Sosnowiec

Z WikiZagłębie
Wersja z dnia 12:38, 2 lis 2013 autorstwa Loukas (dyskusja | edycje) (Redakcyjne. czasy zabor.)
Sosnowiec
Herb
Herb Sosnowca
Województwo śląskie
Gmina
• rodzaj 		Sosnowiec
miejska
Prawa miejskie 1902
Prezydent Kazimierz Górski
Powierzchnia 92 km²
Ludność (09.10.2011)
• liczba
210 904
Tablice rejestracyjne SO
Strona internetowa miasta

Sosnowiec - miasto na prawach powiatu, największe liczebnością (217 tyś.) mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, a przez to jego niepisana stolica.

Historia

Dzisiejsze tereny Sosnowca to zbiór osad i wiosek o średniowiecznych tradycjach. Do najstarszych dzielnic miasta należą Klimontów, Modrzejów, Sielec, Porąbka, Milowice, Pogoń i Zagórze.

Zobacz wszystkie dzielnice Sosnowca

Zobacz historię sosnowieckich ulic

Zobacz Sosnowiec na dawnej pocztówce (katalog)

Najstarsze dzieje

....[do rozbudowy]

Odkrycia archeologiczne

Informator do wystawy w Muzeum Miejskim z 2012 roku poświęconej archeologii Sosnowca

Do jednych z najstarszych znalezisk archeologicznych z terenu Sosnowca z czasów przed-piastowskich należą urny i ozdoby z cmentarzyska łużyckiego datowane na wczesną epokę żelaza[1]. Zostały odkryte przypadkowo w latach 1880-1882 podczas rozbudowy miasta - na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Prace wykopaliskowe prowadził tutaj m.in. Franciszek Ksawery Martynowski - historyk i dziennikarz, redaktor "Przeglądu Bibliograficzno - Archeologicznego". Eksponaty te znajdują się m.in. w zbiorach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagielońskiego.

Czasy Piastów

....[do rozbudowy]

Odkrycia archeologiczne

I Rzeczpospolita

W okresie I Rzeczypospolitej (1454 - 1795) obecny obszar miasta w większości wchodził w skład województwa krakowskiego. Część zachodniego obszaru miasta wchodziła natomiast w skład Księstwa siewierskiego, od 1443 zarządzanego przez biskupów krakowskich. W 1790 Księstwo siewierskie zostało zlikwidowane przez Sejm Wielki (Czteroletni) i włączone do woj. krakowskiego. Na okres I Rzeczypospolitej przypada również nadanie praw miejskich dla Modrzejowa w 1706 roku przez króla Augusta II Mocnego.

Czasy zaborów

Przynależność administracyjna

Pierwszy (1772 rok) i drugi (1793 rok) rozbiór nie dotknął formalnie osad i wsi przyszłego Sosnowca, choć stanowiły obszar pograniczny województwa krakowskiego i bezpośrednio stykały się z zajętym przez Prusy obszarem Górnego Śląska. Dodatkowo po drugim rozbiorze Prusacy zajęli m.in. Częstochowę i tym sposobem okolice Sosnowca były otoczone i od zachodu i od północy armia pruską. W 1795 roku na skutek trzeciego rozbioru Polski obszar Zagłębia został zajęty przez Prusy. Pruska administracja przemianowała wówczas ten fragment województwa krakowskiego na tzw. Nowy Śląsk. Wyzwolenie przyszło wraz z sukcesami armii Napoleona. Dzięki temu w 1807 znalazł się w Księstwie Warszawskim (w departamencie krakowskim; krótki okres znajdował się również w departamencie kaliskim; na całym zaś obszarze od Siewierza do Olkusza Napoleon utworzył księstwo olkusko - siewierskie, które podarował swemu marszałkowi Jean Lannes'owi). Po upadku Napoleona, od 1815 aż do 1914 roku, Sosnowiec wchodził w skład Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.

