Sosnowiec: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
(→‎Linki zewnętrzne: Korekta linku i dodanie bloga Dawno temu w S-cu.)
 
(Nie pokazano 86 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 9: Linia 9:
  | gmina              = Sosnowiec
  | gmina              = Sosnowiec
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | regin historia    = [[Zagłebie Dąbrowskie]] , [[Małopolskie]]
  | regin historia    = [[Zagłębie Dąbrowskie]] , [[Małopolskie]]
  | zarządzający      = Prezydent
  | zarządzający      = Prezydent
  | prezydent          = [[Kazimierz Górski]]
  | prezydent          = [[Arkadiusz Chęciński]]
  | miejska            = tak
  | miejska            = tak
  | powierzchnia      = 92
  | powierzchnia      = 92
Linia 22: Linia 22:
  | założone          =  
  | założone          =  
  | prawa_miejskie    = [[1902]]
  | prawa_miejskie    = [[1902]]
  | www                = http://www.sosnowiec.pl
  | www                = http://www.sosnowiec.pl
     
}}
}}


'''Sosnowiec''' - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]], a przez to jego niepisana stolica.
'''Sosnowiec''' - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]], a przez to jego niepisana stolica.
Prawa miejskie Sosnowiec posiada od [[1902]] roku. W roku ich nadania wchodził w skład [[Gubernia Piotrkowska|guberni piotrkowskiej]] Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wraz z całym [[Zagłębie Dąbrowskie|regionem]], wszedł w skład [[Województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|województwa kieleckiego]] (1919-1939). Obecnie leży w '''małopolskiej części''' [[Województwo śląskie|województwa tzw. "śląskiego"]] (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).<br>
Szybki rozwój miasta nastąpił na przełomie XIX ([[Zachodni Okręg Górniczy]]) i XX wieku. Od tego czasu jest najludniejszym miastem [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]].<br>
[[Plik:Mapa-Sosnowiec-1927.jpg|thumb|350px|Plan miasta z 1927 r.]]
[[Plik:Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku.JPG|thumb|350px|Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości. Sosnowiec położony na południowo-zachodnim krańcu [[Gubernia Piotrkowska|Guberni Piotrkowskiej]] Królestwa Polskiego stykał się bezpośrednio z Zagłębiem Krakowskim pod zaborem austriackim. Od zachodu oba regiony stykały się z Królestwem Prus. W 1918 roku Zagłębie Dąbrowskie weszło w skład województwa kieleckiego, a krakowskie w skład województwa krakowskiego. Źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych.]]
[[Plik:Dworzec Sosnowiec pocztówka 41 200.jpg|thumb|350px|[[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|Dworzec główny]] w Sosnowcu na dawnej pocztówce. Powstał w związku z budową tzw. [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej]]]]


==Historia==
==Historia==
Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach.  
[[Plik:Ksiestwo siewierskie.png|thumb|right|Obszar Księstwa Siewierskiego zaznaczony czerwonym kolorem]]
Do najstarszych dzielnic miasta należą [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]], [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]], [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]],  [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]], [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]] i [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]].  
Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą:
*[[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]]  
*[[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]]  
*[[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]]  
*[[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]]
*[[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]]  
*[[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]]  
*[[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]  
W czasach I Rzeczypospolitej powyższe dzielnice (podobnie jak dzielnice [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]]) wchodziły w skład:
*województwa krakowskiego lub [[Księstwo Siewierskie|księstwa siewierskiego]] biskupów krakowskich.<br>
 
[[Plik:Jan Długosz.jpg|thumb|Jan Długosz - duchowny i kronikarz z czasów Jagiellonów, sekretarz biskupa krakowskiego [[Zbigniew Oleśnicki|Zbigniewa Oleśnickiego]] - pierwszego biskupa zarządzającego [[Księstwo Siewierskie|Księstwem siewierskim]] (obecnie zachodnia część [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]])]]
 
Większość z nich została wymieniona w XV-wiecznym dziele Jana Długosza dotyczącym beneficjów diecezji krakowskiej (''Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis''). Prawa miejskie posiadał wówczas [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]] - obecnie jedna z dzielnic Sosnowca.<br>
 
Szybki rozwój, industrializacja i napływ ludności do wyżej wymienionych osad oraz rozwój nowych dzielnic (najczęściej wokół zakładów przemysłowych) przypadł na XIX i XX wiek - tak, iż w latach II Rzeczypospolitej miasto Sosnowiec (mające prawa miejskie od 1902 roku) było już drugim, po Częstochowie, największym pod względem liczby ludności miastem [[Województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|województwa kieleckiego]]. (Od 1927 roku było siedzibą [[Izba Przemysłowo-Handlowa|Izby Przemysłowo-Handlowej]] województwa kieleckiego.)
 
:''Zobacz [[:Kategoria:Dzielnice_i_osiedla_Sosnowca|wszystkie dzielnice Sosnowca]]''
 
:''Zobacz [[:Kategoria:Ulice_Sosnowca|historię sosnowieckich ulic]]''


''[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Dzielnice_i_osiedla_Sosnowca Zobacz wszystkie dzielnice Sosnowca]''
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)]]''


''[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ulice_Sosnowca Zobacz historię sosnowieckich ulic]''
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej fotografii (katalog)]]


''[http://wikizaglebie.pl/wiki/Sosnowiec_na_dawnej_poczt%C3%B3wce_%28katalog%29 Zobacz Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)]''
:''Zobacz [[Sosnowiec na dawnej reklamie (katalog)]]
 
Po 1945 roku położony kolejno w województwach: [http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Województwo_śląskie_1945-1950#Nazewnictwo|śląsko-dąbrowskim / śląskim], [http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Województwo_katowickie_w_Polsce_Ludowej katowickim] i [https://pl.wikipedia.org/wiki/Województwo_śląskie śląskim] (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).<br>


===Najstarsze dzieje===
===Najstarsze dzieje===
Linia 45: Linia 72:


===Czasy Piastów===
===Czasy Piastów===
....[do rozbudowy]
Obszar dzisiejszego miasta Sosnowiec jak i cały region Zagłębia od początku państwowości polskiej położony był w Ziemi krakowskiej. W trakcie rozbicia dzielnicowego w roku 1177 zachodnia część obecnego miasta dostała się pod panowanie książąt śląskich. Została odkupiona w 1444 roku - już w dobie epoki Jagiellonów - wraz z całym [[Księstwo Siewierskie|Księstwem Siewierskim]] przez biskupów krakowskich.
====Odkrycia archeologiczne====
====Odkrycia archeologiczne====
*[[Grodzisko w Sosnowcu - Zagórzu]]
*[[Grodzisko w Sosnowcu - Zagórzu]]
Linia 69: Linia 96:
====Zrywy niepodległościowe====
====Zrywy niepodległościowe====
[[Plik:Teodor Cieszkowski 2.jpg|thumb|150px|left|[[Teodor Cieszkowski]], jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego]]
[[Plik:Teodor Cieszkowski 2.jpg|thumb|150px|left|[[Teodor Cieszkowski]], jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego]]
W trakcie powstania, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce [[Bitwa o Sosnowiec|bitwa o sosnowiecki dworzec]].
W trakcie [[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim|powstania]], w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce [[Bitwa o Sosnowiec|bitwa o sosnowiecki dworzec]]. Jej przebieg opisał - Stanisław Zieliński w swym dziele z 1913 roku ''Bitwy i potyczki 1863-1864'':


W 1905 roku mają tu miejsce walki w ramach [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|rewolucji 1905 roku]] i powołanie do życia [[Republika Zagłębiowska|Republiki Zagłębiowskiej]].  
''Ustanawiając w powiecie olkuskim władzę Rządu Narodowego, [[Apolinary Kurowski|Kurowski]], w nocy z 6. na 7. lutego podsunął się pod Sosnowiec, gdzie moskale skoncentrowani byli w sile 300 ludzi. Oddział polski liczył 50 jazdy, 50 strzelców i 50 kosynierów. Kurowski w centrum pozycyi ustawił kosynierów, na lewem i prawem skrzydle strzelców, pod dowództwem Edwarda Staweckiego i Nikeforowa, sam zaś z kaweleryą, będącą pod komendą Mięty, stanął nad kordonem pruskim, spodziewając się ucieczki moskali w tę stronę. Moskale uwiadomieni o zbliżaniu się powstańców, morderczym ogniem z komory i stacyi kolei przywitali pierwszy atak, około 1. godziny w nocy. Pod [[Teodor Cieszkowski|Cieszkowskim]], dowódzcą kosynierów, padł koń, atoli Cieszkowski, aczkolwiek raniony, nie zszedł z placu, lecz trzy razy ponawiał atak na budynki, zajęte przez nieprzyjaciela, aż je zdobył, Kurowski zaś i Gaszyński, poparłszy atak, zmusili nieprzyjaciela do ucieczki. Jeden z uciekających ku granicy pruskiej oddziałów, liczący około 50 ludzi, wpadł na kawaleryę powstańczą i doszczętnie zniesiony został. Tymczasem ludzie Gaszyńskiego przetrząsali zdobyte budynki, a pochowanych po katach moskali chwytali i rozbrajali. Zdobyczą tej szczęśliwej wyprawy było 600.000 złp. Zabranych za kwitami z komory, 40 koni z całym przyrzadem, 40 karabinów, 100 centnarów ołowiu i t. p. Po tym krwawym chrzcie Kurowski poszedł do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy]]...''
 
