Czeladź: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
(Rozbudowa.)
 
(Nie pokazano 62 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
'''Czeladź''' - miasto w [[Powiat będziński|powiecie będzińskim]], najstarsze miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://czeladz.org.pl/index.php?strony=sprawy&art=43|tytuł=Miasto siedmiu stuleci|opublikowany=http://czeladz.org.pl/|data dostępu=2013-07-21}}</ref>.
{{Miasto infobox
{{Miasto infobox
  | Miasto            = Czeladź
  | Miasto            = Czeladź
Linia 12: Linia 10:
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | rodzaj_gminy      = miejska
  | zarządzający      = Burmistrz
  | zarządzający      = Burmistrz
  | prezydent          = [[Teresa Kosmala]]
  | prezydent          = [[Zbigniew Marian Szaleniec|Zbigniew Szaleniec]]
  | miejska            = tak
  | miejska            = tak
  | powierzchnia      = 16,38
  | powierzchnia      = 16,38
Linia 25: Linia 23:
  | www                = http://www.czeladz.pl
  | www                = http://www.czeladz.pl
}}
}}
[[Plik:DRONE VISION Czeladź 04.jpg|400px|right]]
'''Czeladź''' - miasto w [[Powiat będziński|powiecie będzińskim]], najstarsze miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://czeladz.org.pl/index.php?strony=sprawy&art=43|tytuł=Miasto siedmiu stuleci|opublikowany=czeladz.org.pl/|data dostępu=2013-07-21}}</ref>.


==Historia==
==Historia==
Czeladź szczyci się tym że jest jedną z najstarszych polskich osad. Kroniki wspominają , że Kazimierz Sprawiedliwy, trzymając do chrztu syna Mieczysława I księcia opolskiego, darował chrześniakowi okolice [[Siewierz|Siewierza]], Bytomia, Oświęcimia i Zatora, a więc i Czeladź.  
[[Plik:Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława Czeladź.jpg|300px|thumb|recht|Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława, wyciśnięta na dokumentach sporządzanych przez parafię św. Stanisława B.M. w XVII i XVIII wieku. Oryginały dokumentów w posiadaniu parafii św. Stanisława B. M.]]
[[Plik:Czeladź rys Andriolli.jpg|thumb|300px|Widok Czeladzi, rysunek autorstwa Michała Elwiro Andriolli z około 1889 r.]]
Czeladź szczyci się tym, że jest jednym z najstarszych polskich miast. Historia Czeladzi, podobnie jak [[Siewierz|Siewierza]], związana jest z [[Księstwo Siewierskie|księstwem siewierskim]], do którego przynależała od średniowiecza (od 1177 roku) do [[1790]] roku.
 
===Księstwo Siewierskie===
'''Pod panowaniem Piastów śląskich'''<br>
Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice [[Siewierz|Siewierza]] (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora.  
W roku [[1241]] Czeladź została zniszczona przez Tatarów.
W roku [[1241]] Czeladź została zniszczona przez Tatarów.


'''Księstwo Siewierskie'''<br>
'''Pod panowaniem biskupów krakowskich'''<br>
W pierwszej połowie XV wieku miasto, znajdujące się w granicach [[Księstwo Siewierskie|księstwa siewierskiego]], przechodzi na własność biskupów krakowskich. Do tego czasu i później jeszcze Czeladź była narażona na napady śląskich grasantów. Tak zwane [[Pakta Będzińskie|pakta będzińskie]], których mocą arcyksiążę austriacki Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego, były podpisane w roku [[1589]] nie w [[Będzin|Będzinie]], ale tuż nad granicą Śląska w Czeladzi, według innych zaś we wsi Starzynie na Śląsku.  
W pierwszej połowie XV wieku miasto oraz całe księstwo siewierskie przechodzi na własność biskupów krakowskich. Do tego czasu i później jeszcze Czeladź była narażona na napady śląskich grasantów. Tak zwane [[Pakta Będzińskie|pakta będzińskie]], których mocą arcyksiążę austriacki Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego, były podpisane w roku [[1589]] nie w [[Będzin|Będzinie]], ale w Czeladzi, według innych zaś we wsi Starzynie na Śląsku.  
 
