Zagłębie Dąbrowskie: Różnice pomiędzy wersjami
(Redakcyjne w turystyka, etnografia i linki zewnętrzne.) |
Nie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Herb Zagłębia Dąbrowskiego.gif|200px|thumb|right|Herb społeczny Zagłębia Dąbrowskiego opracowany przez stowarzyszenie regionalne Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego]] | [[Plik:Herb Zagłębia Dąbrowskiego.gif|200px|thumb|right|Herb społeczny Zagłębia Dąbrowskiego opracowany przez stowarzyszenie regionalne Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego]] | ||
'''Zagłębie Dąbrowskie''' – region historyczno-geograficzny | [[Plik:Mapa-Zagłębie-Dąbrowskie-1911.jpg|350px|thumb|Plan regionu z 1911 r.]] | ||
[[Plik:Mapa-zaglebie-dabrowskie-1939.jpg|350px|thumb|Plan regionu z 1939 r.]] | |||
'''Zagłębie Dąbrowskie''' – region historyczno-geograficzny w '''Zachodniej Małopolsce'''. Położony na łuku między regionem częstochowskim a miastami aglomeracji krakowskiej (odległość w linii prostej z centrum [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] do Krakowa i Częstochowy to ok. 55-60 km). Od zachodu graniczy z [[Górny Śląsk|Górnym Śląskiem]] i często błędnie jest z nim kojarzone. Od południa graniczy z [[Zagłębie Krakowskie|Zagłębiem Krakowskim]] - drugim [[Małopolska|małopolskim]] regionem. | |||
[[Plik:Dąbrowa Górnicza 001 panorama miasta.JPG|thumb|350px|right|[[Dąbrowa Górnicza]] - największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego, od którego wywodzi się nazwa regionu, stolica XIX-wiecznego [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]]]] | [[Plik:Dąbrowa Górnicza 001 panorama miasta.JPG|thumb|350px|right|[[Dąbrowa Górnicza]] - największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego, od którego wywodzi się nazwa regionu, stolica XIX-wiecznego [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]]]] | ||
== Granice == | == Granice == | ||
''Osobny artykuł: [[Granice Zagłębia Dąbrowskiego]]'' | ''Osobny artykuł: [[Granice Zagłębia Dąbrowskiego]]'' | ||
| Linia 16: | Linia 13: | ||
Zachodnia granica ze [[Śląsk|Śląskiem]] opiera się o rzeki [[Brynica]] oraz [[Przemsza]]. Wschodnie i północne granice regionu są mało ostre. Niemniej wszystkie koncepcje zawierają się w obrębie następujących jednostek administracyjnych: | Zachodnia granica ze [[Śląsk|Śląskiem]] opiera się o rzeki [[Brynica]] oraz [[Przemsza]]. Wschodnie i północne granice regionu są mało ostre. Niemniej wszystkie koncepcje zawierają się w obrębie następujących jednostek administracyjnych: | ||
[[Plik:Mapa zaglebia.jpg| | [[Plik:Mapa zaglebia.jpg|350px|thumb|Mapa Zagłębia Dąbrowskiego Mariana Kantora-Mirskiego|thumb]] | ||
[[Plik:Mapa zaglebia dabrowskiego.png| | [[Plik:Mapa zaglebia dabrowskiego.png|350px|thumb|Mapa Zagłębia za ingner.wordpress.com|thumb]] | ||
* [[Sosnowiec]] – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | * [[Sosnowiec]] – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | ||
| Linia 50: | Linia 47: | ||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
[[Plik:Cieszkowski Józef.JPG|thumb| | [[Plik:Cieszkowski Józef.JPG|thumb|350px|thumb|[[Józef Patrycjusz Cieszkowski]]]] | ||
Terminu "Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku, użył [[Józef Patrycjusz Cieszkowski]] jako terminu z zakresu geologii. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była [[Dąbrowa Górnicza|wieś Dąbrowa]]. | Terminu "Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku, użył [[Józef Patrycjusz Cieszkowski]] jako terminu z zakresu geologii. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była [[Dąbrowa Górnicza|wieś Dąbrowa]]. | ||