W 1905 roku mają tu miejsce walki i protesty w ramach [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|rewolucji 1905 roku]] i powołanie do życia [[Republika Zagłębiowska|Republiki Zagłębiowskiej]].
 
*Galeria - Zrywy niepodległościowe:<br>
<gallery>
Plik:NAC Kapliczka.jpg|Kapliczka powstańcza upamiętniająca wydarzenia 1863 roku
Plik:Tablica dworzec.jpg | Tablica upamiętniająca wydarzenia 1863 roku na [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|dworcu głównym]]
Plik:Rewolucja żądania 1905.gif | Lista żądań rewolucjonistów [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|1905 roku]]
Plik:Weterani Powstania Styczniowego Sosnowiec 1916.jpg|[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób|Weterani 1863 roku]]
</gallery>


====Przemysł====
====Przemysł====
Pod koniec XVIII wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł. Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem rząd polski (konkretnie [[Główna Dyrekcja Górnicza (Królestwo Polskie)|Główna Dyrekcja Górnicza]]) z początkiem XIX wieku ustanowił tutaj [[dozorstwo olkusko - siewierskie]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sp.olkusz.pl/turystyka/dokumenty/historia-53|tytuł=Historia powiatu olkuskiego|opublikowany=sp.olkusz.pl/|data dostępu=2013-07-25}}</ref>, które weszło wkrótce w skład utworzonego przez [[Bank Polski (Królestwo Polskie)|Bank Polski]] [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]].
Wraz z początkiem XIX wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla, którego pokłady odkryto jeszcze pod koniec XIX wieku) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł.<br>  


[[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb|250px|right|Mapa [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] z 1844 roku]]
[[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb|250px|right|Mapa [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] z 1844 roku]]
Pierwszymi kopalniami były: [[Kopalnia "Nadzieja Ludwika" (Sosnowiec)| "Nadzieja Ludwika"]],
[[Kopalnia "Maurycy" (Sosnowiec)| "Maurycy"]],
[[Kopalnia "Pogoń" (Sosnowiec)| "Pogoń"]],
[[Kopalnia "Ostra Górka" (Sosnowiec)| "Ostra Górka"]],
[[Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec)| "Wiktor"]],
[[Kopalnia "Szarlota" (Sosnowiec)| "Szarlota"]].


''[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Kopalnie_w_Sosnowcu&action=edit&redlink=1 Zobacz wszystkie kopalnie Sosnowca]''
Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem władze Królestwa Polskiego ([[Główna Dyrekcja Górnicza (Królestwo Polskie)|Główna Dyrekcja Górnicza]]) ustanowił tutaj [[dozorstwo olkusko - siewierskie]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sp.olkusz.pl/turystyka/dokumenty/historia-53|tytuł=Historia powiatu olkuskiego|opublikowany=sp.olkusz.pl/|data dostępu=2013-07-25}}</ref>, które weszło wkrótce w skład utworzonego przez [[Bank Polski (Królestwo Polskie)|Bank Polski]] [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] - scalającego zakłady przemysłowe zachodnich części województw: krakowskiego i kaliskiego Królestwa Polskiego (Kongresówki).
 
Pierwszymi kopalniami były:
*[[Kopalnia "Nadzieja Ludwika" (Sosnowiec)| "Nadzieja Ludwika"]]
*[[Kopalnia "Maurycy" w Niwce (Sosnowiec)| "Maurycy"]]
*[[Kopalnia "Feliks" (Sosnowiec-Pogoń)| "Pogoń"]]
*[[Kopalnia "Ostra Górka" (Sosnowiec)| "Ostra Górka"]]
*[[Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec)| "Wiktor"]]
*[[Kopalnia "Szarlota" (Sosnowiec)| "Szarlota"]]


''[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Huty_w_Sosnowcu&action=edit&redlink=1 Zobacz wszystkie huty Sosnowca]''
Zobacz:
* ''[[:Kategoria:Kopalnie w Sosnowcu|Wszystkie kopalnie Sosnowca]]''
* ''[[:Kategoria:Huty w Sosnowcu|Wszystkie huty Sosnowca]]''


====Kolej====
====Kolej====
Linia 95: Linia 136:
W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W [[1862]] roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki.
W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W [[1862]] roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki.
Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około [[1880]] roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był [[Abram Blumental]] (ostatnim [[Jan Macukow]]).
Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około [[1880]] roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był [[Abram Blumental]] (ostatnim [[Jan Macukow]]).
Galeria: Zrywy niepodleglościowe<br>
Miejsca Pamięci i pamiątki:
<gallery>
Plik:NAC Kapliczka.jpg|Kapliczka powstańcza upamiętniająca wydarzenia 1863 roku
Plik:Tablica dworzec.jpg | Tablica upamiętniająca wydarzenia 1863 roku na [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|dworcu głównym]]
Plik:Rewolucja żądania 1905.gif | Lista żądań rewolucjonistów [[Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim|1905 roku]]
Plik:Weterani Powstania Styczniowego Sosnowiec 1916.jpg|[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób|Weterani 1863 roku]]
</gallery>


Galeria: Przemysł<br>
Galeria: Przemysł<br>
Linia 125: Linia 157:
===Wiek XX===
===Wiek XX===
[[Plik:Nowy sosnowiec plan1902.jpg|thumb|right|Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu]]
[[Plik:Nowy sosnowiec plan1902.jpg|thumb|right|Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu]]
Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w [[1900]] roku trzy wsie: Sosnowiec, [[Stary Sosnowiec (Sosnowiec)|Stary Sosnowiec]] oraz [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]] połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił [[Stefan Mrokowski]]). Trzonem utworzonego w [[1902]] roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.  
Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w [[1900]] roku trzy wsie: Sosnowiec, [[Stary Sosnowiec (Sosnowiec)|Stary Sosnowiec]] oraz [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]] połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił [[Stefan Jan Mrokowski|Stefan Mrokowski]]). Trzonem utworzonego w [[1902]] roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.<br>
[[Plik:Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku.JPG|thumb|350px|left|Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku - źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza.]]
[[Plik:Miasto Sosnowiec Mapa 1927 1939.jpg|thumb|right|W powiecie będzińskim do [[1934]] roku]]
 
 
Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z [[10 czerwca]] [[1902]] roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]]z byłą wsią [[Kuźnica (Sosnowiec)|Kuźnica]] i Środulką, [[Radocha (Sosnowiec)|Radocha]] oraz [[Ostra Górka (Sosnowiec)|Ostra Górka]]. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.
Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z [[10 czerwca]] [[1902]] roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]]z byłą wsią [[Kuźnica (Sosnowiec)|Kuźnica]] i Środulką, [[Radocha (Sosnowiec)|Radocha]] oraz [[Ostra Górka (Sosnowiec)|Ostra Górka]]. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.


