Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki

Z WikiZagłębie
Stacje i przystanki kolejowe w Zagłębiu Dąbrowskim
Sosnowiec Maczki
Sosnowiec Maczki
Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach
Miejscowość Sosnowiec
Adres Maczki
Data otwarcia 1848
Poprzednie nazwy Maczki Granica, Maczki Uroczysko
Dane techniczne
Liczba peronów 3
Liczba krawędzi
peronowych
3
Kasy Nie
Przejścia nadziemne Tak
Przejścia podziemne Nie
Linie kolejowe
  • 133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny
  • 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki
  • 666 Sosnowiec Maczki – Jaworzno Szczakowa
  • 667 Sosnowiec Maczki – Długoszyn
Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki
Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki

Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach - należy do cennych obiektów architektonicznych Sosnowca - w 1967 r. wpisany został do rejestru zabytków.

Historia

Wybudowano go w latach 1847 - 1848 / 1850 po przeprowadzeniu linii kolejowej w okolicach ówczesnej wsi Macki. Oprócz budynku dworca do użytku oddano wówczas parowozownię i komorę celną. Uroczyste otwarcie trasy kolejowej nastąpiło w dniu 13 października 1848 r. Budynek dworca pierwotnie parterowy, rozbudowany w drugim etapie o piętro[1]. Na piętrze powstały pokoje mieszkalne dla dostojnych gości – według układu pomieszczeń można powiedzieć, że wedle dzisiejszej nomenklatury było to dziewięć apartamentów. W trzecim etapie powstały dwa dodatkowe skrzydła. Aneks po zachodniej stronie nie zachował się a o jego istnieniu świadczą ślady na zachodniej szczytowej ścianie dworca można dostrzec pozostałości po oknach i boniowaniu, które tam było pierwotnie.

Do czasu wybudowania w 1859 roku dworca głównego w Sosnowcu – funkcjonował jako dworzec najwyższej, pierwszej klasy. To wiązało się m.in. z jakością obsługi oraz liczbą żołnierzy, którzy pełnili wtedy funkcję dzisiejszej straży granicznej.

Stacja wraz z tworząc się wokół niej osadą, zamieszkała początkowo wyłącznic przez obsługę kolei, nazwana została Granicą. Zadecydowało o tym położenie dworca przy ówczesnej granicy z Austrią. Dworzec powstał na pustkowiu, w pewnym oddaleniu od wsi, a usytuowano go dość nietypowo między torami kolejowymi. Cała zabudowa stacji zwrócona jest w kierunku torów.

Architektura

Według publikacji Stanisława Łozy ("Architekci i budowniczowie w Polsce" z 1954) gmach dworca zaprojektował Henryk Marconi, jeden z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX w. Według badań Jacka Jakubka dworzec powstał według projektu Teofila Schillera (uczeń Marconiego i ojciec Stanisława Szyllera).

Okazała neorenesansowa bryła założona została na planie wydłużonego prostokąta o imponującej długości 230 m. Budowla charakteryzuje się prostotą formy, symetrią i osiowością. W elewacjach dekorowana była boniowaniem i charakteryzowała się wydatnym kostkowym gzymsem (zlikwidowanym po II wojnic światowej).

Znaczenie dworca

Dworzec był miejscem ekspedycji osobowej i towarowej, a zarazem pełnił funkcje reprezentacyjne. W jego wnętrzach mieściły się pokoje dla podróżującego cara i jego rodziny. Wnętrza tzw. apartamentów dworskich, znajdujących się na piętrze wyposażone były w okazal e meble i marmurowe kominki, a ściany pomieszczeń zdobiły polichromie. Na parterze mieściły się poczekalnie dla podróżnych klasy I, II i III, połączone z restauracjami i bufetami. Restauracje I klasy zachwycały wytwornym, eleganckim wystrojem. W budynku znajdował się również kantor wymiany pieniędzy. Obok dworca powstał zaprojektowany przez Marconiego budynek komory celnej.