| Linia 65: | Linia 62: | ||
W związku z odkrytymi złożami węgla kamiennego, przygranicznym położeniem (styk granic trzech państw zaborczych), budową przez ten teren [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linii kolejowych warszawsko-wiedeńskiej]] oraz [[Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska w Zagłębiu Dąbrowskim|iwanogrodzko-dąbrowskiej]] w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój regionu, połączony z napływem ludności poszukującej pracy. | W związku z odkrytymi złożami węgla kamiennego, przygranicznym położeniem (styk granic trzech państw zaborczych), budową przez ten teren [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linii kolejowych warszawsko-wiedeńskiej]] oraz [[Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska w Zagłębiu Dąbrowskim|iwanogrodzko-dąbrowskiej]] w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój regionu, połączony z napływem ludności poszukującej pracy. | ||
[[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb| | [[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb|350px|thumb|right|Mapa [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] z 1844 roku - w jego skład weszła zachodnia część województwa krakowskiego (w tym cały obszar przyszłego Zagłębia Dąbrowskiego) oraz południowa część województwa kaliskiego (okolice Częstochowy)]] | ||
Na początku XX wieku Zagłębie Dąbrowskie było najbardziej uprzemysłowioną częścią Królestwa Polskiego. Nie przekładało się to na pozycję materialną mieszkańców zapatrzonych na sąsiedni, pruski Śląsk, gdzie tamtejsi robotnicy mieli znacznie więcej przywilejów socjalnych. Sprawiało to, że Zagłębie stanowiło miejsce wystąpień robotników, którzy oprócz poprawy warunków życia chcieli też niepodległego państwa polskiego. Ziściło się to po [[1918]] roku, kiedy to region ten wszedł w skład powstałego państwa polskiego. W pierwszych latach po wojnie Zagłębiacy wspierali śląskich powstańców walczących o przynależność do państwa polskiego. Ostatecznie na Śląsku powstało autonomiczne [[Województwo Śląskie|województwo śląskie]]. Zagłębie znalazło się natomiast w województwie kieleckim, a Sosnowiec z czasem stał się jego niepisaną stolicą. | Na początku XX wieku Zagłębie Dąbrowskie było najbardziej uprzemysłowioną częścią Królestwa Polskiego. Nie przekładało się to na pozycję materialną mieszkańców zapatrzonych na sąsiedni, pruski Śląsk, gdzie tamtejsi robotnicy mieli znacznie więcej przywilejów socjalnych. Sprawiało to, że Zagłębie stanowiło miejsce wystąpień robotników, którzy oprócz poprawy warunków życia chcieli też niepodległego państwa polskiego. Ziściło się to po [[1918]] roku, kiedy to region ten wszedł w skład powstałego państwa polskiego. W pierwszych latach po wojnie Zagłębiacy wspierali śląskich powstańców walczących o przynależność do państwa polskiego. Ostatecznie na Śląsku powstało autonomiczne [[Województwo Śląskie|województwo śląskie]]. Zagłębie znalazło się natomiast w województwie kieleckim, a Sosnowiec z czasem stał się jego niepisaną stolicą. | ||
Po II wojnie światowej większość terytorium znalazła się w województwie śląsko-dąbrowskim, potem katowickim. Nie licząc krótkich epizodów z okresu rządów zaborców regiony Zagłębia i Górnego Śląska znalazły się po raz pierwszy od kilkuset lat w jednej jednostce administracyjnej. Okres PRL dla Zagłębia oznaczał dalszy rozwój przemysłu ciężkiego, połączony z przybywaniem na te tereny ludności napływowej (głównie w latach 70-tych przy okazji powstawania [[Huta Katowice|Huty "Katowice"]]) i zacieranie różnic z sąsiednim Śląskiem. Po [[1989]] roku nastąpiło