[[Plik:Sosnowiec-0001.jpg|300px|thumb|left|Sosnowiec w dawnych czasach, widok na wieże dzisiejszej Katedry]]
W [[1915]] roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca [[Konstantynów (Sosnowiec)|Konstantónów]] z Pekinem, [[Środula (Sosnowiec)|Środulę]], [[Dębowa Góra (Sosnowiec)|Dębową Górę]], [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]], dwór [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.  
W [[1915]] roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca [[Konstantynów (Sosnowiec)|Konstantónów]] z Pekinem, [[Środula (Sosnowiec)|Środulę]], [[Dębowa Góra (Sosnowiec)|Dębową Górę]], [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejów]], dwór [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.  
[[Plik:Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolsze.jpg|thumb|[[Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej]]]]


Po odzyskaniu niepodległości w [[1918]] roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.  
Po odzyskaniu niepodległości w [[1918]] roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.  
[[Plik:Sosnowiec xxlecie.jpg|300px|thumb|left|ul.Modrzejowska w XX-leciu międzywojennym 1918-1939]]
 
[[Plik:Liczba ludnośći II RP infografika.jpg|thumb|right|Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej]]
[[Plik:Liczba ludnośći II RP infografika.jpg|thumb|left|Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej]]
Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W 1953 roku przyłączono gminę [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]] z [[Dańdówka (Sosnowiec)|Dańdówką]], [[Bobrek (Sosnowiec)|Bobrkiem]] i [[Bór (Sosnowiec)|Borem]] oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle [[Jęzor (Sosnowiec)|Jęzor]]. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.
Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W [[1953]] roku przyłączono gminę [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]] z [[Dańdówka (Sosnowiec)|Dańdówką]], [[Bobrek (Sosnowiec)|Bobrkiem]] i [[Bór (Sosnowiec)|Borem]] oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle [[Jęzor (Sosnowiec)|Jęzor]]. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.
[[Plik:Sc 53.75.JPG|200px|thumb|Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975]]
[[Plik:Sc 53.75.JPG|200px|thumb|Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975]]
Korekta granic miasta przeprowadzona w [[1959]] roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]] i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic.
Korekta granic miasta przeprowadzona w [[1959]] roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]] i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic.
Linia 142: Linia 174:


Osady, które w [[1902]] roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, [[Abisynia (Sosnowiec)|Abisynia]], Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.
Osady, które w [[1902]] roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, [[Abisynia (Sosnowiec)|Abisynia]], Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.
*Galeria - Wiek XX:<br>
<gallery>
Plik:Plan Miasta Sosnowca 19.jpg|[[:Kategoria:Plany miasta Sosnowca|Plan Sosnowca]]
Plik:Sosnowiec xxlecie.jpg|[[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Ulica Modrzejowska]] w XX-leciu międzywojennym 1918-1939
Plik:Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolsze.jpg|Publikacja: ''[[Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej]]''
</gallery>


==Demografia==
==Demografia==
Linia 147: Linia 186:


==Nazwa==
==Nazwa==
[[Plik:Znaczek - Stad - Miasto - Sosnowiece.jpg|thumb|Znaczek pocztowy Sosnowice]]
Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad [[Brynica|Brynicą]]. Osada ta była najprawdopodobniej częścią [[Pogoń|Pogoni]]....[do rozbudowy]
Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad [[Brynica|Brynicą]]. Osada ta była najprawdopodobniej częścią [[Pogoń|Pogoni]]....[do rozbudowy]


===Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego===
===Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego===
Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z [[Czeladź|Czeladzią]], [[Będzin|Będzinem]] i [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]]. Od wschodu ze [[Sławków|Sławkowem]]. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.
Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z [[Czeladź|Czeladzią]], [[Będzin|Będzinem]] i [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]]. Od wschodu ze [[Sławków|Sławkowem]]. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.<br><br>


==Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne==
==[[:Kategoria:Zabytki Sosnowca|Zabytki]], szlaki i atrakcje turystyczne==


===Zamki i pałace===
===Zamki i pałace===
[[Plik:Sosnowiec Pałac Schoena-Muzeum 011.JPG|thumb|Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK)]]
[[Plik:Sosnowiec Pałac Schoena-Muzeum 011.JPG|thumb|[[Pałac Schoena w Sosnowcu|Pałac Schoena]] - siedziba [[Muzeum w Sosnowcu|muzeum]] (Foto: Dariusz JUREK)]]
[[Plik:Sosnowiec-Zagórze, pałac Mieroszewskich 01.JPG|thumb|[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu|Pałac Mieroszewskich]] (Foto: Dariusz JUREK)]]
[[Plik:Sosnowiec-Zagórze, pałac Mieroszewskich 01.JPG|thumb|[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu|Pałac Mieroszewskich]] (Foto: Dariusz JUREK)]]
*[[Zamek Sielecki w Sosnowcu|Zamek sielecki]] - siedziba Sosnowieckiego Centrum Sztuki.
*[[Zamek Sielecki w Sosnowcu|Zamek sielecki]] - siedziba [[Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki|Sosnowieckiego Centrum Sztuki]].
*[[Pałac Dietla w Sosnowcu]]
*[[Pałac Dietla w Sosnowcu]]
*[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu]]
*[[Pałac Mieroszewskich w Sosnowcu-Zagórzu]]
Linia 165: Linia 205:


===Zabytkowe budynki i domy===
===Zabytkowe budynki i domy===
*Dom Ludowy w stylu zakopiańskim
*[[Dom Ludowy w Ostrowach Górniczych|Dom Ludowy w stylu zakopiańskim]]
*Budynek dawnego [[IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu|Liceum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu]]
*Budynek dawnego [[IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu|Liceum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu]]


Linia 177: Linia 217:


===Imprezy cykliczne===
===Imprezy cykliczne===
*Dni Sosnowca
*Dni Sosnowca<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.youtube.com/watch?v=h5tdVprDXt4|tytuł=Dni Sosnowca - 10.06.2013|opublikowany=youtube.com|data dostępu=2014-04-22}}</ref>
*Sosnowieckie Dni Literatury
*[[Sosnowieckie Dni Literatury]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.biblioteka.sosnowiec.pl/new/index.php?option=com_content&view=category&id=23&Itemid=30|tytuł=Sosnowieckie Dni Literatury|opublikowany=biblioteka.sosnowiec.pl|data dostępu=2014-04-22}}</ref>
*Intermuza - Europejski Festiwal Piosenki Dziecięcej
*Intermuza - Europejski Festiwal Piosenki Dziecięcej
*Shock Dance
*Shock Dance
*Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowieckiednimuzyki.pl/pl,o-festiwalu|tytuł=O festiwalu|opublikowany=sosnowieckiednimuzyki.pl/pl|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*[[Festiwal "Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej"|Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowieckiednimuzyki.pl/pl,o-festiwalu|tytuł=O festiwalu|opublikowany=sosnowieckiednimuzyki.pl/|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*Metal Fest<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mdk-kazimierz.pl/inf.php?t=aktn&pol=372|tytuł=VI Metalfest|opublikowany=http://www.mdk-kazimierz.pl/index.php|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*Metal Fest<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mdk-kazimierz.pl/inf.php?t=aktn&pol=372|tytuł=VI Metalfest|opublikowany=http://www.mdk-kazimierz.pl/index.php|data dostępu=2014-03-26}}</ref>
*Ogólnopolski Festiwal KIEPURAFEST
*Ogólnopolski Festiwal KIEPURAFEST<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.kiepurafest.pl/fest/festiwal.php|tytuł=O Festiwalu|opublikowany=http://www.kiepurafest.pl/fest/index.php|data dostępu=2014-07-15}}</ref>
*Ogólnopolski Konkurs Piosenki AL LEGRO. TRIBUTE TO SZPILMAN
 
<gallery>
Plik:Dni Sosnowca 2014.jpg|Dni Sosnowca - plakat z 2014 roku
Plik:Sosnowieckie Dni Literatury 2010.jpeg|[[Sosnowieckie Dni Literatury]] - plakat z 2010 roku
Plik:Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów plakat.jpg|Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów - plakat z 2014 roku
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
</gallery>


==Miejsca Pamięci==
==Miejsca Pamięci==
Linia 189: Linia 237:


==Sosnowieckie biogramy==
==Sosnowieckie biogramy==
Osoby urodzone w Sosnowcu:
[[:Kategoria:Ludzie urodzeni w Sosnowcu|Osoby urodzone w Sosnowcu]]:
*Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy
*Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy
<gallery>
<gallery>
Plik:Jan Kiepura.jpg | [[Jan Kiepura]]
Plik:Jan Kiepura.jpg | [[Jan Kiepura]] - ''chłopak z Sosnowca''. Tenor światowej sławy
Plik:Wladyslaw Szpilman.jpg | [[Władysław Szpilman]]  
Plik:Wladyslaw Szpilman.jpg | [[Władysław Szpilman]] - nazywany ''pianistą Warszawy''. Urodził się i spędził lata młodzieńcze w sosnowieckim śródmieściu
Plik:BellaDarvi.jpg | [[Bella Darvi]]  
Plik:BellaDarvi.jpg | [[Bella Darvi]] - aktorka. Zagrała w wielu francuskich i amerykańskich filmach
Plik:Zdzisław Szostak.jpg|[[Zdzisław Szostak]]
Plik:Zdzisław Szostak.jpg|[[Zdzisław Szostak]]
Plik:Jacekcygan.jpeg | [[Jacek Cygan]]
Plik:Jacekcygan.jpeg | [[Jacek Cygan]] - autor setek tekstów popularnych piosenek, poeta. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.
Plik:Stanisław Jędryka.JPG | [[Stanisław Jędryka]]
Plik:Stanisław Jędryka.JPG | [[Stanisław Jędryka]] - reżyser ''Wakacji z duchami'', ''Stawiam na Tolka Banana'' oraz ''Podróży za jeden uśmiech''
Plik:Materna.jpg | [[Krzysztof Materna]]
Plik:Materna.jpg | [[Krzysztof Materna]] - satyryk i aktor. Absolwent sosnowieckiego Liceum Emilii Plater.
Plik:Wiesław Chrzanowski.jpg |[[Wiesław Chrzanowski]]
Plik:Wiesław Chrzanowski.jpg |[[Wiesław Chrzanowski]]
</gallery>
</gallery>
Linia 207: Linia 255:
Plik:Stanislaw Gawron.jpg | [[Stanisław Gawron]]
Plik:Stanislaw Gawron.jpg | [[Stanisław Gawron]]
Plik:Eugeniusz Chmiel.jpg | [[Eugeniusz Chmiel]]
Plik:Eugeniusz Chmiel.jpg | [[Eugeniusz Chmiel]]
Plik: Brak zdjęcia.jpg | [[Wanda Telakowska]]
Plik: Wanda Telakowska IWP.jpg | [[Wanda Telakowska]] - projektantka, organizatorka polskiego wzornictwa przemysłowego
</gallery>
</gallery>