Przez ten czas przynależał kolejno do:

  • województwa krakowskiego (do 1837 roku)
  • guberni krakowskiej (do 1841 roku)
  • guberni kieleckiej (do 1844 roku)
  • guberni radomskiej (do czasu powstania styczniowego: w raportach powstańczych obszar funkcjonował ponownie jako woj. krakowskie).
  • Po upadku powstania i nowym podziale administracyjnym obszar Sosnowca znalazł się w guberni piotrkowskiej (do wybuchu I wojny światowej).
Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914

Na okres represji po upadku powstania przypada podział powiatu olkuskiego. Obszar Sosnowca, jak również Dąbrowy, Będzin, Czeladź i Siewierz weszły w skład nowo-utworzonego powiatu będzińskiego, wydzielonego z powiatu olkuskiego. Natomiast okrojony powiat olkuski władze carskie wcieliły w skład guberni kieleckiej[2].

Zrywy niepodległościowe

Teodor Cieszkowski, jeden z dowódców walk powstańczych na terenie Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego

W trakcie powstania, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, miała tu miejsce bitwa o sosnowiecki dworzec.

W 1905 roku mają tu miejsce walki w ramach rewolucji 1905 roku i powołanie do życia Republiki Zagłębiowskiej.

Przemysł

Pod koniec XVIII wieku, w związku z odkryciem i rosnącym wydobyciem złóż naturalnych (zwłaszcza węgla) do regionu zaczęła napływać ludność zasilająca górnictwo i przemysł. Celem nadzoru nad rozwijającym się przemysłem rząd polski (konkretnie Główna Dyrekcja Górnicza) z początkiem XIX wieku ustanowił tutaj dozorstwo olkusko - siewierskie[3], które weszło wkrótce w skład utworzonego przez Bank Polski Zachodniego Okręgu Górniczego.

Mapa Zachodniego Okręgu Górniczego z 1844 roku

Pierwszymi kopalniami były: "Nadzieja Ludwika", "Maurycy", "Pogoń", "Ostra Górka", "Wiktor", "Szarlota".

Zobacz wszystkie kopalnie Sosnowca

Zobacz wszystkie huty Sosnowca

Kolej

Okres dynamicznego rozwoju spotęgowało wybudowanie linii kolejowych łączących Warszawę z Wiedniem. Trasa ta przebiegała przez Sosnowiec, a w jego centralnym punkcie powstał dworzec kolejowy. Nieco wcześniej (w 1848 roku) powstał dworzec w Maczkach (Granicy), który znalazł się na innej trasie Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Włączenie Sosnowca do nowoczesnej sieci komunikacyjnej stworzyło warunki do jego urbanizacji.

W 1859 roku przeprowadzono linię. kolejową (odnoga tzw. Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej) i wybudowano stację graniczną. Wokół okazałego dworca kolejowego (stacja nosiła nazwę Sosnowice Warszawskie) zaczęło formować się swoiste centrum dla pobliskich miejscowości, w których rozwijał się przemysł - szczególnie dynamicznie po wybuchu wojny celnej między Rosją i Niemcami (1877). Wśród bagien i na wyrębach leśnych kształtowały się ulice: Modrzejowska, Kolejowa (Główna, od 1916 r. 3 Maja), Iwangrodzka (Dęblińska), Przejazdowa (Warszawska), Targowa, Nikołajewska (Kołłątaja), Policyjna (Dekerta).

W pobliżu dworca budowano hotele, banki, domy spedycyjne, kantory, sklepy i inne zakłady usługowe. W 1862 roku wzniesiono pierwszy "w śródmieściu" kościół rzymskokatolicki. Ta śródmiejska część wsi, zapełniająca się murowanymi domami, nazywana także Nowym Sosnowcem, około 1880 roku uzyskała samodzielność jako odrębna wioska. Pierwszym jej sołtysem był Abram Blumental (ostatnim Jan Macukow).

Wiek XX

Plan Sosnowca z 1902 roku - źródło: Muzeum Miejskie w Sosnowcu

Już w końcu XIX w. Sosnowiec dojrzał do pełnienia funkcji miasta. Starania u władz rosyjskich o nadanie mu takiego statusu podejmowali przemysłowcy i wpływowi mieszkańcy tych terenów od połowy lat 80. XIX w. Zanim jednak to się stało w 1900 roku trzy wsie: Sosnowiec, Stary Sosnowiec oraz Pogoń połączyły się w nadsołectwo (funkcję nadsołtysa pełnił Stefan Mrokowski). Trzonem utworzonego w 1902 roku miasta, składającego się z kilku fabrycznych osad nieprzypadkowo stała się wieś Sosnowiec.