załamanie dominujących w Zagłębiu gałęzi przemysłu, co spowodowało bezrobocie i odpływ ludności. Od [[1999]] roku większość Zagłębia znajduje się w województwie nazwanym śląskim. W tymże roku region odwiedził też Jan Paweł II, za którego pontyfikatu utworzono [[Diecezja Sosnowiecka|sosnowiecką diecezję]] obejmującą większość ziem Zagłębia. | Po II wojnie światowej większość terytorium znalazła się w województwie śląsko-dąbrowskim, potem katowickim. Nie licząc krótkich epizodów z okresu rządów zaborców regiony Zagłębia i Górnego Śląska znalazły się po raz pierwszy od kilkuset lat w jednej jednostce administracyjnej. Okres PRL dla Zagłębia oznaczał dalszy rozwój przemysłu ciężkiego, połączony z przybywaniem na te tereny ludności napływowej (głównie w latach 70-tych przy okazji powstawania [[Huta Katowice|Huty "Katowice"]]) i zacieranie różnic z sąsiednim Śląskiem. Po [[1989]] roku nastąpiło załamanie dominujących w Zagłębiu gałęzi przemysłu, co spowodowało bezrobocie i odpływ ludności. Od [[1999]] roku większość Zagłębia znajduje się w województwie nazwanym (niepoprawnie) śląskim. W tymże roku region odwiedził też Jan Paweł II, za którego pontyfikatu utworzono [[Diecezja Sosnowiecka|sosnowiecką diecezję]] obejmującą większość ziem Zagłębia. | ||
==Kwestia mylenia Zagłębia ze Śląskiem== | ==Kwestia mylenia Zagłębia ze Śląskiem== | ||
Dla przybyszów z zewnątrz, głównie z powodu terminów: "[[Województwo śląskie|Województwo Śląskie]]" oraz "[[Górnośląski Związek Metropolitarny]]" kwestia nazewnictwa nie jest jasna i często popełniane są błędy. | Dla przybyszów z zewnątrz, głównie z powodu terminów: "[[Województwo śląskie|Województwo Śląskie]]" oraz "[[Górnośląski Związek Metropolitarny]]" kwestia nazewnictwa nie jest jasna i często popełniane są błędy. | ||
[[Plik:Mapa slaskie-metropolia.gif|Mapa województwa z podziałem na ziemie historycznie śląskie i małopolskie|thumb]] | [[Plik:Mapa slaskie-metropolia.gif|350px|thumb|Mapa województwa z podziałem na ziemie historycznie śląskie i małopolskie|thumb]] | ||
Między obydwoma regionami występują rozbieżności kulturowe i historyczne. Wśród najważniejszych z nich można wyróżnić m.in. | Między obydwoma regionami występują rozbieżności kulturowe i historyczne. Wśród najważniejszych z nich można wyróżnić m.in. | ||
* wielowiekową przynależność większości obszaru stanowiącego dziś Zagłębie Dąbrowskie do Małopolski i województwa krakowskiego (Będzin - historyczna stolica Zagłębia to jedno z najstarszych miast Małopolski) | * wielowiekową przynależność większości obszaru stanowiącego dziś Zagłębie Dąbrowskie do Małopolski i województwa krakowskiego (Będzin - historyczna stolica Zagłębia to jedno z najstarszych miast Małopolski) | ||
| Linia 137: | Linia 134: | ||
===Szlaki turystyczne=== | ===Szlaki turystyczne=== | ||
Szlaki turystyczne przebiegające bądź całkowicie położone w obrębie regionu:<br> | Szlaki turystyczne przebiegające bądź całkowicie położone w obrębie regionu:<br> | ||
[[Plik:Mapa ZG-0001.jpg| | [[Plik:Mapa ZG-0001.jpg|350px|thumb|Mapa Zagłębia Dąbrowskiego. Źródło: Publikacja ''[[Folklor Zagłębia Dąbrowskiego]]'']] | ||
[[Plik:Uczniowie z Orłowa i Gdyni podczas wycieczki do Sosnowca.jpg|thumb | [[Plik:Uczniowie z Orłowa i Gdyni podczas wycieczki do Sosnowca.jpg|350px|thumb|Uczniowie z Orłowa i Gdyni podczas wycieczki do [[Sosnowiec|Sosnowca]]. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]] | ||
Szlaki międzynarodowe: | Szlaki międzynarodowe: | ||
*[[Szlak VIA REGIA - Droga św. Jakuba]] | *[[Szlak VIA REGIA - Droga św. Jakuba]] | ||
| Linia 199: | Linia 196: | ||
===Prasa regionalna=== | ===Prasa regionalna=== | ||