*Naukowcy: humaniści, przyrodnicy
*Naukowcy: humaniści, przyrodnicy
<gallery>
<gallery>
Plik:Bogdan Suchodolski.jpg | [[Bogdan Suchodolski]]
Plik:Brak zdjęcia.jpg | [[Jan Przemsza-Zieliński]]
Plik:Brak zdjęcia.jpg | [[Jan Przemsza-Zieliński]]
Plik:Wladyslaw Szafer.jpg | [[Władysław Szafer]]  
Plik:Wladyslaw Szafer.jpg | [[Władysław Szafer]]  
Plik:Adam Wrzosek.jpg|[[Adam Wrzosek]]
</gallery>
</gallery>


Linia 219: Linia 269:




Osoby związane z Sosnowcem:
[[:Kategoria:Ludzie związani z Sosnowcem|Osoby związane z Sosnowcem]]:
<gallery>
<gallery>
Plik:Image0-16.jpg |[[Józef Pomian-Pomianowski]]
Plik:Image0-16.jpg |[[Józef Pomian-Pomianowski]] - architekt. Autor projektów wielu budynków i kościołów, nie tylko w Sosnowcu - ale w całym regionie
Plik:Heinrich Dietel.jpg |[[Heinrich Dietel]]
Plik:Marian Kantor-Mirski.jpg|[[Marian Kantor-Mirski]] - badacz i popularyzator dziejów Zagłębia Dąbrowskiego
Plik:Pola Negri.jpg | [[Pola Negri]]
Plik:Matka Kierocinska.jpg|[[Teresa Janina Kierocińska]]
Plik:Ernst Schoen.jpg |[[Ernst Schoen]]
Plik:Aleksy Bien.jpg|[[Aleksy Bień]] - prezydent Sosnowca w latach 1925-28
Plik:Ludwik Mauve.jpg |[[Ludwik Mauve]]
Plik:Heinrich Dietel.JPG|[[Heinrich Dietel]] - przemysłowiec
Plik:Pola Negri.jpg|[[Pola Negri]] - światowej sławy aktorka. W Sosnowcu wyszła za mąż za [[Eugeniusz Dąmbski|Eugeniusza Dąmbskiego]]
Plik:Włodzimierz Mazur 01 sezon 1982 1983.tif.jpg | [[Włodzimierz Mazur]]
Plik:Brak zdjęcia.jpg |[[Ernst Schoen]] - przemysłowiec
Plik:Ludwik Mauve.jpg |[[Ludwik Mauve]] - przemyslowiec
</gallery>
</gallery>


Linia 233: Linia 287:


===Muzea, galerie, sale koncertowe===
===Muzea, galerie, sale koncertowe===
[[Plik:Klub Kiepury Energetyczne Centrum Kultury Sosnowiec.jpg|thumb|200px|right|Klub im. Jana Kiepury - Energetyczne Centrum Kultury, za nim widoczne kominy [[Elektrociepłownia „Będzin”|Elektrociepłowni Będzin]]]]
[[Plik:Klub Kiepury Energetyczne Centrum Kultury Sosnowiec.jpg|thumb|200px|right|[[Miejski Klub im. Jana Kiepury w Sosnowcu|Klub im. Jana Kiepury]] - [[Energetyczne Centrum Kultury]], za nim widoczne kominy [[Elektrociepłownia „Będzin”|Elektrociepłowni Będzin]]]]
Oprócz wymienionych powyżej siedzib: Sosnowieckiego Centrum Sztuki i Muzeum Miejskiego na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.
Oprócz wymienionych powyżej siedzib: [[Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki|Sosnowieckiego Centrum Sztuki]] i [[Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu|Muzeum Miejskiego]] na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.
*[[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|Klub Miejski im. Jana Kiepury]]
*[[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|Klub Miejski im. Jana Kiepury]]
*[[Miejski Dom Kultury „Kazimierz”]]
*[[Miejski Dom Kultury "Kazimierz"]]
*[[Centrum Edukacji i Wychowania Młodzieży KANA]]
*[[Centrum Edukacji i Wychowania Młodzieży KANA]]
*[[Miejski Klub „Maczki”]]
*[[Miejski Klub "Maczki"]]
*Sala koncertowa przy Zespole Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury
*[[Sala koncertowa przy Zespole Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury]]


===Teatr i kina===
===Teatr i kina===
[[Plik:Teatr-dzisiaj.jpg|thumb|200px|right|[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]]]
[[Plik:Teatr-dzisiaj.jpg|thumb|200px|right|[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]]]
*[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]
*[[Teatr Zagłębia (Sosnowiec)|Teatr Zagłębia]]
*[[Cinema City]]
*Cinema City w [[Centrum Handlowe "Plaza" (Sosnowiec)|Centrum Handlowym Plaza]]
*[[Centrum Filmowe Helios]]
*Centrum Filmowe Helios na [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|ul. Modrzejowskiej]]
W latach międzywojennych i po wojnie istniał [[Kino "Zagłębie" (Sosnowiec)|kinoteatr "Zagłębie"]] w miejscu, gdzie dziś stoi mały park za "Sezamem" oraz kino "Muza" na [[Ulica Warszawska (Sosnowiec)|ul. Warszawskiej]].
W latach międzywojennych i po wojnie istniał [[Kino "Zagłębie" (Sosnowiec)|kinoteatr "Zagłębie"]] w miejscu, gdzie dziś stoi mały skwer za [[Dom Towarowy "SEZAM" (Sosnowiec)|"Sezamem"]] oraz [[Kino "Muza" (Sosnowiec)|kino "Muza"]] na [[Ulica Warszawska (Sosnowiec)|ul. Warszawskiej]] (obecnie w [[Budynek Warszawska 2 w Sosnowcu|budynku po "Muzie"]] mieści się [[Sala widowiskowo-koncertowa MUZA w Sosnowcu|sala koncertowa "Muza"]]).


===Biblioteki===
===Biblioteki===
Linia 252: Linia 306:


===Sosnowiec w kulturze masowej===
===Sosnowiec w kulturze masowej===
[[Plik:NAC W tłumie przed paryską operą.jpg|thumb|200px|right|[[Jan Kiepura]] przed paryską operą (lata międzywojenne). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]]
*Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest [[Jan Kiepura]] – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego [[Miejsce Pamięci: Pomnik Jana Kiepury (Sosnowiec)|pomnik]], istnieje szkoła muzyczna i [[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|klub miejski]] jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
*Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest [[Jan Kiepura]] – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego [[Miejsce Pamięci: Pomnik Jana Kiepury (Sosnowiec)|pomnik]], istnieje szkoła muzyczna i [[Klub Miejski im. Jana Kiepury w Sosnowcu|klub miejski]] jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
*Sosnowiec jest również tłem wydarzeń, zekranizowanej przez [[Stanisław Jędryka|Stanisława Jędrykę]], powieści [[Troje znad Czarnej Rzeki|''Troje znad Czarnej rzeki'']].   
*Sosnowiec jest tłem wydarzeń, zekranizowanej przez [[Stanisław Jędryka|Stanisława Jędrykę]], powieści [[Troje znad Czarnej Rzeki|''Troje znad Czarnej rzeki'']].   