W 1884 r. przez Granicę przeprowadzono drugą linię kolejową odcinek Drogi Żelaznej lwangrodzko-Dąbrowskiej , która łączyła Iwanogród (Dęblin) z Dąbrową Górniczą. Dla potrzeb tej kolei powstał tzw. młodszy dworzec zniszczony w okresie okupacji hitlerowskiej.

Granica rozwinęła się w duży ośrodek kolejowy. W latach 1848 - 1859 była jedyną stacją nadgraniczną Cesarstwa Rosyjskiego. Krzyżowały się tu drogi Rosji, Prus i Austro-Węgier.

Okres utraty znaczenia

Plan stacji w Granicy-IX.1918

Znaczenie osady, a wraz z nim całego zespołu dworcowego, ulegało stopniowemu osłabieniu po przeprowadzeniu linii kolejowej przez Sosnowiec i utworzeniu tutaj stacji nadgranicznej. Dalszy spadek roli osady jako ważnego węzła kolejowego ma związek z odzyskaniem niepodległości i zlikwidowaniem granicy z Austrią. Wtedy także aktualność straciła nazwa miejscowości. Zmieniono ją na Uroczysko, a w 1925 r. nadano jej obecną nazwę Maczki.

Przez długi czas dworzec w Granicy nie był rozbudowywany. Dopiero na przełomie XIX i XX w. dokonano wielu istotnych zmian, m.in. przedłużono na całą długość budowli wiaty peronowe i w pewnym zakresie zmieniono wystrój wnętrz. Z tego okresu pochodzą - zachowane do tej pory - stiuki i stolarka. Poważne remonty dworca przeprowadzono w latach 30. XX w. i po II wojnie światowej.

Ostatnie lata funkcjonowania

2004 obecnie budynek znajduje się w bardzo złym stanic technicznym. Użyteczność dworca została znacznie ograniczona w ciągu doby zatrzymywało się tutaj tylko kilka pociągów osobowych. Nieczynne były kasy, zamknięto poczekalnie, okna są „zabite” deskami, a drzwi wejściowe zamurowane. Zabytkowy dworzec w Maczkach oczekuje na odrestaurowanie.
Od roku 2009 na dworcu nie zatrzymuje się już żaden pociąg. 25 lipca 2014 podpisano list intencyjny przez PKP i Politechnikę Śląską. List intencyjny w tej sprawie podpisali: JM Rektor Politechniki Śląskiej prof. inż. Andrzej Karbownik oraz Prezes Zarządu PKP Jakub Karnowski. W uroczystości wziął udział Wojewoda Śląski Piotr Litwa. Placówka miała zostać otwarta 1 października 2016 roku. Docelowo miało się tam kształcić 250 studentów. Patronat nad projektem utworzenia Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego objęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.

Dwa lata później, w lipcu 2016 roku, PKP wybrały konsorcjum złożone z gliwickiej firmy PA Nova, wrocławskiej Grupy Budowlanej TWS i Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego Socar z Żarek Letnisko. We wrześniu 2016 roku rozpoczęła się przebudowa i rewitalizacja dworca w Maczkach. Wskazane przez PKP konsorcjum miało przekształcić dworzec w Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego Politechniki Śląskiej. Ostatecznie Politechnika Śląska wycofała się z inwestycji.

We wrześniu 2017 r. prace rewitalizacyjne zostały przerwane, Politechnika Śląska odstąpiła od umowy tłumacząc, że przepisy uniemożliwiają uczelniom tworzenie zamiejscowych ośrodków dydaktycznych a jedynie - droższe - wydziały zamiejscowe.

Maczki.jpg Maczki (1).jpg Maczki (2).jpg

Galeria

Bibliografia

  1. Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom III. Muzeum w Sosnowcu, 2004, s. 14-15. ISBN 83-89199-11-4. 
  2. Jacek Jakubek: Od Granicy do Maczek. Historia budowlana dworca kolejowego Sosnowiec-Maczki. Sosnowiec: Miejski Dom Kultury Kazimierz, 2020. ISBN 978-83-64219-55-9. 

Materiały filmowe

<videoflash>DgHvucXE1Fo</videoflash>