Fragment mapy Zagłębia Dąbrowskiego z 1911 roku - źródło: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych. Na mapie widoczne dzielnice Sosnowca oraz fragmenty miast Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza.

Do rangi miasta podniósł Sosnowiec car Mikołaj II ukazem z 10 czerwca 1902 roku. W jego skład weszły także: Stary Sosnowiec, Pogoń, Sielecz byłą wsią Kuźnica i Środulką, Radocha oraz Ostra Górka. Obejmowało ono obszar o powierzchni 19 km kw. i liczyło 57 tysięcy mieszkańców. Otrzymało nazwę Sosnowice (od 1920 roku Sosnowiec). Sosnowiec wówczas rozwijał się bardzo szybko - tuż przed wybuchem I wojny światowej mieszkało tutaj ponad 118 tysięcy osób.

Sosnowiec w dawnych czasach, widok na wierzę dzisiejszej Katedry

W 1915 roku okupanci niemieccy przyłączyli do Sosnowca Konstantónów z Pekinem, Środulę, Dębową Górę, Modrzejów, dwór Zagórze. Powierzchnia miasta zwiększyła się wówczas do 31 km2.

Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w czasach II Rzeczypospolitej, (Sosnowiec i inne miasta Zagłębia weszły wówczas w skład województwa kieleckiego) władze samorządowe starały się o włączenie w obręb Sosnowca kolejnych miejscowości w naturalny sposób ciążących ku miastu.

ul.Modrzejowska w XX-leciu międzywojennym 1918-1939
Liczba ludności największych miast II Rzeczypospolitej

Plany te zostały zrealizowane dopiero po II wojnie światowej. W 1953 roku przyłączono gminę Niwka z Dańdówką, Bobrkiem i Borem oraz wydzielone z województwa krakowskiego osiedle Jęzor. Przestrzeń miejska zwiększyła się do 42,3 km2.

Sosnowiec - dzielnice, lata 1953 - 1975

Korekta granic miasta przeprowadzona w 1959 roku spowodowała nieznaczne zmniejszenie jego powierzchni - do 41,7 km2. Od Sosnowca odłączono część Zagórza i tereny przy elektrowni "Będzin", a przyłączono okolice Parku Kultury Fizycznej koło Szopienic. Dzisiejsze granice Sosnowca ustalone zostały w 1975 roku. Powiększył się on wtedy o tereny sąsiednich miast: Kazimierza Górniczego (wraz z Porąbką i osiedlem Maczki, które wcielone zostały do niego w 1973 roku), Klimontowa i Zagórza. Powierzchnia Sosnowca wzrosła do 92 km2

Osady, które w 1902 roku utworzyły miasto oraz miejscowości przyłączone do niego w kilku etapach stały się dzielnicami Sosnowca. Niektóre wymienione wyżej nazwy wyszły już z użycia, bądź stosowane są rzadko (np. Kuźnica, Ostra Góra, Dębowa Góra). W ciągu lat zacierały się granice historycznych dzielnic. Obecne Sródmieście np. terytorialnie wykracza poza ramy ukształtowanego w końcu XIX wieku "city". Wykształciły się również różne lokalne określenia, dzisiaj przeważnie zapomniane, jak Walcownia, Druciarnia, Cegielnia, Abisynia, Palestyna, Wygwizdów, Złodziejów i wiele innych.

Nazwa

Sosnowiec, Sosnowice, Sosnowice Warszawskie, Sosnówka to tylko niektóre nazwy miasta z jakimi można się spotkać przeglądając stare mapy i prasę. Po raz pierwszy nazwa Sosnowca pojawia się z początkiem XVIII wieku i tyczyła osady młyńskiej położonej nad Brynicą. Osada ta była najprawdopodobniej częścią Pogoni....[do rozbudowy]

Sosnowiec pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec jest największym pod względem liczby mieszkańców miastem Zagłębia Dąbrowskiego. Od północy graniczy z Czeladzią, Będzinem i Dąbrową Górniczą. Od wschodu ze Sławkowem. Sosnowiec jest zarazem miastem leżącym na granicy Zagłębia Dąbrowskiego i od południa styka się bezpośrednio z Jaworznem w Zagłębiu Krakowskim, a od południowego zachodu z Katowicami i Mysłowicami na Górnym Śląsku.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zamki i pałace

Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK)
Pałac Mieroszewskich (Foto: Dariusz JUREK)