Teledyski:
Teledyski:
*Ulica [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Modrzejowska]] jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. ''Nie mam czasu''
*Ulica [[Ulica Modrzejowska (Sosnowiec)|Modrzejowska]] jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. ''Nie mam czasu''
*W [[Pałac Dietla w Sosnowcu|Pałacu Dietla]] Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu ''Sprzedaj mnie faktowi''
*W [[Pałac Dietla w Sosnowcu|Pałacu Dietla]] Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu ''Sprzedaj mnie faktowi''
*W dawnej [[Szkoła Realna w Sosnowcu|Szkole Realnej]] został nakręcony teledysk do utworu ''Nigdy'' duetu Luks Mamilion i Bob One
*Teledysk do utworu ''Stereophonic Society'' grupy Animators został nakręcony w Sosnowcu
*Sosnowiecka [[Plac Stulecia (Sosnowiec)|"Patelnia"]] jest głównym tłem teledysku ''Za mało'' grupy Sami


===Podania i legendy z Sosnowca===
===Podania i legendy z Sosnowca===
Linia 307: Linia 365:
*[[Grupa Kolarska Zagłębie Sosnowiec]]
*[[Grupa Kolarska Zagłębie Sosnowiec]]
*[[Gwardia 24 Sosnowiec]]
*[[Gwardia 24 Sosnowiec]]
* [[Klub sportowy Wake Zone Stawiki|KS Wake Zone Stawiki]]
*[[Płomień Sosnowiec]]
*[[Płomień Sosnowiec]]
*[[MOSiR Sosnowiec]]
*[[MOSiR Sosnowiec]]
Linia 318: Linia 377:
*[[Stadion Ludowy]]
*[[Stadion Ludowy]]
*[[Stadion Zimowy]]
*[[Stadion Zimowy]]
*[[Hala Sportowa przy ul. Baczyńskiego 4]]
*[[Hala Sportowa, Milowice, ul. Baczyńskiego 4|Hala Sportowa przy ul. Baczyńskiego 4]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Żeromskiego 9]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Żeromskiego 4c]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Braci Mieroszewskich 91]]
*[[Hala Widowiskowo-Sportowa przy ul. Braci Mieroszewskich 91]]
*[[Stadion im. Jana Ciszewskiego]]
*[[Stadion im. Jana Ciszewskiego w Sosnowcu|Stadion im. Jana Ciszewskiego]]
*[[Stadion lekkoatletyczny im. Stefana Płatka]]
*[[Stadion Lekkoatletyczny im. Stefana Płatka|Stadion lekkoatletyczny im. Stefana Płatka]]
*[[Stadion AKS Niwka]]
*[[Stadion AKS Niwka]]
*[[Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Braci Mieroszewskich]]
*[[Stadion Górnik Sosnowiec przy ul. Braci Mieroszewskich]]
Linia 338: Linia 397:


===Rekreacja===
===Rekreacja===
[[Plik:KWK Sosnowiec.jpg|thumb|right|250px|Ścianka wspinaczkowa Poziom 450]]
[[Plik:KWK Sosnowiec.jpg|thumb|right|300px|Ścianka wspinaczkowa Poziom 450]]
*[[Górka środulska]] - ośrodek sportu letniego i zimowego
*[[Stok Środula|Górka Środulska]] - ośrodek sportu letniego i zimowego
*[[Balaton (Sosnowiec)]]
*[[Balaton (Sosnowiec)|Balaton]]
*Stawiki
*[[Stawiki (Sosnowiec)|Stawiki]]
*Park Leśna w [[Kazimierz Górniczy (Sosnowiec)|Kazimierzu Górniczym]], od 2011 roku im. Jacka Kuronia
*[[Park Kuronia (Sosnowiec)|Park Leśna]] w [[Kazimierz Górniczy (Sosnowiec)|Kazimierzu Górniczym]], od 2011 roku im. Jacka Kuronia
*Ścianka wspinaczkowa Poziom 450
*[[Ścianka wspinaczkowa Poziom 450]]


==Prasa, portale społecznościowe, telewizja==
==Prasa, portale społecznościowe, telewizja==
[[Plik:Urząd-Miejski-Sosnowiec-0002.jpg|thumb|200px|[[Urząd Miejski w Sosnowcu|Urząd Miejski]]]]
[[Plik:Urząd-Miejski-Sosnowiec-0002.jpg|thumb|300px|[[Urząd Miejski w Sosnowcu|Urząd Miejski]]]]
===Prasa===
===[[Prasa zagłębiowska#SOSNOWIEC|Prasa]]===
*[[Wiadomości Zagłębia]]
*[[Wiadomości Zagłębia]]
*[[Twoje Zagłębie]]
*[[Twoje Zagłębie]]
Linia 357: Linia 416:
*[[e-sosnowiec.pl]]
*[[e-sosnowiec.pl]]


===Telewizja===
===[[Kategoria:Media w Sosnowcu|Telewizja]]===
*[[TV Zagłębie]]
*[[Tv Zagłębie]]


==Prezydenci Sosnowca==
==Prezydenci Sosnowca==
*[[Prezydenci Sosnowca]]
*[[Prezydenci Sosnowca]]


==Honorowi obywatele miasta==
==[[Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|Honorowi obywatele miasta]]==
W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł honorowego obywatela miasta Sosnowiec został przyznany następującym osobom<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,140,historia/k3,179,honorowi_obywatele/|tytuł=Honorowi Obywatele Sosnowca|opublikowany=sosnowiec.pl/|data dostępu=2013-11-02}}</ref>:  
W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł [[Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|honorowego obywatela miasta Sosnowiec]] został przyznany następującym osobom<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,140,historia/k3,179,honorowi_obywatele/|tytuł=Honorowi Obywatele Sosnowca|opublikowany=sosnowiec.pl/|data dostępu=2013-11-02}}</ref>:  
<gallery>
<gallery>
Plik:Brak zdjęcia.jpg | Andrzej Strug - działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, pisarz
Plik:Andrzej Strug.jpg| [[Andrzej Strug]] - działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, pisarz
Plik:Tomasz Arciszewski.jpg | [[Tomasz Arciszewski]] - działacz PPS, poseł, premier RP na uchodźtwie
Plik:Tomasz Arciszewski.jpg | [[Tomasz Arciszewski]] - działacz PPS, poseł, premier RP na uchodźctwie
Plik:Józef Piłsudski.jpg | Józef Piłsudski  
Plik:Józef Piłsudski.jpg | [[Józef Piłsudski]]
Plik:Edward Rydz Śmigły.jpg | Edward Rydz-Śmigły
Plik:Edward Rydz Śmigły.jpg | [[Edward Rydz-Śmigły]]
</gallery>
</gallery>


Linia 377: Linia 436:
*[[Mártha Eggerth]] i [[Jan Kiepura]]
*[[Mártha Eggerth]] i [[Jan Kiepura]]
*[[Edward Gierek]]
*[[Edward Gierek]]
*Francesco Cimminelli - były właściciel [[Zagłębie Sosnowiec|Zagłębia Sosnowiec]]
*[[Francesco Cimminelli]] - były właściciel [[Zagłębie Sosnowiec|Zagłębia Sosnowiec]]
*[[Adam Śmigielski]] - pierwszy biskup [[Diecezja Sosnowiecka|diecezji sosnowieckiej]]
*[[Adam Śmigielski]] - pierwszy biskup [[Diecezja Sosnowiecka|diecezji sosnowieckiej]]
*[[Władysław Szpilman]] - światowej sławy kompozytor i pianista
*[[Władysław Szpilman]] - światowej sławy kompozytor i pianista
*Wacław Urban
*[[Wacław Urban]]
*[[Jacek Cygan]]
*[[Jacek Majchrowski]]
 
Zobacz pełną [[:Kategoria:Honorowi Obywatele Miasta Sosnowiec|listę Honorowych Obywateli Miasta Sosnowiec]]


===Sławni goście Sosnowca===
===Sławni goście Sosnowca===
Linia 386: Linia 449:


==Miasta partnerskie==
==Miasta partnerskie==
[[Plik:Miasta partnerskie Sosnowiec.jpg|thumb|300px|Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca]]
[[Plik:Miasta partnerskie Sosnowiec.jpg|thumb|200px|Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca]]
Miasta partnerskie Sosnowca:
*[[Les Mureaux]], (Francja)
*[[Les Mureaux]], (Francja)
*[[Roubaix]], (Francja)
*[[Roubaix]], (Francja)
*[[Suceava]], (Rumunia)
*[[Suczawa]], (Rumunia)
*[[Komárom]], (Węgry)
*[[Komárom]], (Węgry)
*[[Casablanca]], (Maroko)
*[[Casablanca]], (Maroko)
Linia 395: Linia 459:
*[[Dergacze]], (Ukraina)
*[[Dergacze]], (Ukraina)
*[[Dziwnów]], (Polska)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,171,wspolpraca_z_miastami_partnerskimi/|tytuł=Współpraca z miastami partnerskimi|opublikowany=sosnowiec.pl|data dostępu=2013-08-30}}</ref>
*[[Dziwnów]], (Polska)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sosnowiec.pl/strefa_mieszkanca/artykuly/k1,96,zakochaj_sie_w_sosnowcu/k2,171,wspolpraca_z_miastami_partnerskimi/|tytuł=Współpraca z miastami partnerskimi|opublikowany=sosnowiec.pl|data dostępu=2013-08-30}}</ref>


==Materiały filmowe==
==Materiały filmowe==
http://www.youtube.com/watch?v=mfT_P9K4YpU
<videoflash>0dfbi0Q6WjU</videoflash>


<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>
<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>


<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>
<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>
<videoflash>mfT_P9K4YpU</videoflash>


==Ciekawostki==
==Ciekawostki==
*Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce [[Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście|"Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście"]] kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.  
*Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce [[Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście|"Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście"]] kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.  
*Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym dużą popularnością cieszyła się tu [[Liga Morska i Kolonialna]], a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
*Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym wielką popularnością cieszyła się w mieście i regionie [[Liga Morska i Kolonialna]], a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
*[[Jan Kiepura]] urodził się w tym samym roku, w którym Sosnowiec uzyskał prawa miejskie.


