Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu
Miejska Biblioteka Publiczna - Biblioteka Główna / Zagłębiowska Mediateka oraz sieć 20 filii rozsianych po całym mieście. Powstała na mocy uchwały Rady Miejskiej podjętej w dniu 25 listopada 1927 r. na wniosek prezydenta Aleksego Bienia. Należy do najstarszych placówek upowszechniania kultury działających obecnie w Sosnowcu.
Historia
Kilka dni wcześniej przyszłej placówce nadano imię Gustawa Daniłowskiego - prace organizacyjne nad jej powołaniem trwały bowiem od połowy października. Wchłonęła księgozbiór - 2994 tomy biblioteki Miejskiego Uniwersytetu Ludowego, swojej bezpośredniej poprzedniczki.
Siedziba biblioteki
Statutową działalność rozpoczęła w kamienicy przy ul. Małachowskiego 4. Czynna była od poniedziałku do soboty, przez 3 godziny dziennie.
Czasopisma
Na początku stycznia 1928 r. uruchomiono również czytelnię polskich czasopism, która dysponowała 10 tytułami pism codziennych i 34 periodyków.
Opłaty
Według uchwalonego w 1928 r. regulaminu czytelnicy biblioteki uiszczali niewielkie
opłaty (dorośli 50 gr miesięcznie lub 5 gr za wypożyczenie książki, młodzież 25 gr na miesiąc). W 1935 r. zostały one podniesione, ale równocześnie przewidziano zwolnienie od opłat niezamożnych czytelników.
Finansowanie biblioteki
Działalność biblioteki finansowały władze samorządowe - wydatki na ten cel stanowiły poważną pozycję w budżecie miejskim.
Okres II wojny światowej
Księgozbiór placówki systematycznie się powiększał - w chwili wybuchu II wojny światowej liczył blisko 10 tys. tomów. Podczas okupacji hitlerowskiej został on prawie całkowicie zniszczony bądź rozproszony. Zachowały się jedynie książki, których czytelnicy nie zdążyli zwrócić. Tylko bardzo znikomą część przedwojennego zbioru udało się odzyskać.
Okres po II wojnie światowej
Po wyzwoleniu miasta ówczesne władze podjęły usilne starania mające na celu reaktywowanie biblioteki. Tworzono ją właściwie od podstaw - gromadzono książki, przygotowywano lokal i kadry pracownicze. Głównymi organizatorami placówki byli: Janina Imachowa (kierowała biblioteką w latach międzywojennych), Czesława Eberhart, Bronisława Chmurzyńska i Jan Świtała. Dzięki ich zabiegom 3 maja 1946 r. placówka rozpoczęła działalność w nowej siedzibie przy ul. Pierackiego. Obowiązki dyrektora powierzono J. Imachowej. Dysponowano wówczas zaledwie 750 woluminami. Jeszcze w 1946 r. zbiór ten powiększył się do 3.700 tomów.
Finansowanie biblioteki
Biblioteka finansowana była przez miasto z częściową dotacją państwową. Niewielkie sumy pochodziły początkowo także z opłat abonamentowych.
Powstanie nowych filii lata 40 i 50
Pierwszy, 10-letni okres działalności książnicy sosnowieckiej był niezwykle twórczy. Siecią bibliotek objęto całe miasto. Powstał Oddział dla Dzieci (1947) oraz filie w Środuli (grudzień 1948 r.), Pogoni (styczeń 1949 r.), Starym Sosnowcu (maj 1949 r.), Sielcu (styczeń 1951 r.), Konstantynowie (maj 1952 r.), Niwce (styczeń 1954 r.), Dańdówce (luty 1954 r.), a także w nowo wybudowanym osiedlu Rudna (styczeń 1955 r.). Od 1951 r. czynna była także druga biblioteka dziecięca - w dzielnicy Pogoń.
