, morderczym ogniem z komory i stacyi kolei przywitali pierwszy atak, około 1. godziny w nocy. Pod Cieszkowskim, dowódzcą kosynierów, padł koń, atoli Cieszkowski, aczkolwiek raniony, nie zszedł z placu, lecz trzy razy ponawiał atak na budynki, zajęte przez nieprzyjaciela, aż je zdobył, Kurowski zaś i Gaszyński, poparłszy atak, zmusili nieprzyjaciela do ucieczki. Jeden z uciekających ku granicy pruskiej oddziałów, liczący około 50 ludzi, wpadł na kawaleryę powstańczą i doszczętnie zniesiony został. Tymczasem ludzie Gaszyńskiego przetrząsali zdobyte budynki, a pochowanych po katach moskali chwytali i rozbrajali. Zdobyczą tej szczęśliwej wyprawy było 600.000 złp. Zabranych za kwitami z komory, 40 koni z całym przyrzadem, 40 karabinów, 100 centnarów ołowiu i t. p. Po tym krwawym chrzcie Kurowski poszedł do Dąbrowy...

W 1905 roku mają tu miejsce walki i protesty w ramach rewolucji 1905 roku i powołanie do życia Republiki Zagłębiowskiej.

• Galeria - Zrywy niepodległościowe:
  

• 

  Kapliczka powstańcza upamiętniająca wydarzenia 1863 roku

• 

  Tablica upamiętniająca wydarzenia 1863 roku na dworcu głównym

• 

  Lista żądań rewolucjonistów 1905 roku

• 

  Weterani 1863 roku

Przemysł

Wraz z początkiem XIX wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla, którego pokłady odkryto jeszcze pod koniec XIX wieku) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł.

Mapa Zachodniego Okręgu Górniczego z 1844 roku

Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem władze Królestwa Polskiego (Główna Dyrekcja Górnicza) ustanowił tutaj dozorstwo olkusko - siewierskie, które weszło wkrótce w skład utworzonego przez Bank Polski Zachodniego Okręgu Górniczego - scalającego zakłady przemysłowe zachodnich części województw: krakowskiego i kaliskiego Królestwa Polskiego (Kongresówki).

Pierwszymi kopalniami były:

• "Nadzieja Ludwika"
• "Maurycy"
• "Pogoń"
• "Ostra Górka"
• "Wiktor"
• "Szarlota"

Zobacz:

• Wszystkie kopalnie Sosnowca
• Wszystkie huty Sosnowca

Kolej

Okres dynamicznego rozwoju spotęgowało wybudowanie linii kolejowych łączących Warszawę z Wiedniem. Trasa ta przebiegała przez Sosnowiec, a w jego centralnym punkcie powstał dworzec kolejowy. Nieco wcześniej (w 1848 roku) powstał dworzec w Maczkach (Granicy), który znalazł się na innej trasie Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Włączenie Sosnowca do nowoczesnej sieci komunikacyjnej stworzyło warunki do jego urbanizacji.

W 1859 roku przeprowadzono linię kolejową (odnoga tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej) i wybudowano stację graniczną. Wokół okazałego dworca kolejowego (stacja nosiła nazwę Sosnowice Warszawskie) zaczęło formować się swoiste centrum dla pobliskich miejscowości, w których rozwijał się przemysł - szczególnie dynamicznie po wybuchu wojny celnej między Rosją i Niemcami (1877). Wśród bagien i na wyrębach leśnych kształtowały się ulice: Modrzejowska, Kolejowa (Główna, od 1916 r. 3 Maja), Iwangrodzka (Dęblińska), Przejazdowa (Warszawska), Targowa, Nikołajewska (Kołłątaja), Policyjna (Dekerta).

W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W 1862 roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki. Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około 1880 roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był Abram Blumental (ostatnim Jan Macukow).