==Bibliografia==
==Bibliografia==
Linia 446: Linia 490:
*[[M/S Huta Sosnowiec]]
*[[M/S Huta Sosnowiec]]
*[[M/S Kopalnia Sosnowiec]]
*[[M/S Kopalnia Sosnowiec]]
*[[Towarzystwo Artystyczno-Literackie]]


==Linki zewnętrzne==
==Linki zewnętrzne==
*[https://www.facebook.com/cimsosnowiec Centru Informacji Miejskiej - oficjalny profil miasta na facebook.com]
[[Plik:Logo KZ.png|thumb|150px|Logo Klubu Zagłębiowskiego]]
Strony poświęcone historii miasta i regionu:
*[http://klubzaglebiowski.pl/ Klub Zagłębiowski - serwis internetowy poświęcony miastom, ludziom i wydarzeniom związanym z historią Zagłębia Dąbrowskiego]
*[http://klubzaglebiowski.pl/ Klub Zagłębiowski - serwis internetowy poświęcony miastom, ludziom i wydarzeniom związanym z historią Zagłębia Dąbrowskiego]
*[http://dawno-temu-w-sosnowcu.blogspot.com/ Blog: Dawno temu w Sosnowcu]
*[http://41-200.pl/ 41-200.pl - Strona poświęcona dawnym i aktualnym wydarzeniom w Sosnowcu i regionie]
*[http://dawno-temu-w-sosnowcu.blogspot.com/ Dawno temu w Sosnowcu - Blog]
*[http://retroteka.org/ Retroteka. Dawna prasa Zagłębia Dąbrowskiego (m.in. z Sosnowca). Projekt Muzeum Zagłębia w Będzinie]
 
[[Plik:Logo WZ.jpg|thumb|150px|Logo [[Wiadomości Zagłębia]] - gazety (obecnie portalu internetowego) publikującego wiadomości z Zagłębia :[[Zagłębie Dąbrowskie|Dąbrowskiego]] i [[Zagłębie Krakowskie|Krakowskiego]]]]
[[Plik:LogoZDeventlista.jpg|thumb|150px|Logo strony NaZagłębiu z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu]]
Strony informacyjne poświęcone aktualnym wydarzeniom:
*[http://www.twojezaglebie.pl/ Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie]
*[http://sosnowiec.gazeta.pl/gazetasosnowiec/0,0.html Strona gazetasoasnowiec.pl - Lokalna strona portalu Gazeta.pl]
*[http://www.wiadomoscizaglebia.pl/ Strona internetowa Wiadomości Zagłębia]
*[http://sosnowiec.info.pl/ Strona internetowa Sosnowiec Info]
*[http://www.sosnowiec.pl/ Strona internetowa Urzędu Miasta Sosnowiec]
*[http://www.nazaglebiu.pl/ Strona internetowa NaZagłębiu - z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu]
*[http://www.sportowezaglebie.pl/ Strona internetowa Sportowe Zagłębie]
 
Wybrane profile na facebook.com:
*[https://www.facebook.com/cimsosnowiec Centrum Informacji Miejskiej - oficjalny profil miasta]
*[https://www.facebook.com/MiejscaSosnowiec?fref=pb&hc_location=profile_browser Miejsca w Sosnowcu, o których nie miałeś pojęcia]
*[https://www.facebook.com/pages/Sosnowiec-Archiwum/1570975136493559?fref=pb&hc_location=profile_browser Sosnowiec Archiwum]
*[https://www.facebook.com/ILikeZaglebie?fref=pb&hc_location=profile_browser I Like Zagłębie]
*[https://www.facebook.com/pages/Kapliczki-i-krzy%C5%BCe-przydro%C5%BCne-Sosnowca-Miejsca-pami%C4%99ci/726067917492581?fref=pb&hc_location=profile_browser Kapliczki i krzyże przydrożne Sosnowca]
*[https://www.facebook.com/pages/Sosnowiec-na-k%C3%B3%C5%82kach/852165414799254?fref=pb&hc_location=profile_browser Sosnowiec na kółkach]
*[https://www.facebook.com/PilkarzeZaglebia?fref=pb&hc_location=profile_browser Piłkarze Zagłębia Sosnowiec]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 457: Linia 525:


[[Kategoria:Miasta Regionu|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Miasta Regionu|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe w Zagłębiu Dąbrowskim|Sosnowiec]]
[[Kategoria:Video]]
[[Kategoria:Video]]

Aktualna wersja na dzień 11:08, 6 wrz 2022

Sosnowiec
Herb
Herb Sosnowca
Województwo śląskie
Gmina
• rodzaj 		Sosnowiec
miejska
Prawa miejskie 1902
Prezydent Arkadiusz Chęciński
Powierzchnia 92 km²
Ludność (09.10.2011)
• liczba
210 904
Tablice rejestracyjne SO
Strona internetowa miasta

Sosnowiec - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, a przez to jego niepisana stolica.

Prawa miejskie Sosnowiec posiada od 1902 roku. W roku ich nadania wchodził w skład guberni piotrkowskiej Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wraz z całym regionem, wszedł w skład województwa kieleckiego (1919-1939). Obecnie leży w małopolskiej części województwa tzw. "śląskiego" (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Szybki rozwój miasta nastąpił na przełomie XIX (Zachodni Okręg Górniczy) i XX wieku. Od tego czasu jest najludniejszym miastem Zagłębia Dąbrowskiego.

Plan miasta z 1927 r.
Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości. Sosnowiec położony na południowo-zachodnim krańcu Guberni Piotrkowskiej Królestwa Polskiego stykał się bezpośrednio z Zagłębiem Krakowskim pod zaborem austriackim. Od zachodu oba regiony stykały się z Królestwem Prus. W 1918 roku Zagłębie Dąbrowskie weszło w skład województwa kieleckiego, a krakowskie w skład województwa krakowskiego. Źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych.
Dworzec główny w Sosnowcu na dawnej pocztówce. Powstał w związku z budową tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej

Historia

Obszar Księstwa Siewierskiego zaznaczony czerwonym kolorem

Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą:

W czasach I Rzeczypospolitej powyższe dzielnice (podobnie jak dzielnice Dąbrowy Górniczej) wchodziły w skład:

Jan Długosz - duchowny i kronikarz z czasów Jagiellonów, sekretarz biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego - pierwszego biskupa zarządzającego Księstwem siewierskim (obecnie zachodnia część Zagłębia Dąbrowskiego)

Większość z nich została wymieniona w XV-wiecznym dziele Jana Długosza dotyczącym beneficjów diecezji krakowskiej (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis). Prawa miejskie posiadał wówczas Modrzejów - obecnie jedna z dzielnic Sosnowca.

Szybki rozwój, industrializacja i napływ ludności do wyżej wymienionych osad oraz rozwój nowych dzielnic (najczęściej wokół zakładów przemysłowych) przypadł na XIX i XX wiek - tak, iż w latach II Rzeczypospolitej miasto Sosnowiec (mające prawa miejskie od 1902 roku) było już drugim, po Częstochowie, największym pod względem liczby ludności miastem województwa kieleckiego. (Od 1927 roku było siedzibą Izby Przemysłowo-Handlowej województwa kieleckiego.)

Zobacz wszystkie dzielnice Sosnowca
Zobacz historię sosnowieckich ulic
Zobacz Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)
Zobacz Sosnowiec na dawnej fotografii (katalog)
Zobacz Sosnowiec na dawnej reklamie (katalog)

Po 1945 roku położony kolejno w województwach: / śląskim, katowickim i śląskim (od czasu ostatniej reformy administracyjnej).