Pozyskiwanie zbiorów lata 40 i 50
Zbiory kompletowano początkowo w oparciu o dary czytelników i zakupy od osób prywatnych. Tą drogą do biblioteki trafiło wiele cennych przedwojennych wydawnictw. Od końca lat 40. zaczęła obowiązywać zasada centralnego zaopatrzenia bibliotek przez Ministerstwo Oświaty. Zgodnie z panującą wówczas ideologią do zbiorów bibliotecznych trafiały książki socrealistyczne, dzieła klasyków marksizmu - leninizmu, małowartościowe powieści, bezużyteczne w mieście poradniki itp. Jednocześnie nakazywano usuwanie pozycji „szkodliwych” i „niewłaściwych”. Od połowy lat 50. sytuacja uległa znacznej poprawie - bibliotekarze mogli decydować o zakupach. Umożliwiło to sosnowieckiej placówce dobór wartościowej literatury.
Rozwój sieci bibliotecznej został zahamowany na przełomie lat 50. i 60. XX w. Przez kolejne lata nie otwierano nowych placówek, a już istniejące stawały się za ciasne dla powiększającego się grona czytelników. Brakowało pieniędzy na remonty, niezbędne wyposażenie, a nawet na zakupy nowości wydawniczych.
Działalność informacyjna
W skromnych warunkach lokalowych funkcjonowała przy ulicach Czerwonego Zagłębia i Warszawskiej Biblioteka Centralna. Od 1947 r. prowadziła ona działalność informacyjną. W 1952 r. utworzono Dział Informacji i Poradnictwa, który przekształcono następnie (1957) w Ośrodek Informacyjno - Bibliograficzny. Wtedy również uruchomiono Czytelnię Naukową. W sierpniu 1964 r. powołano Dział Zbiorów Regionalnych Zagłębia Dąbrowskiego.
Likwidacja i powstanie nowych filii w latach 60 i 70
W latach 60. i 70. niektóre filie i agendy Biblioteki Centralnej zawiesiły działalność z powodu wyburzeń lokali, w których się mieściły. Były to: Biblioteka Centralna dla Dzieci (w 1967 r.), Czytelnia Naukowa wraz z Działem Zbiorów Regionalnych (1967), filia w Starym Sosnowcu (1974), dwie filie na Pogoni (1975).
W tym okresie powstają nowe placówki: biblioteka dziecięca w Sielcu (1967), filia nr 9 przy ul. Jagiellońskiej (1972).
Nowa siedziba Biblioteki Głównej
Zasadnicze znaczenie dla rozwoju i sprawnego funkcjonowania MBP miało wybudowanie nowoczesnego gmachu Biblioteki Głównej. Wielofunkcyjny budynek przy ul. Emila Zegadłowicza, oddany do użytku w 1975 r., pomieścił wypożyczalnię, czytelnię naukową, czytelnię prasy, działy: Zbiorów Regionalnych Zagłębi a Dąbrowskiego, Informacyjny-Bibliograficzny oraz magazyny. Wewnętrzne działy Biblioteki ulokowano w suterenie kamienicy przy ul. Warszawskiej 6, a Oddział dla Dzieci i Młodzieży w nowej siedzibie przy ul. Parkowej (1976). Do 1983 r. Biblioteka Główna pełniła również funkcje biblioteki uczelnianej Wydziału Farmaceutycznego Sląskiej Akademii Medycznej.
Powstanie nowych filii lata 70 i 80
Wraz z poszerzeniem granic Sosnowca, w wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1975 r., do sieci bibliotecznej miasta przyłączono 5 placówek należących uprzednio do powiatu będzińskiego: w Zagórzu (filia nr 14), Kazimierzu (nr 10), Ostrowach Górniczych (nr 11), Porąbce (nr 12) i Maczkach (nr 13). W 1978 r. uruchomiono drugą placówkę w dzielnicy Zagórze, a w 1985 r. filię w Milowicach (nr 19). Czytelnicy osiedla Rudna IV z kolei mają możliwość korzystania z własnej książnicy od 1980 r. (filia nr 2). Nowe budynki otrzymały także: biblioteka dla dzieci – Rudna I (1980) i filia utworzona w osiedlu Naftowa (1984). W 1984 r. reaktywowała działalność zawieszoną od 1975 r. filia w Pogoni (nr 17).
Lata 90
Od 1 stycznia 1991 r. MBP jest placówka komunalną, podporządkowaną organizacyjnie lokalnym władzom samorządowym (tak jak w okresie międzywojennym i tuż po wojnie).