Galeria: Przemysł
Dawne zakłady przemysłowe i przedsiębiorstwa w Sosnowcu:

• 

  Sosnowiecka Kotlarnia Wyrobów Miedzianych i Metalowych Braci Piątkowskich

• 

  Browar Sielecki w Sosnowcu

• 

  Fabryka Chemiczna „Radocha”

• 

  Zakład powozów, bryczek i wozów K. W. Grzegorzewskiego

Galeria: Kolej
Dworce kolejowe Sosnowca:

• 

  Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny

• 

  Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki

• 

  Dworzec kolejowy Sosnowiec Południowy

• 

  Zabytkowa lokomotywa przy dworcu głównym

Wiek XX

Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu

Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w 1900 roku trzy wsie: Sosnowiec, Stary Sosnowiec oraz Pogoń połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił Stefan Mrokowski). Trzonem utworzonego w 1902 roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.

W powiecie będzińskim do 1934 roku

Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z 10 czerwca 1902 roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, Pogoń, Sielecz byłą wsią Kuźnica i Środulką, Radocha oraz Ostra Górka. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.

W 1915 roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca Konstantónów z Pekinem, Środulę, Dębową Górę, Modrzejów, dwór Zagórze. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.

Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej

Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W 1953 roku przyłączono gminę Niwka z Dańdówką, Bobrkiem i Borem oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle Jęzor. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.

Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975

Korekta granic miasta przeprowadzona w 1959 roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część Zagórza i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic. Dzisiejsze granice Sosnowca ustalone zostały w 1975 roku. Powiększył się on wtedy o tereny sąsiednich miast: Kazimierza Górniczego (wraz z Porąbką i osiedlem Maczki, które wcielone zostały do niego w 1973 roku), Klimontowa i Zagórza. Powierzchnia Sosnowca wzrosła do 92 km2

Osady, które w 1902 roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, Abisynia, Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.

• Galeria - Wiek XX:
  

• 

  Plan Sosnowca

• 

  Ulica Modrzejowska w XX-leciu międzywojennym 1918-1939

• 

  Publikacja: Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej

Demografia

Sosnowiec jest jednym z ludniejszych miast Polski. Ciekawostką jest, iż w momencie przyznania praw miejskich liczył około 50 tys. mieszkańców. W II Rzeczypospolitej miasto zamieszkiwało około 120 tys. osób. Obecnie stanowi miasto ponad 200-tu tysięczne.

Nazwa

Znaczek pocztowy Sosnowice

Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad Brynicą. Osada ta była najprawdopodobniej częścią Pogoni....[do rozbudowy]

Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z Czeladzią, Będzinem i Dąbrową Górniczą. Od wschodu ze Sławkowem. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zamki i pałace

Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK)

Pałac Mieroszewskich (Foto: Dariusz JUREK)

• Zamek sielecki - siedziba Sosnowieckiego Centrum Sztuki.
• Pałac Dietla w Sosnowcu
• Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu
• Pałac Oskara Schoena w Sosnowcu
• Pałac Schoena w Sosnowcu - siedziba Muzeum Miejskiego
• Pałac Wilhelma Schoena w Sosnowcu

Zabytkowe budynki i domy

• Dom Ludowy w stylu zakopiańskim
• Budynek dawnego Liceum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu

Szlaki turystyczne

• Szlak VIA REGIA - Droga św. Jakuba
• Szlak Metalurgów

Inne atrakcje

• Odznaka Krajoznawcza „Jan Kiepura – Chłopak z Sosnowca”
• Krajoznawcza Odznaka Miasta Sosnowca (KOMS)

Imprezy cykliczne

• Dni Sosnowca
• Sosnowieckie Dni Literatury
• Intermuza - Europejski Festiwal Piosenki Dziecięcej
• Shock Dance
• Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej
• Metal Fest
• Ogólnopolski Festiwal KIEPURAFEST
• Ogólnopolski Konkurs Piosenki AL LEGRO. TRIBUTE TO SZPILMAN

• 

  Dni Sosnowca - plakat z 2014 roku

• 

  Sosnowieckie Dni Literatury - plakat z 2010 roku

• 

  Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów - plakat z 2014 roku

• 

  Opis zdjęcia:

Miejsca Pamięci

• Miejsca Pamięci - Gmina Sosnowiec

Sosnowieckie biogramy

Osoby urodzone w Sosnowcu:

• Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy

• 

  Jan Kiepura - chłopak z Sosnowca. Tenor światowej sławy

• 

  Władysław Szpilman - nazywany pianistą Warszawy. Urodził się i spędził lata młodzieńcze w sosnowieckim śródmieściu

• 

  Bella Darvi - aktorka. Zagrała w wielu francuskich i amerykańskich filmach

• 

  Zdzisław Szostak

• 

  Jacek Cygan - autor setek tekstów popularnych piosenek, poeta. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.