Najstarsze dzieje

W okresie plemiennym (VI - X wiek), poprzedzającym czasy dynastii Piastów, obszar dzisiejszego miasta, jak również cały region, stanowił część obszaru plemiennego Wiślan[1].

Odkrycia archeologiczne

Informator do wystawy w Muzeum Miejskim z 2012 roku poświęconej archeologii Sosnowca

Do jednych z najstarszych znalezisk archeologicznych z terenu Sosnowca z czasów przed-piastowskich należą urny i ozdoby z cmentarzyska łużyckiego datowane na wczesną epokę żelaza[2]. Zostały odkryte przypadkowo w latach 1880-1882 podczas rozbudowy miasta - na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Prace wykopaliskowe prowadził tutaj m.in. Franciszek Ksawery Martynowski - historyk i dziennikarz, redaktor "Przeglądu Bibliograficzno - Archeologicznego". Eksponaty te znajdują się m.in. w zbiorach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagielońskiego.

Czasy Piastów

Obszar dzisiejszego miasta Sosnowiec jak i cały region Zagłębia od początku państwowości polskiej położony był w Ziemi krakowskiej. W trakcie rozbicia dzielnicowego w roku 1177 zachodnia część obecnego miasta dostała się pod panowanie książąt śląskich. Została odkupiona w 1444 roku - już w dobie epoki Jagiellonów - wraz z całym Księstwem Siewierskim przez biskupów krakowskich.

Odkrycia archeologiczne

I Rzeczpospolita

W okresie I Rzeczypospolitej (1454 - 1795) obecny obszar miasta w większości wchodził w skład województwa krakowskiego. Część zachodniego obszaru miasta wchodziła natomiast w skład Księstwa siewierskiego, od 1443 zarządzanego przez biskupów krakowskich. W 1790 Księstwo siewierskie zostało zlikwidowane przez Sejm Wielki (Czteroletni) i włączone do woj. krakowskiego. Na okres I Rzeczypospolitej przypada również nadanie praw miejskich dla Modrzejowa w 1706 roku przez króla Augusta II Mocnego.

Czasy zaborów

Przynależność administracyjna

Jean Lannes - marszałek z czasów Napoleona, książę Montebello, zwierzchnik księstwa olkusko - siewierskiego

Pierwszy (1772 rok) i drugi (1793 rok) rozbiór nie dotknął formalnie osad i wsi przyszłego Sosnowca, choć stanowiły obszar pograniczny województwa krakowskiego i bezpośrednio stykały się z zajętym przez Prusy obszarem Górnego Śląska. Dodatkowo po drugim rozbiorze Prusacy zajęli m.in. Częstochowę i tym sposobem okolice Sosnowca były otoczone i od zachodu i od północy armia pruską. W 1795 roku na skutek trzeciego rozbioru Polski obszar Zagłębia został zajęty przez Prusy. Pruska administracja przemianowała wówczas ten fragment województwa krakowskiego na tzw. Nowy Śląsk. Wyzwolenie przyszło wraz z sukcesami armii Napoleona. Dzięki temu w 1807 znalazł się w Księstwie Warszawskim (w departamencie krakowskim; krótki okres znajdował się również w departamencie kaliskim; na całym zaś obszarze od Siewierza do Olkusza Napoleon utworzył księstwo olkusko - siewierskie, które podarował swemu marszałkowi Jean Lannes'owi). Po upadku Napoleona, od 1815 aż do 1914 roku, Sosnowiec wchodził w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.

Przez ten czas przynależał kolejno do:

  • województwa krakowskiego (do 1837 roku)
  • guberni krakowskiej (do 1841 roku)
  • guberni kieleckiej (do 1844 roku)
  • guberni radomskiej (do czasu powstania styczniowego: w raportach powstańczych obszar funkcjonował ponownie jako woj. krakowskie).
  • Po upadku powstania i nowym podziale administracyjnym obszar Sosnowca znalazł się w guberni piotrkowskiej (do wybuchu I wojny światowej).
Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914

Na okres represji po upadku powstania przypada podział powiatu olkuskiego. Obszar Sosnowca, jak również Dąbrowy, Będzin, Czeladź i Siewierz weszły w skład nowo-utworzonego powiatu będzińskiego, wydzielonego z powiatu olkuskiego. Natomiast okrojony powiat olkuski władze carskie wcieliły w skład guberni kieleckiej[3].

Zrywy niepodległościowe

Teodor Cieszkowski, jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego

W trakcie powstania, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce bitwa o sosnowiecki dworzec. Jej przebieg opisał - Stanisław Zieliński w swym dziele z 1913 roku Bitwy i potyczki 1863-1864:

Ustanawiając w powiecie olkuskim władzę Rządu Narodowego, Kurowski, w nocy z 6. na 7. lutego podsunął się pod Sosnowiec, gdzie moskale skoncentrowani byli w sile 300 ludzi. Oddział polski liczył 50 jazdy, 50 strzelców i 50 kosynierów. Kurowski w centrum pozycyi ustawił kosynierów, na lewem i prawem skrzydle strzelców, pod dowództwem Edwarda Staweckiego i Nikeforowa, sam zaś z kaweleryą, będącą pod komendą Mięty, stanął nad kordonem pruskim, spodziewając się ucieczki moskali w tę stronę. Moskale uwiadomieni o zbliżaniu się powstańców, morderczym ogniem z komory i stacyi kolei przywitali pierwszy atak, około 1. godziny w nocy. Pod Cieszkowskim, dowódzcą kosynierów, padł koń, atoli Cieszkowski, aczkolwiek raniony, nie zszedł z placu, lecz trzy razy ponawiał atak na budynki, zajęte przez nieprzyjaciela, aż je zdobył, Kurowski zaś i Gaszyński, poparłszy atak, zmusili nieprzyjaciela do ucieczki. Jeden z uciekających ku granicy pruskiej oddziałów, liczący około 50 ludzi, wpadł na kawaleryę powstańczą i doszczętnie zniesiony został. Tymczasem ludzie Gaszyńskiego przetrząsali zdobyte budynki, a pochowanych po katach moskali chwytali i rozbrajali. Zdobyczą tej szczęśliwej wyprawy było 600.000 złp. Zabranych za kwitami z komory, 40 koni z całym przyrzadem, 40 karabinów, 100 centnarów ołowiu i t. p. Po tym krwawym chrzcie Kurowski poszedł do Dąbrowy...

W 1905 roku mają tu miejsce walki i protesty w ramach rewolucji 1905 roku i powołanie do życia Republiki Zagłębiowskiej.

  • Galeria - Zrywy niepodległościowe:

Przemysł

Wraz z początkiem XIX wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla, którego pokłady odkryto jeszcze pod koniec XIX wieku) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł.

Mapa Zachodniego Okręgu Górniczego z 1844 roku

Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem władze Królestwa Polskiego (Główna Dyrekcja Górnicza) ustanowił tutaj dozorstwo olkusko - siewierskie[4], które weszło wkrótce w skład utworzonego przez Bank Polski Zachodniego Okręgu Górniczego - scalającego zakłady przemysłowe zachodnich części województw: krakowskiego i kaliskiego Królestwa Polskiego (Kongresówki).

Pierwszymi kopalniami były:

Zobacz:

Kolej

Okres dynamicznego rozwoju spotęgowało wybudowanie linii kolejowych łączących Warszawę z Wiedniem. Trasa ta przebiegała przez Sosnowiec, a w jego centralnym punkcie powstał dworzec kolejowy. Nieco wcześniej (w 1848 roku) powstał dworzec w Maczkach (Granicy), który znalazł się na innej trasie Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Włączenie Sosnowca do nowoczesnej sieci komunikacyjnej stworzyło warunki do jego urbanizacji.

W 1859 roku przeprowadzono linię kolejową (odnoga tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej) i wybudowano stację graniczną. Wokół okazałego dworca kolejowego (stacja nosiła nazwę Sosnowice Warszawskie) zaczęło formować się swoiste centrum dla pobliskich miejscowości, w których rozwijał się przemysł - szczególnie dynamicznie po wybuchu wojny celnej między Rosją i Niemcami (1877). Wśród bagien i na wyrębach leśnych kształtowały się ulice: Modrzejowska, Kolejowa (Główna, od 1916 r. 3 Maja), Iwangrodzka (Dęblińska), Przejazdowa (Warszawska), Targowa, Nikołajewska (Kołłątaja), Policyjna (Dekerta).

W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W 1862 roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki. Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około 1880 roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był Abram Blumental (ostatnim Jan Macukow).