[[Plik:Wiadomości Zagłębia.jpg|thumb | [[Plik:Wiadomości Zagłębia.jpg|350px|thumb|[[Wiadomości Zagłębia]] - jeden z najdłużej wychodzących tytułów w regionie]] | ||
[[Plik:Nowe Zagłębie 31 (1-2014).jpg|thumb | [[Plik:Nowe Zagłębie 31 (1-2014).jpg|350px|thumb|[[Nowe Zagłębie]] - na okładce [[Stanisław Skarbiński]]]] | ||
Tytuły istniejące obecnie: | Tytuły istniejące obecnie: | ||
*[[Wiadomości Zagłębia]] (obecnie tylko w formie elektronicznej) | *[[Wiadomości Zagłębia]] (obecnie tylko w formie elektronicznej) | ||
| Linia 212: | Linia 209: | ||
Dawna prasa regionalna: | Dawna prasa regionalna: | ||
[[Plik:Expres_zaglebia.jpg|thumb | [[Plik:Expres_zaglebia.jpg|350px|thumb|Gazeta codzienna wychodząca w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] w latach [[1926]] - [[1939]]]] | ||
*[[Górnik]] | *[[Górnik]] | ||
*[[Przemysłowo-Handlowy Kurier Sosnowiecki]] | *[[Przemysłowo-Handlowy Kurier Sosnowiecki]] | ||
| Linia 241: | Linia 238: | ||
==Stowarzyszenia i wydawnictwa regionalne== | ==Stowarzyszenia i wydawnictwa regionalne== | ||
[[Plik:Sosnowiec Spacerownik historyczny.jpg|thumb|''[[Sosnowiec - Spacerownik historyczny]]'' - wydany przez [[Wydawnictwo DIKAPPA (Dąbrowa Górnicza - Strzemieszyce)|Wydawnictwo DIKAPPA]] - bogato ilustrowany kilkuset stronicowy przewodnik historyczny po mieście]] | *[[Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego]] | ||
[[Plik:Sosnowiec Spacerownik historyczny.jpg|350px|thumb|''[[Sosnowiec - Spacerownik historyczny]]'' - wydany przez [[Wydawnictwo DIKAPPA (Dąbrowa Górnicza - Strzemieszyce)|Wydawnictwo DIKAPPA]] - bogato ilustrowany kilkuset stronicowy przewodnik historyczny po mieście]] | |||
*[[Klub Kronikarzy Zagłębia Dąbrowskiego im. Jana Przemszy-Zielińskiego]] | *[[Klub Kronikarzy Zagłębia Dąbrowskiego im. Jana Przemszy-Zielińskiego]] | ||
*[[Stowarzyszenie Autorów Polskich - Oddział Będzin]] | *[[Stowarzyszenie Autorów Polskich - Oddział Będzin]] | ||
| Linia 256: | Linia 254: | ||
*Zagłębiowskie Koło Genealogiczne | *Zagłębiowskie Koło Genealogiczne | ||
*[[Towarzystwo Przyjaciół Będzina]] | *[[Towarzystwo Przyjaciół Będzina]] | ||
*Stowarzyszenie twórców kultury Zagłębia Dąbrowskiego | *[[Stowarzyszenie twórców kultury Zagłębia Dąbrowskiego]] | ||
*[[Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Żarnowieckiej]] | *[[Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Żarnowieckiej]] | ||
*[[Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej]] | *[[Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej]] | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Plik:Francesco Nullo znaczek.JPG|thumb | [[Plik:Francesco Nullo znaczek.JPG|350px|thumb|Znaczek pocztowy z wizerunkiem pułkownika [[Francesco Nullo]]. Więcej w dziale: [[Filatelistyka Zagłębia Dąbrowskiego]]]] | ||
*[[Zagłębie Krakowskie]] | *[[Zagłębie Krakowskie]] | ||
*[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób]] | *[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób]] | ||
| Linia 352: | Linia 350: | ||
<references/> | <references/> | ||
[[Kategoria:Zagłębie Dąbrowskie]] | |||
[[Kategoria:Subregiony Zachodniej Małopolski]] | |||
Aktualna wersja na dzień 16:20, 7 lip 2022
Zagłębie Dąbrowskie – region historyczno-geograficzny w Zachodniej Małopolsce. Położony na łuku między regionem częstochowskim a miastami aglomeracji krakowskiej (odległość w linii prostej z centrum Dąbrowy Górniczej do Krakowa i Częstochowy to ok. 55-60 km). Od zachodu graniczy z Górnym Śląskiem i często błędnie jest z nim kojarzone. Od południa graniczy z Zagłębiem Krakowskim - drugim małopolskim regionem.