'''Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.'''<br>
{{CytatD
|1 = Terytorium historyczne na pograniczu Małopolski i Śląska; w XII w. niewielka kasztelania w [[Ziemia Krakowska|ziemi krakowskiej]], z grodem w Siewierzu, 1179 przekazana przez Kazimierza II Sprawiedliwego księciu raciborskiemu, Mieszkowi I Plątonogiemu; później należała kolejno do księstw; opolskiego, bytomskiego, świdnickiego, cieszyńskiego; 1443 książę cieszyński, Wacław I, sprzedał tę ziemie biskupowi krakowskiemu [[Zbigniew Oleśnicki|Z. Oleśnickiemu]], odtąd suwerenne księstwo biskupie; do biskupstwa krakowskiego należały miasta: [[Siewierz]], Czeladź, [[Koziegłowy]], oraz kilkanaście wsi, pozostałe wsie posiadała szlachta, zależna od biskupów i pozbawiona takich praw, jak szlachta w Rzeczypospolitej; 1790 Sejm Czteroletni wcielił księstwo siewierskie do Korony (do województwa krakowskiego; w III rozbiorze (1795) przypadło Prusom jako tzw. Nowy Śląsk, 1807 ofiarowane przez Napoleona I marszałkowi J. Lannesowi [jako księstwo olkusko-siewierskie (red.)], po jego śmierci 1809 włączone do Księstwa Warszawskiego [do departamentu krakowskiego (red.)], 1815 do Królestwa Polskiego [do woj. krakowskiego, ale ze stolicą już w Kielcach, po 1815 województwo krakowskie zostało rozdzielone pomiędzy Rosję i Austrię (red.)].
|2 =
|3 =
}}


'''Znani goście odwiedzający miasto'''<br>
'''Znani goście odwiedzający miasto'''<br>
Linia 40: Linia 54:


'''Spory o grunty'''
'''Spory o grunty'''
Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarkami. Ze sporów tych, trwających około trzystu
Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarckami. Ze sporów tych, trwających około trzystu
lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko.
lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko.
===Galeria===
<gallery>
Plik:Najstarsza pieczęć Miejska Czeladzi.jpg|Najstarsza pieczęć Miejska Czeladzi z wizerunkiem św. Stanisława
Plik:Flaga Czeladzi.jpg|Flaga Czeladzi
Plik:Czeladź Pocztówka 001 Kopalnia Saturn.JPG|Kopalnia "Saturn" na pocztówce sprzed [[1914]] r.
Plik:Czeladź2.jpg|[[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]] górujący nad okolicą
Plik:Czeladź - 0002.jpg|Most nad [[Brynica|Brynicą]] w Czeladzi, wybudowany sumptem [[Towarzystwo Górniczo-Przemysłowe "Saturn"|Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn"]] przed 1930 rokiem
</gallery>


==Nazwa==
==Nazwa==
[...do rozbudowy]
[...do rozbudowy]
===Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego===
===Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego===
[...do rozbudowy]
[[Plik:Miasto Czeladź Mapa 1927 1939.jpg|thumb|300px|Mapa obszaru miasta Czeladź w latach [[1927]] - [[1939]]]]
Miasto położone na granicy [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]. Wchodzi w skład [[powiat będziński|powiatu będzińskiego]]. Od wschodniej strony graniczy z [[Będzin|Będzinem]] i [[Sosnowiec|Sosnowcem]].


==Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne==
==Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne==


===Zabytki===
===Zabytki===
[[Plik:Czeladź2.jpg|thumb|350px|right|[[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]] górujący nad okolicą]]
Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, [[Dom Łakomika|dom p. Łakomika]] z roku [[1567]], dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, do roku [[1940]] w środku rynku znajdował się dawny [[Ratusz w Czeladzi|ratusz]], zbudowany w stylu barokowym.  
Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, [[Dom Łakomika|dom p. Łakomika]] z roku [[1567]], dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, wreszcie w środku rynku dawny [[Ratusz w Czeladzi|ratusz]], zbudowany w stylu barokowym.  


Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|św. Stanisława biskupa krakowskiego]], który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]].
Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|św. Stanisława biskupa krakowskiego]], który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]].
Linia 58: Linia 82:
===Pomniki===
===Pomniki===
Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu [[10 marca]] [[1919]] roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej [[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)|kopalni „Saturn”]], a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską.  
Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu [[10 marca]] [[1919]] roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej [[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)|kopalni „Saturn”]], a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską.  
[[Plik:Czeladź4.jpg|thumb|250px|left|Fontanna z "Aniołami Muzyki" położona poniżej [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|koscioła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]]]]


===Imprezy cykliczne===
===Imprezy cykliczne===
Linia 68: Linia 91:


==Czeladzkie biogramy==
==Czeladzkie biogramy==
<gallery>
Plik:Czeslaw Slania.jpg|[[Czesław Słania]], światowej sławy grawer i grafik
Plik:Antoni Rączaszek.jpg|[[Antoni Rączaszek]], burmistrz Czeladzi w okresie międzywojennym
Plik:Paweł Dehnel.jpg|[[Paweł Dehnel]], działacz niepodległościowy PPS
Plik:Grand-pere Cracovie.jpg|[[Alexis Bartet]]
Plik:Jean Keller.jpg|[[Jan Keller]], francuski inżynier, związany z [[Towarzystwo Bezimienne Kopalń Węgla "Czeladź” Piaski|Towarzystwem Kopalń Węgla w Czeladzi]]
Plik:Janusz Domagalik.jpg|[[Janusz Domagalik]], pisarz, autor książek ''Banda Rudego'' i ''Koniec wakacji'' zekranizowanych przez [[Stanisław Jędryka|Stanisława Jędrykę]]
Plik:Henryk Kuźniak.jpg|[[Henryk Kuźniak]]
</gallery>
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Czeladzi Zobacz biogramy osób urodzonych w Czeladzi]
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Czeladzi Zobacz biogramy osób urodzonych w Czeladzi]
*[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Czeladzi%C4%85&action=edit&redlink=1 Zobacz biogramy osób związanych z Czeladzią]
*[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Czeladzi%C4%85&action=edit&redlink=1 Zobacz biogramy osób związanych z Czeladzią]


==Kultura==
==Kultura==
[[Plik:Towarzystwo Górniczo Przemysłowe Saturn Kopalnia Saturn 101.JPG|thumb|300px|right|[[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)]], obecnie siedziba Galerii Sztuki Współczesnej]]
===Muzea, galerie===
===Muzea, galerie===
*[[Muzeum Saturn w Czeladzi]]
*[[Muzeum Saturn w Czeladzi|Muzeum Saturn]]
*[[Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"]]
*[[Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia" w Czeladzi|Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"]]
*[[Spółdzielczy Dom Kultury "Odeon"]]
*[[Spółdzielczy Dom Kultury "Odeon"]]
[[Plik:Czeladź Galeria Elektrownia 001.JPG|400px|right]]
===Biblioteki===
===Biblioteki===
[[Plik:Czeladź3.jpg|thumb|350px|right|[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi]]]]
[[Plik:Czeladź3.jpg|thumb|300px|right|[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi]]]]
*[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi]]
*[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi|Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi i jej filie]]
 
[[Plik:Czeladź4.jpg|thumb|300px|right|Fontanna z "Aniołami Muzyki" położona poniżej [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|koscioła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]]]]


===Podania i legendy Czeladzi===
===Podania i legendy Czeladzi===
Linia 91: Linia 128:
==Sport==
==Sport==
===Kluby sportowe===
===Kluby sportowe===
Kluby piłki nożnej
*[[CKS Czeladź]]
*[[Górnik Piaski]]
*[[MCKS Czeladź]]


==Gospodarka==
==Gospodarka==
[...do rozbudowy]
[...do rozbudowy]
==Komunikacja==
==Komunikacja==
[...do rozbudowy]
Zobacz osobne hasło:<br>
*[[Tramwaje elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim S. A.]]
 