W maju 1991 r. uruchomiono kolejną filię, tym razem w Klimontowie, w lokalu z częścią księgozbioru Biblioteki Zakładowej KWK ,,Porąbka-Klimontów”. Dwie ostatnie placówki - w osiedlu Juliusz i w dzielnicy Stary Sosnowiec - powstały w 1994 r. W ten sposób cały teren miasta objęty został siecią biblioteczną. W 1992 r. ponadto powołano Oddział Książki Mówionej i Muzykaliów, przeznaczony dla ludzi niewidomych i niedowidzących. Obecnie Biblioteka posiada 24 placówki.
Ilość zbiorów
Wraz z rozwojem Biblioteki powiększały się jej zbiory:
Czytelnicy
Zwiększała się również liczba czytelników:
Dyrektorzy biblioteki
Funkcje dyrektorów pełniły kolejno:
- Janina Imachowa (do połowy 1955 r.)
- Hanna Kram (1955 – 1987)
- Elżbieta Solipiwko (1987 – 1994)
- Mieczysława Szulc (1994 - 2010)
- Elwira Kabat-Georgijewa (2010 - xxxx)
Zbiory biblioteki
Zbiory mają charakter uniwersalny - odpowiadają na zapotrzebowanie różnych środowisk czytelniczych, w tym dzieci, młodzieży szkolnej, studentów, pracowników naukowych i in. Biblioteka gromadzi m.in. literaturę piękną, polską i obcą, także w językach oryginału, książki naukowe i popularnonaukowe z wszystkich dziedzin, literaturę fachową, poradniki, prasę codzienną i czasopisma, wszelkie wydawnictwa regionalne i dokumenty życia społecznego (m.in. afisze, plakaty, ulotki). W zbiorach biblioteki znajdują się zabytki piśmiennictwa polskiego - najstarszy z nich „Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego pochodzi z 1639 r.
Oprócz gromadzenia, opracowywania i udostępniania zbiorów MBP prowadzi wszechstronną działalność informacyjną, edukacyjną i kulturalną. Organizuje: wystawy tematyczne, wernisaże plastyczne, koncerty, spotkania autorskie, imprezy plenerowe dla dzieci, inscenizacje teatralne i kabaretowe, liczne konkursy i prezentacje oraz przedsięwzięcia o randze ważnych wydarzeń kulturalnych w regionie: kolejne edycje Spotkań z Pisarzami Zagłębiowskimi, doroczne Sesje Zagłębiowskie i Sosnowieckie Dni Literatury. Ściśle współpracuje z Instytutem Nauk o Literaturze Polskiej oraz Międzyinstytutową Pracownią Życia Literackiego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Publikacje biblioteki
Jako jedna z nielicznych w regionie prowadzi działalność wydawniczą jej nakładem ukazały się ważne dla kultury Zagłębia Dąbrowskiego publikacje:
- Fisarze i badacze literatury w Zagłębiu Dąbrowskim. Słownik biobibliograficzny. T. 1-3
- Instytucje kultury a środowiska twórcze Sosnowca
- Literackie Zagłębie; Biografie z Zagłębia
- O Janie Pierzchale; Mozaika kultur
- Symbole Zagłębia
Nagrody
W ramach programu edukacji europejskiej Biblioteka organizuje cykl prezentacji państw - członków Unii Europejskiej, który to projekt uzyskał nominację do nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w konkursie organizowanym przez Instytut na rzecz Demokracji w Europie Wschodniej.
W 2002 r. MBP w Sosnowcu zajęła po raz siódmy z rzędu I miejsce w rankingu najlepiej propagujących kulturę czytelniczą bibliotek wielkomiejskich woj. śląskiego, a w ostatnich latach plasuje się w ścisłej jego czołówce. Za swe osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury Rada Miejska Sosnowca przyznała Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu odznakę ,,Zasłużonego dla Miasta Sosnowca”, natomiast Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Warszawie odznaczył sosnowiecką Książnicę Medalem ,,Bibliotheca Magna - Perennisque”. Doceniając jej działania na rzecz upowszechniania dziedzictwa kultury regionalnej, członkowie kapituły dwukrotnie nominowali ją do Zagłębiowskiej Nagrody Humanitas.
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 42-46. ISBN 978-83-89199-34-8.