Granice
Osobny artykuł: Granice Zagłębia Dąbrowskiego
Zachodnia granica ze Śląskiem opiera się o rzeki Brynica oraz Przemsza. Wschodnie i północne granice regionu są mało ostre. Niemniej wszystkie koncepcje zawierają się w obrębie następujących jednostek administracyjnych:
- Sosnowiec – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- Dąbrowa Górnicza – 127 tys. mieszkańców – największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Będzin (58 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu – historyczna stolica Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Czeladź – 33 tys. mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Wojkowice – 9 tys. mieszkańców
- miasto Sławków – 7 tys. mieszkańców
- gmina Siewierz – 12 tys. mieszkańców
- gmina Bobrowniki – 11 tys. mieszkańców
- gmina Psary – 11 tys. mieszkańców
- gmina Mierzęcice – 7 tys. mieszkańców
- gmina Ożarowice (powiat tarnogórski) – 5 tys. mieszkańców.
- miasto Zawiercie (51 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto Poręba
- gmina Włodowice
- gmina Kroczyce
- miasto i gmina Ogrodzieniec
- miasto i Gmina Łazy
- miasto i gmina Olkusz (36 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto i gmina Myszków (32 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto i gmina Koziegłowy
- miasto i gmina Żarki
- gmina Niegowa
- gmina Poraj.
Nazwa
Terminu "Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku, użył Józef Patrycjusz Cieszkowski jako terminu z zakresu geologii. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była wieś Dąbrowa.
Stolica Zagłębia
Utarło się mówić o Sosnowcu jako o współczesnej stolicy regionu, ponieważ jest największym miastem pod względem liczby mieszkańców. Jasno nie zostało to jednak nigdy ustalone, stąd pojawiają się czasami zdania podważające stołeczność Sosnowca. Nie ma kontrowersji co do historycznej stolicy, którą jest Będzin[1].
Historia
Osobny artykuł: Historia Zagłębia Dąbrowskiego
W okresie poprzedzającym powstawanie państwa polskiego ziemie regionu stanowiły teren Wiślan.
Obecne tereny Zagłębia częściowo pokrywają się z terytorium istniejącego w latach 1443-1790 Księstwa Siewierskiego, w większości natomiast wchodziły w skład województwa krakowskiego I Rzeczypospolitej. Po 1795 roku (III rozbiór) znalazły się na kilkanaście lat w pruskim zaborze. Od 1807 roku wchodziły w skład Księstwa Warszawskiego (istniejącego do 1815 roku). Od tego też roku wchodziły w skład Królestwa Polskiego pod rosyjskim zaborem. Tereny te były w XIX wieku miejscem narodowych powstań, szczególnie styczniowego, kiedy powstańcy przez kilkanaście dni kontrolowali cały region.
W związku z odkrytymi złożami węgla kamiennego, przygranicznym położeniem (styk granic trzech państw zaborczych), budową przez ten teren linii kolejowych warszawsko-wiedeńskiej oraz iwanogrodzko-dąbrowskiej w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój regionu, połączony z napływem ludności poszukującej pracy.
Na początku XX wieku Zagłębie Dąbrowskie było najbardziej uprzemysłowioną częścią Królestwa Polskiego. Nie przekładało się to na pozycję materialną mieszkańców zapatrzonych na sąsiedni, pruski Śląsk, gdzie tamtejsi robotnicy mieli znacznie więcej przywilejów socjalnych. Sprawiało to, że Zagłębie stanowiło miejsce wystąpień robotników, którzy oprócz poprawy warunków życia chcieli też niepodległego państwa polskiego. Ziściło się to po 1918 roku, kiedy to region ten wszedł w skład powstałego państwa polskiego. W pierwszych latach po wojnie Zagłębiacy wspierali śląskich powstańców walczących o przynależność do państwa polskiego. Ostatecznie na Śląsku powstało autonomiczne województwo śląskie. Zagłębie znalazło się natomiast w województwie kieleckim, a Sosnowiec z czasem stał się jego niepisaną stolicą.