Galeria: Przemysł
Dawne zakłady przemysłowe i przedsiębiorstwa w Sosnowcu:

Galeria: Kolej
Dworce kolejowe Sosnowca:

Wiek XX

Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu

Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w 1900 roku trzy wsie: Sosnowiec, Stary Sosnowiec oraz Pogoń połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił Stefan Mrokowski). Trzonem utworzonego w 1902 roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.

W powiecie będzińskim do 1934 roku


Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z 10 czerwca 1902 roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, Pogoń, Sielecz byłą wsią Kuźnica i Środulką, Radocha oraz Ostra Górka. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.

W 1915 roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca Konstantónów z Pekinem, Środulę, Dębową Górę, Modrzejów, dwór Zagórze. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.

Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej

Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W 1953 roku przyłączono gminę Niwka z Dańdówką, Bobrkiem i Borem oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle Jęzor. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.

Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975

Korekta granic miasta przeprowadzona w 1959 roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część Zagórza i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic. Dzisiejsze granice Sosnowca ustalone zostały w 1975 roku. Powiększył się on wtedy o tereny sąsiednich miast: Kazimierza Górniczego (wraz z Porąbką i osiedlem Maczki, które wcielone zostały do niego w 1973 roku), Klimontowa i Zagórza. Powierzchnia Sosnowca wzrosła do 92 km2

Osady, które w 1902 roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, Abisynia, Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.

  • Galeria - Wiek XX:

Demografia

Sosnowiec jest jednym z ludniejszych miast Polski. Ciekawostką jest, iż w momencie przyznania praw miejskich liczył około 50 tys. mieszkańców. W II Rzeczypospolitej miasto zamieszkiwało około 120 tys. osób. Obecnie stanowi miasto ponad 200-tu tysięczne.

Nazwa

Znaczek pocztowy Sosnowice

Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad Brynicą. Osada ta była najprawdopodobniej częścią Pogoni....[do rozbudowy]

Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z Czeladzią, Będzinem i Dąbrową Górniczą. Od wschodu ze Sławkowem. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zamki i pałace

Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK)
Pałac Mieroszewskich (Foto: Dariusz JUREK)

Zabytkowe budynki i domy

Szlaki turystyczne

Inne atrakcje

Imprezy cykliczne

  • Dni Sosnowca - plakat z 2014 roku

  • Sosnowieckie Dni Literatury - plakat z 2010 roku

  • Sosnowieckie Spotkanie Starych Samochodów - plakat z 2014 roku

  • Opis zdjęcia:

Miejsca Pamięci

Sosnowieckie biogramy

Osoby urodzone w Sosnowcu:

  • Artyści: muzycy, reżyserzy, aktorzy
  • Artysci: malarze, graficy
  • Naukowcy: humaniści, przyrodnicy


Osoby związane z Sosnowcem:

Kultura

Muzea, galerie, sale koncertowe

Klub im. Jana Kiepury - Energetyczne Centrum Kultury, za nim widoczne kominy Elektrociepłowni Będzin

Oprócz wymienionych powyżej siedzib: Sosnowieckiego Centrum Sztuki i Muzeum Miejskiego na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.

Teatr i kina

Teatr Zagłębia

W latach międzywojennych i po wojnie istniał kinoteatr "Zagłębie" w miejscu, gdzie dziś stoi mały skwer za "Sezamem" oraz kino "Muza" na ul. Warszawskiej (obecnie w budynku po "Muzie" mieści się sala koncertowa "Muza").

Biblioteki

Sosnowiec w kulturze masowej

Jan Kiepura przed paryską operą (lata międzywojenne). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
  • Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest Jan Kiepura – czyli "Chłopak z Sosnowca". Światowej sławy tenor urodził się w Sosnowcu, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz debiutował na estradzie. Dziś w centrum miasta stoi jego pomnik, istnieje szkoła muzyczna i klub miejski jego imienia oraz odbywa się festiwal "Kiepura Fest". Natomiast w Krynicy-Zdroju od lat 60-tych organizowany jest Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
  • Sosnowiec jest tłem wydarzeń, zekranizowanej przez Stanisława Jędrykę, powieści Troje znad Czarnej rzeki.

Teledyski:

  • Ulica Modrzejowska jest tłem teledysku zespołu Cała Góra Barwinków pt. Nie mam czasu
  • W Pałacu Dietla Maciej Maleńczuk & Psychodancing nakręcili teledysk do utworu Sprzedaj mnie faktowi
  • W dawnej Szkole Realnej został nakręcony teledysk do utworu Nigdy duetu Luks Mamilion i Bob One
  • Teledysk do utworu Stereophonic Society grupy Animators został nakręcony w Sosnowcu
  • Sosnowiecka "Patelnia" jest głównym tłem teledysku Za mało grupy Sami

Podania i legendy z Sosnowca

Wybrane publikacje zawierające podania i legendy związane z miastem:

Edukacja

Szkoły wyższe

Z dziejów sosnowieckiej oświaty Materiały z konferencji w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu

Filie

  • Uniwersytet Śląski z Katowic ma na terenie Sosnowca zamiejscowe wydziały.

Szkoły średnie

Zobacz szkoły średnie w Sosnowcu

Gimnazja

Zobacz gimnazja w Sosnowcu

Szkoły podstawowe

Zobacz szkoły podstawowe w Sosnowcu

Diecezja sosnowiecka

Diecezja sosnowiecka. Źródło: http://www.diecezja.sosnowiec.pl/

Sosnowiec jest siedzibą diecezji sosnowieckiej i wraz z archidiecezją częstochowską i diecezją radomską tworzy metropolię częstochowską. Główną siedzibą diecezji sosnowieckiej jest Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Zobacz parafie diecezji sosnowieckiej

Inne wyznania

Kościół prawosławny

Kościół protestancki

Judaizm

Sport

Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu w opracowaniu Mirosława Ponczka i Adama Fryca.

Kluby sportowe

Obiekty sportowe

Do latach 90-tych XX w. istniał stadion Polonii Sosnowiec.

Imprezy sportowe

Rekreacja

Ścianka wspinaczkowa Poziom 450

Prasa, portale społecznościowe, telewizja

Urząd Miejski

Prasa

Portale społecznościowe

Prezydenci Sosnowca

Honorowi obywatele miasta

W okresie dwudziestolecia międzywojennego tytuł honorowego obywatela miasta Sosnowiec został przyznany następującym osobom[10]:

Obecnie w gronie honorowych obywateli znajdują się również:

Zobacz pełną listę Honorowych Obywateli Miasta Sosnowiec

Sławni goście Sosnowca

Miasta partnerskie

Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca

Miasta partnerskie Sosnowca:

Materiały filmowe

<videoflash>0dfbi0Q6WjU</videoflash>

<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>

<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>

<videoflash>mfT_P9K4YpU</videoflash>

Ciekawostki

  • Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce "Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście" kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.
  • Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym wielką popularnością cieszyła się w mieście i regionie Liga Morska i Kolonialna, a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.
  • Jan Kiepura urodził się w tym samym roku, w którym Sosnowiec uzyskał prawa miejskie.

Bibliografia

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Logo Klubu Zagłębiowskiego

Strony poświęcone historii miasta i regionu:

Logo Wiadomości Zagłębia - gazety (obecnie portalu internetowego) publikującego wiadomości z Zagłębia :Dąbrowskiego i Krakowskiego
Logo strony NaZagłębiu z aktualnymi wydarzeniami kulturalnymi z regionu

Strony informacyjne poświęcone aktualnym wydarzeniom:

Wybrane profile na facebook.com:

Przypisy

  1. ↑ Ilustrowany Atlas Historii Polski. Warszawa: 2006, s. 28. ISBN 83-7427-217-1. 
  2. ↑ Stanowiska archeologiczne w Sosnowcu. Wiecie gdzie są?. sosnowiec.naszemiasto.pl/. [dostęp 2013-07-14].
  3. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  4. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  5. ↑ Dni Sosnowca - 10.06.2013. youtube.com. [dostęp 2014-04-22].
  6. ↑ Sosnowieckie Dni Literatury. biblioteka.sosnowiec.pl. [dostęp 2014-04-22].
  7. ↑ O festiwalu. sosnowieckiednimuzyki.pl/. [dostęp 2014-03-26].
  8. ↑ VI Metalfest. http://www.mdk-kazimierz.pl/index.php.+[dostęp 2014-03-26].
  9. ↑ O Festiwalu. http://www.kiepurafest.pl/fest/index.php.+[dostęp 2014-07-15].
  10. ↑ Honorowi Obywatele Sosnowca. sosnowiec.pl/. [dostęp 2013-11-02].
  11. ↑ Współpraca z miastami partnerskimi. sosnowiec.pl. [dostęp 2013-08-30].
Źródło: „https://wikizaglebie.pl/index.php?title=Sosnowiec&oldid=116081”