• 

  Stanisław Jędryka - reżyser Wakacji z duchami, Stawiam na Tolka Banana oraz Podróży za jeden uśmiech

• 

  Krzysztof Materna - satyryk i aktor. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.

• 

  Wiesław Chrzanowski

• Artysci: malarze, graficy

• 

  Marian Malina

• 

  Stanisław Gawron

• 

  Eugeniusz Chmiel

• 

  Wanda Telakowska - projektantka, organizatorka polskiego wzornictwa przemysłowego

• Naukowcy: humaniści, przyrodnicy

• 

  Bogdan Suchodolski

• 

  Jan Przemsza-Zieliński

• 

  Władysław Szafer

• 

  Adam Wrzosek

• Zobacz wszystkie biogramy osób urodzonych w Sosnowcu

Osoby związane z Sosnowcem:

• 

  Józef Pomian-Pomianowski - architekt. Autor projektów wielu budynków i kościołów, nie tylko w Sosnowcu - ale w całym regionie

• 

  Marian Kantor-Mirski - badacz i popularyzator dziejów Zagłębia Dąbrowskiego

• 

  Teresa Janina Kierocińska

• 

  Aleksy Bień - prezydent Sosnowca w latach 1925-28

• 

  Heinrich Dietel - przemysłowiec

• 

  Pola Negri - światowej sławy aktorka. W Sosnowcu wyszła za mąż za Eugeniusza Dąmbskiego

• 

  Włodzimierz Mazur

• 

  Ernst Schoen - przemysłowiec

• 

  Ludwik Mauve - przemyslowiec

• Zobacz wszystkie biogramy osób związanych z Sosnowcem

Kultura

Muzea, galerie, sale koncertowe

Klub im. Jana Kiepury - Energetyczne Centrum Kultury, za nim widoczne kominy Elektrociepłowni Będzin

Oprócz wymienionych powyżej siedzib: Sosnowieckiego Centrum Sztuki i Muzeum Miejskiego na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.

• Klub Miejski im. Jana Kiepury
• Miejski Dom Kultury "Kazimierz"
• Centrum Edukacji i Wychowania Młodzieży KANA
• Miejski Klub "Maczki"
• Sala koncertowa przy Zespole Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury

Teatr i kina

Teatr Zagłębia

• Teatr Zagłębia
• Cinema City w Centrum Handlowym Plaza
• Centrum Filmowe Helios na ul. Modrzejowskiej

W latach międzywojennych i po wojnie istniał kinoteatr "Zagłębie" w miejscu, gdzie dziś stoi mały skwer za "Sezamem" oraz kino "Muza" na ul. Warszawskiej (obecnie w budynku po "Muzie" mieści się sala koncertowa "Muza").

Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego

Sosnowiec w kulturze masowej

Jan Kiepura przed paryską operą (lata międzywojenne). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

• Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest Jan Kiepura – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego pomnik, istnieje szkoła muzyczna i klub miejski jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
• Sosnowiec jest tłem wydarzeń, zekranizowanej przez Stanisława Jędrykę, powieści Troje znad Czarnej rzeki.

Teledyski:

• Ulica Modrzejowska jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. Nie mam czasu
• W Pałacu Dietla Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu Sprzedaj mnie faktowi
• W dawnej Szkole Realnej został nakręcony teledysk do utworu Nigdy duetu Luks Mamilion i Bob One
• Teledysk do utworu Stereophonic Society grupy Animators został nakręcony w Sosnowcu
• Sosnowiecka "Patelnia" jest głównym tłem teledysku Za mało grupy Sami

Podania i legendy z Sosnowca

Wybrane publikacje zawierające podania i legendy związane z miastem:

• Nad Brynicą i dwiema Przemszami
• Sosnowiec. Opowiadania i legendy z Sosnowcem związane
• Historie i Legendy Ziemi Będzińskiej
• Zagłębiowskie bajanie - Opowiadania i legendy z historii Zagłębia Dąbrowskiego
• Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego

Edukacja

Szkoły wyższe

Z dziejów sosnowieckiej oświaty Materiały z konferencji w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu

• Wyższa Szkoła Humanitas
• Wyższa Szkoła Medyczna
• Wyższa Szkoła Inżynierii Bezpieczeństwa i Ekologii

Filie

• Uniwersytet Śląski z Katowic ma na terenie Sosnowca zamiejscowe wydziały.

Szkoły średnie

Zobacz szkoły średnie w Sosnowcu

Gimnazja

Zobacz gimnazja w Sosnowcu

Szkoły podstawowe

Zobacz szkoły podstawowe w Sosnowcu

Diecezja sosnowiecka

Diecezja sosnowiecka. Źródło: http://www.diecezja.sosnowiec.pl/

Sosnowiec jest siedzibą diecezji sosnowieckiej i wraz z archidiecezją częstochowską i diecezją radomską tworzy metropolię częstochowską. Główną siedzibą diecezji sosnowieckiej jest Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Zobacz parafie diecezji sosnowieckiej

Inne wyznania

Kościół prawosławny

• Cerkiew prawosławna p.w. śww. Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu

Kościół protestancki

• Parafia ewangelicko-augsburska p.w. św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu

Judaizm

Sport

Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu w opracowaniu Mirosława Ponczka i Adama Fryca.

Kluby sportowe

• Zagłębie Sosnowiec
• AKS Niwka
• Budowlani Sosnowiec
• Czarni Sosnowiec
• Górnik Sosnowiec
• Grupa Kolarska Zagłębie Sosnowiec
• Gwardia 24 Sosnowiec
• KS Wake Zone Stawiki
• Płomień Sosnowiec
• MOSiR Sosnowiec
• SMS PZHL Sosnowiec
• SMS PZPS Sosnowiec
• SPR Zagłębie Sosnowiec
• TMS Zagłębie Sosnowiec
• Zew Kazimierz

Obiekty sportowe

• Stadion Ludowy
• Stadion Zimowy
• Hala Sportowa przy ul. Baczyńskiego 4
• Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Żeromskiego 4c
• Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Braci Mieroszewskich 91
• Stadion im. Jana Ciszewskiego
• Stadion lekkoatletyczny im. Stefana Płatka
• Stadion AKS Niwka
• Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Braci Mieroszewskich
• Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Hubala-Dobrzańskiego
• Stadion Zew Kazimierz
• Strzelnica w Sosnowcu

Do latach 90-tych XX w. istniał stadion Polonii Sosnowiec.

Imprezy sportowe

• Halowe Mistrzostwa Zagłębia Dąbrowskiego im. Włodzimierza Mazura
• Szosami Zagłębia
• Mistrzostwa Sosnowca w Karate Kyokushin o Puchar Prezydenta Miasta
• Puchar Prezydenta Sosnowca w Narciarstwie Alpejskim - odbywająca się od wielu lat impreza sportowa dla miłośników nart, od dwóch lat na terenie Górki Środulskiej

Rekreacja

Ścianka wspinaczkowa Poziom 450

• Górka Środulska - ośrodek sportu letniego i zimowego
• Balaton
• Stawiki
• Park Leśna w Kazimierzu Górniczym, od 2011 roku im. Jacka Kuronia
• Ścianka wspinaczkowa Poziom 450

Prasa, portale społecznościowe, telewizja

Urząd Miejski

Prasa

• Wiadomości Zagłębia
• Twoje Zagłębie
• Kurier Miejski
• Nowe Zagłębie

Portale społecznościowe

• Sportowe Zagłębie
• e-sosnowiec.pl

• Tv Zagłębie

Prezydenci Sosnowca

• Prezydenci Sosnowca

Honorowi obywatele miasta

W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł honorowego obywatela miasta Sosnowiec został przyznany następującym osobom:

• 

  Andrzej Strug - działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, pisarz