Po II wojnie światowej większość terytorium znalazła się w województwie śląsko-dąbrowskim, potem katowickim. Nie licząc krótkich epizodów z okresu rządów zaborców regiony Zagłębia i Górnego Śląska znalazły się po raz pierwszy od kilkuset lat w jednej jednostce administracyjnej. Okres PRL dla Zagłębia oznaczał dalszy rozwój przemysłu ciężkiego, połączony z przybywaniem na te tereny ludności napływowej (głównie w latach 70-tych przy okazji powstawania Huty "Katowice") i zacieranie różnic z sąsiednim Śląskiem. Po 1989 roku nastąpiło załamanie dominujących w Zagłębiu gałęzi przemysłu, co spowodowało bezrobocie i odpływ ludności. Od 1999 roku większość Zagłębia znajduje się w województwie nazwanym (niepoprawnie) śląskim. W tymże roku region odwiedził też Jan Paweł II, za którego pontyfikatu utworzono sosnowiecką diecezję obejmującą większość ziem Zagłębia.
Kwestia mylenia Zagłębia ze Śląskiem
Dla przybyszów z zewnątrz, głównie z powodu terminów: "Województwo Śląskie" oraz "Górnośląski Związek Metropolitarny" kwestia nazewnictwa nie jest jasna i często popełniane są błędy.
Między obydwoma regionami występują rozbieżności kulturowe i historyczne. Wśród najważniejszych z nich można wyróżnić m.in.
- wielowiekową przynależność większości obszaru stanowiącego dziś Zagłębie Dąbrowskie do Małopolski i województwa krakowskiego (Będzin - historyczna stolica Zagłębia to jedno z najstarszych miast Małopolski)
- wieloletnią przynależność do różnych państw zaborczych: Zagłębie - Rosja , Śląsk - Prusy/Niemcy
- różnice w mowie codziennej (w Zagłębiu brak gwary śląskiej, a występowała gwara zagłębiowska)
- różnice w sferze tradycji
- różnice w systemie wartości (w Zagłębiu więcej sympatyków mają wartości charakterystyczne dla lewicy, a na Śląsku dla prawicy)
Różnice zatarły się w dużym stopniu w drugiej połowie XX wieku. Wtedy to na Śląsk i do Zagłębia przybyło za pracą wiele osób z innych części Polski, dla których podział ten nie jest istotny.
Świadomy różnic mieszkaniec Czeladzi, Sosnowca, Dąbrowy czy Będzina nie będzie Ślązakiem, tylko Zagłębiakiem. Większość mieszkańców Zagłębia zaprotestuje też w momencie nazwania go Ślązakiem.
Relacje Śląsk-Zagłębie większość rozpatruje w kategoriach żartów i wzajemnych docinków. W skrajnej formie mogą przybierać formę wrogości (np. kibice).
Symbole Zagłębia
- Zamek w Będzinie
- Trójkąt Trzech Cesarzy
- Góra św. Doroty
- Pałac Kultury Zagłębia
- Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny
- Klub Sportowy Zagłębie Sosnowiec
Miejsca Pamięci
Sieć wodna
Zagłębie Dąbrowskie leży na dziale wodnym Odry i Wisły, ciążąc raczej ku Wiśle, gdyż: północne tylko jego krańce wysyłają swe wody do Odry. Do Wisły płyną z obszaru Zagłębia Dąbrowskiego następujące rzeki:
Prócz tych rzek biorą tu początek liczne, drobniejsze rzeczułki:
Diecezja sosnowiecka nazywana również zagłębiowską
Odrębność Zagłębia podkreślił Kościół katolicki. 25 marca 1992 r. została erygowana Diecezja Sosnowiecka.