Zabytkowe budynki i domy

Szlaki turystyczne

Inne atrakcje

Imprezy cykliczne

  • Dni Sosnowca
  • Sosnowieckie Dni Literatury
  • Intermuza - Europejski Festiwal Piosenki Dziecięcej
  • Shock Dance

Miejsca Pamięci

Sosnowieckie biogramy

  • Opis zdjęcia:

  • Opis zdjęcia:

  • Opis zdjęcia:

Kultura

Muzea, galerie, sale koncertowe

Klub im. Jana Kiepury - Energetyczne Centrum Kultury, za nim widoczne kominy Elektrociepłowni Będzin

Oprócz wymienionych powyżej siedzib: Sosnowieckiego Centrum Sztuki i Muzeum Miejskiego na terenie miasta funkcjonuje kilka innych ośrodków kultury.

Teatr i kina

Teatr Zagłębia

W latach międzywojennych i po wojnie istniał kinoteatr "Zagłębie" w miejscu, gdzie dziś stoi mały park za "Sezamem" oraz kino "Muza" na ul. Warszawskiej.

Biblioteki

Sosnowiec w kulturze masowej

Jedną z osób, które najbardziej rozsławiły Sosnowiec jest Jan Kiepura...[do rozbudowy]

Podania i legendy z Sosnowca

Edukacja

Szkoły wyższe

Z dziejów sosnowieckiej oświaty Materiały z konferencji w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu

Filie

  • Uniwersytet Śląski z Katowic ma na terenie Sosnowca zamiejscowe wydziały.

Szkoły średnie

Zobacz szkoły średnie w Sosnowcu

Gimnazja

Zobacz gimnazja w Sosnowcu

Szkoły podstawowe

Zobacz szkoły podstawowe w Sosnowcu

Diecezja sosnowiecka

Diecezja sosnowiecka. Źródło: http://www.diecezja.sosnowiec.pl/

Sosnowiec jest siedzibą diecezji sosnowieckiej i wraz z archidiecezją częstochowską i diecezją radomską tworzy metropolię częstochowską. Główną siedzibą diecezji sosnowieckiej jest Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Zobacz parafie diecezji sosnowieckiej

Inne wyznania

Kościół prawosławny

Kościół protestancki

Judaizm

Sport

Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu w opracowaniu Mirosława Ponczka i Adama Fryca.

Kluby sportowe

Obiekty sportowe

Imprezy sportowe

Rekreacja

Ścianka wspinaczkowa Poziom 450

Prasa, portale społecznościowe, telewizja

Prasa

Portale społecznościowe

Telewizja

Prezydenci Sosnowca

Urząd Miejski

Zobacz wszystkich prezydentów Sosnowca

Miasta partnerskie

Tablica z miastami partnerskimi przy wjeździe do Sosnowca













Materiały filmowe

http://www.youtube.com/watch?v=mfT_P9K4YpU

<videoflash>3k0EjI7EVLA</videoflash>

<videoflash>1i4MjzZMYcw</videoflash>

Ciekawostki

  • Jak podaje Jan Przemsza - Zieliński w książce "Sosnowiec, gawędy o rodzinnym mieście" kilkadziesiąt lat temu na pograniczu dzielnic: Milowice i Pogoń odkryto kości mamutów, lwa i niedźwiedzia jaskiniowego. Znalezisko to weszło w skład zbiorów Muzeum Geologicznego w Warszawie.
  • Pomimo, iż Sosnowiec dzieli do morza "dość" duża odległość to w dwudziestoleciu międzywojennym dużą popularnością cieszyła się tu Liga Morska i Kolonialna, a do jej sosnowieckiego oddziału zapisało się ponad 11 tys. osób. Celem Ligi było m.in. uzyskanie zamorskich koloni dla Polski.

Bibliografia

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Stanowiska archeologiczne w Sosnowcu. Wiecie gdzie są?. sosnowiec.naszemiasto.pl/. [dostęp 2013-07-14].
  2. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  3. ↑ Historia powiatu olkuskiego. sp.olkusz.pl/. [dostęp 2013-07-25].
  4. ↑ Współpraca z miastami partnerskimi. sosnowiec.pl. [dostęp 2013-08-30].
Źródło: „https://wikizaglebie.pl/index.php?title=Sosnowiec&oldid=48829”