• 

  Tomasz Arciszewski - działacz PPS, poseł, premier RP na uchodźctwie

• 

  Józef Piłsudski

• 

  Edward Rydz-Śmigły

Obecnie w gronie honorowych obywateli znajdują się również:

• Bogdan Suchodolski - filozof, historyk, pedagog
• Janusz Ziółkowski - socjolog, senator, szef Kancelarii Prezydenta Lecha Wałęsy
• Mártha Eggerth i Jan Kiepura
• Edward Gierek
• Francesco Cimminelli - były właściciel Zagłębia Sosnowiec
• Adam Śmigielski - pierwszy biskup diecezji sosnowieckiej
• Władysław Szpilman - światowej sławy kompozytor i pianista
• Wacław Urban
• Jacek Cygan
• Jacek Majchrowski

Zobacz pełną listę Honorowych Obywateli Miasta Sosnowiec

Sławni goście Sosnowca

• Sławni goście Sosnowca

Miasta partnerskie

Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca

Miasta partnerskie Sosnowca:

• Les Mureaux, (Francja)
• Roubaix, (Francja)
• Suczawa, (Rumunia)
• Komárom, (Węgry)
• Casablanca, (Maroko)
• Idar-Oberstein, (Niemcy)
• Dergacze, (Ukraina)
• Dziwnów, (Polska)

Materiały filmowe

<videoflash>0dfbi0Q6WjU</videoflash>

<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>

<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>

<videoflash>mfT_P9K4YpU</videoflash>

Ciekawostki

• Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce "Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście" kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.
• Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym wielką popularnością cieszyła się w mieście i regionie Liga Morska i Kolonialna, a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
• Jan Kiepura urodził się w tym samym roku, w którym Sosnowiec uzyskał prawa miejskie.

Bibliografia

• 

  Sosnowiec (1991) Marian Kantor-Mirski

• 

  Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów (2004) Małgorzata Śmiałek

• 

  Sosnowiec - Spacerownik historyczny (2011) Dariusz Kmiotek

• 

  Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście (2002) Jan Przemsza-Zieliński

• 

  Sosnowiec znany i ... nieznany (1997) Jan Przemsza-Zieliński

• Zobacz wydawnictwa poświęcone Sosnowcu
• Zobacz wydawnictwa poświęcone Zagłębiu Dąbrowskiemu

Zobacz też

• Powiat będziński
• M/S Huta Sosnowiec
• M/S Kopalnia Sosnowiec
• Towarzystwo Artystyczno-Literackie

Linki zewnętrzne

Logo Klubu Zagłębiowskiego

Strony poświęcone historii miasta i regionu:

• Klub Zagłębiowski - serwis internetowy poświęcony miastom, ludziom i wydarzeniom związanym z historią Zagłębia Dąbrowskiego
• 41-200.pl - Strona poświęcona dawnym i aktualnym wydarzeniom w Sosnowcu i regionie
• Dawno temu w Sosnowcu - Blog
• Retroteka. Dawna prasa Zagłębia Dąbrowskiego (m.in. z Sosnowca). Projekt Muzeum Zagłębia w Będzinie

Logo Wiadomości Zagłębia - gazety (obecnie portalu internetowego) publikującego wiadomości z Zagłębia :Dąbrowskiego i Krakowskiego

Logo strony NaZagłębiu z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu

Strony informacyjne poświęcone aktualnym wydarzeniom:

• Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie
• Strona gazetasoasnowiec.pl - Lokalna strona portalu Gazeta.pl
• Strona internetowa Wiadomości Zagłębia
• Strona internetowa Sosnowiec Info
• Strona internetowa Urzędu Miasta Sosnowiec
• Strona internetowa NaZagłębiu - z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu
• Strona internetowa Sportowe Zagłębie

Wybrane profile na facebook.com:

• Centrum Informacji Miejskiej - oficjalny profil miasta
• Miejsca w Sosnowcu, o których nie miałeś pojęcia
• Sosnowiec Archiwum
• I Like Zagłębie
• Kapliczki i krzyże przydrożne Sosnowca
• Sosnowiec na kółkach
• Piłkarze Zagłębia Sosnowiec