Sport
[...do rozbudowy]
Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne
| „ | Wycieczki po Zagłębiu Dąbrowskim należy zaliczyć do najciekawszych w kraju. |
” |
| — Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, Rozdział: Turystyka lądowa, Sosnowiec, 1939 | ||
Szlaki turystyczne
Szlaki turystyczne przebiegające bądź całkowicie położone w obrębie regionu:
Szlaki międzynarodowe:
Szlaki krajowe:
Szlaki regionalne:
Poszczególne miasta lub powiaty można zwiedzać wedle miejsc wytyczonych do zdobycia odznak krajoznawczych:
- Będzińska Odznaka Krajoznawcza "Przyjaciel Będzina"
- Regionalna Odznaka Krajoznawcza "Znam Powiat Będziński"
Inne odznaki krajoznawcze:
- Odznaka Krajoznawcza "Szlakiem Aleksandra Janowskiego"
- Odznaka Krajoznawcza „Na Powstańczym Szlaku – Zagłębie Dąbrowskie 1863”
- Odznaka Turystyczno-Krajoznawcza „Na szlaku VIA REGIA”
Zabytki i atrakcje turystyczne
Atrakcje:
Galeria:
Opis zdjęcia:
Etnografia regionu
- Gwara zagłębiowska
- Izba zagłębiowska
- Bożonarodzeniowe zwyczaje zagłębiowskie
- Karnawałowe zwyczaje zagłębiowskie
Stroje ludowe Zagłębia Dąbrowskiego
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
- Zobacz też: Wybrane wydawnictwa poświęcone etnografii regionu w dziale Bibliografia
Prasa, portale społecznościowe, telewizja
Prasa regionalna
.jpg)
Tytuły istniejące obecnie:
- Wiadomości Zagłębia (obecnie tylko w formie elektronicznej)
- Twoje Zagłębie (tygodnik)
- Kurier Miejski (czasopismo samorządowe)
- Nowe Zagłębie (dwumiesięcznik)
- Echo Czeladzi (czasopismo samorządowe)
- Ziemia Będzińska (czasopismo samorządowe)
- Głos (tygodnik regionalny z Zawiercia)
- Kurier Zawierciański (tygodnik powiatowy)
Dawna prasa regionalna:
- Górnik
- Przemysłowo-Handlowy Kurier Sosnowiecki
- Przegląd Górniczo-Hutniczy
- Expres Zagłębia
- Iskra
- Zaglembier Zeitung
- Goniec Częstochowski
- Głos Zagłębia
- Ekspres Zagłębiowski
Portale społecznościowe
- zaglebiedabrowskie.org (forum mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego)
- Sportowe Zagłębie (serwis informacyjny)
- e-sosnowiec.pl (obecnie razem z Wiadomościami Zagłębia tworzą jeden portal internetowy)
- klubzaglebiowski.pl (serwis publikujący artykuły dotyczące regionu)
- czeladz.org.pl
- zaglebiedabrowskie.pl (serwis informacyjny poświęcony głównie nadchodzącym wydarzaniom kulturalnym w regionie)
- Sosnowiec Fakty
- dabrowa-gornicza.org (forum mieszkańców Dąbrowy Górniczej)
- zawiercianin.pl (portal aktywności społecznej)
- zawiercie.info (serwis informacyjny)
Więcej na stronach miast regionu (w działach: Portale internetowe i Linki zewnętrzne).
Telewizja
- Olkusz TV
- Kanał 99
Stowarzyszenia i wydawnictwa regionalne
- Klub Kronikarzy Zagłębia Dąbrowskiego im. Jana Przemszy-Zielińskiego
- Stowarzyszenie Autorów Polskich - Oddział Będzin
- Wydawnictwo DIKAPPA
- Sosnowiecka Oficyna Wydawniczo - Autorska "SOWA PRESS"
- Zawierciańsko - Olkuskie Stowarzyszenie Spadkobierców Kombatantów Polskich II Wojny Światowej
- Stowarzyszenie Przyjaciół Białej Przemszy
- Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa - Koło "Zagłębie" w Będzinie
- Stowarzyszenie Rowerowa Dąbrowa
- Stowarzyszenie Koń w Służbie Człowieka HUSAR
- Stowarzyszenie Przyjaciół Strzemieszyc
- Stowarzyszenie Wspierania Samorządności Mieszkańców Dąbrowy Górniczej
- Stowarzyszenie Absolwentów i Studentów Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej
- Zagłębiowskie Koło Genealogiczne
- Towarzystwo Przyjaciół Będzina
- Stowarzyszenie twórców kultury Zagłębia Dąbrowskiego
- Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Żarnowieckiej
- Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej
Zobacz też
- Zagłębie Krakowskie
- Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób
- Rewolucja 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim
- Republika Zagłębiowska
- Zagłębiacy w Powstaniu Warszawskim
- Parlamentarzyści z Zagłębia Dąbrowskiego
- Polskie Towarzystwo Lekarskie w Zagłębiu Dąbrowskim
- Browary w Zagłębiu Dąbrowskim
- Towarzystwo Artystyczno-Literackie
- Liga Morska i Kolonialna w Zagłębiu Dąbrowskim
- Grupa Zagłębie
- Medale Zagłębia Dąbrowskiego
- Filatelistyka Zagłębia Dąbrowskiego
- Zagłębie na dawnej pocztówce (katalog)
- Zagłębie na dawnej fotografii (katalog)
- Zagłębie na dawnym dokumencie (katalog)
- Zagłębie na dawnej reklamie (katalog)
- Zagłębie Dąbrowskie w kinematografii
- Kino Zagłębie
Sosnowiec na dawnej pocztówce
Medal 30 lat Pałacu Kultury Zagłębia 1958-1988. Wiecej w dziale: Medale Zagłębia Dąbrowskiego
Plakat Teatru w Sosnowcu. Więcej w dziale: Zagłębie na dawnej reklamie (katalog)
Obchody odzyskania dostępu do morza przez Polskę w Sosnowcu. Więcej w artykule: Liga Morska i Kolonialna w Zagłębiu Dąbrowskim
Bibliografia
- Wybrane wydawnictwa poświęcone historii regionu:
Dzieje Ziemi Zagłębiowskiej (1997) Aleksandra Rogaczewska, Jarosław Krajniewski
Będzin przez wieki (1982) Włodzimierz Błaszczyk
Biografie z Zagłębia (2004) Pod redakcją Mariana Kisiela i Pawła Majerskiego
Zagłębie Dąbrowskie zanim powstało (2007) Pod red. J. Walczaka
Zagłębie Dąbrowskie w czasach zaborów i walk o niepodległość (2004) Pod red. J. Walczaka
Zagłębie Dąbrowskie w II Rzeczypospolitej (1918 - 1939) (2005) Pod red. J. Walczaka
Zagłębie Dąbrowskie w latach II wojny światowej (1939-1945) wybrane problemy (1999) Pod red. Zbigniewa Studenckiego i Zygmunta Woźniczki
_wybrane_problemy.jpg)
- Wybrane wydawnictwa poświęcone przemysłowi regionu:
Gospodarka nad Przemszą i Brynicą od pradziejów do początku XX (2009) Pod redakcją Dariusza Rozmusa i Sławomira Witkowskiego
Archeologiczne i historyczne ślady górnictwa i hutnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic (2004) Pod red. Dariusza Rozmusa
Geografja gospodarcza województwa kieleckiego (1931) Florjan Barciński
- Wybrane wydawnictwa poświęcone etnografii regionu:
Folklor Zagłębia Dąbrowskiego (1983) Władysław Byszewski, Janina Marcinkowa
Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego (1984) Marianna i Dionizjusz Czubalowie
Zagłębiowskie bajanie - Opowiadania i legendy z historii Zagłębia Dąbrowskiego (2011) Praca zbiorowa pod redakcją Michała Kaczmarczyka
Opis zdjęcia:
- Współczesne albumy, mapy i przewodniki po regionie:
Droga św. Jakuba VIA REGIA - Małopolska Zachodnia: Kraków - Piekary Śl. (2013) Dariusz Jurek, Krzysztof Jurek
Opis zdjęcia:
.jpg)
Linki zewnętrzne
Artykuły prasowe:
- Artykuł: Zagłębiowska tożsamość cz. I na stronie internetowej sosnowiec.info.pl
- Artykuł: Zagłębiowska tożsamość cz. II na stronie internetowej sosnowiec.info.pl
- Artykuł: Zagłębiowska tożsamość cz. III na stronie internetowej sosnowiec.info.pl
- Jak odróżnić Śląsk od Zagłębia - artykuł Dziennika Zachodniego
- Prawdziwego Śląska nigdy tu nie było - materiał Dziennika Zachodniego
Prasa regionalna:
- Tygodnik Twoje Zagłębie
- Strona gazetasoasnowiec.pl - Lokalna strona portalu Gazeta.pl
- Strona internetowa Wiadomości Zagłębia
- Strona internetowa Sosnowiec Info
Więcej na poszczególnych stronach miast w dziale linki zewnętrzne.
Przypisy
- ↑ Włodzimierz Błaszczyk: Będzin przez wieki. Poznań: 1982, s. 26.