==Dzielnice i osiedla==
==Dzielnice i osiedla==
[[Plik:Czeladź Piaski stara zabudowa 030.JPG|thumb|300px|right|Czeladź-Piaski]]
*[[Brazylia (Czeladź)|Brazylia]]
*[[Brazylia (Czeladź)|Brazylia]]
*[[Kolonia Małobądz (Czeladź)|Kolonia Małobądz]]
*[[Kolonia Małobądz (Czeladź)|Kolonia Małobądz]]
Linia 103: Linia 149:
*[[Piaski (Czeladź)|Piaski]]
*[[Piaski (Czeladź)|Piaski]]


==Lata 80-te==
==Burmistrzowie Czeladzi==
<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash>
*[[Burmistrzowie Czeladzi]]
<videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash>
 
==Honorowi obywatele miasta==
Tytuł honorowego obywatela miasta Czeladź został przyznany następującym osobom:<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.czeladz.pl/pl/honorowi-obywatele|tytuł=Honorowi Obywatele|opublikowany=czeladz.pl/|data dostępu=2014-01-20}}</ref>
*[[Józef Piłsudski]]
*[[Bolesław Pieńkowski]]
*[[Edward Rydz-Śmigły]]
*[[Felicjan Sławoj Składkowski]]
*[[Aldebert Valette]]
*[[Jan Kaczmarek]]
*[[Pierre Cucheval]]
*[[Józef Mazur]]
*[[Czesław Słania]]
*[[Michel Flacheron]]
*[[Zygmunt Szkocny]]
*[[Janusz Domagalik]]
*[[Daniel Normand]]
*[[Bernard Briez]]
*[[Sławomir Pietras]]
*[[Tadeusz Stępień]]
*[[Abraham Green]]
*[[Henryk Kuźniak]]
*[[Adam Śmigielski]]
*[[Michał Szczujko]]
*[[Ilona Kuśmierska]]
*[[Halina Normand]]
*[[Ryszard Dudek]]
*[[Freddy Kaczmarek]]
*[[Marie Pascal Salvino]]


==Miasta partnerskie==
==Miasta partnerskie==
Linia 115: Linia 188:


==Ciekawostki==
==Ciekawostki==
[...do rozbudowy]
==Czeladź na starych fotografiach i obrazach==
<gallery>
Plik:Czeladź - Dawny Ratusz teraz sąd.jpg|Dawny Ratusz
Plik:Czeladź - Dom-0001.jpg|Czeladzki Dom
Plik:Czeladź - Kamienica przy ul Rynkowej.jpg|Czeladź - Kamienica przy ul. Rynkowej
Plik:Czeladź - Kapliczka przy ulicy Krzywej.jpg|Czeladź - Kapliczka przy ulicy Krzywej
Plik:Czeladź - miasto dawniej.jpg|Budynki przed kościołem
Plik:Czeladź - Stara chałupa.jpg|Stara chałupa
Plik:Czeladź - Stara Karczma stojąca dawniej w rynku.jpg|Stara Karczma stojąca dawniej w rynku
Plik:Czeladź Karczma 1916.JPG|[[1916]]
Plik:Czeladź - Stary domek przy ul Zamurnej.jpg|Stary domek przy ul. Zamurnej
Plik:Czeladź - ul Krzywa - Dom-0002.jpg|ul. Krzywa - Dom
Plik:Czeladź - ul Rynkowa - Dom-0003.jpg|ul. Rynkowa - Dom
Plik:Piaski 1912 A. Bartet.jpg|[[Alexis Bartet]] w [[Piaski (Czeladź)|Piaskach]], 1912 r.
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
</gallery>
Zobacz osobne hasła:<br>
*[[Czeladź na dawnej fotografii (katalog)|Czeladź na starej fotografii]]
*[[Czeladź na dawnej reklamie (katalog)|Czeladź na dawnej reklamie]]


==Bibliografia==
==Bibliografia==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = | imię =  |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim | data = [[1939]] | wydawca = Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim | miejsce = [[Sosnowiec]]  | isbn = | strony = 86-87}}


<gallery>
<gallery>
Plik:Czeladź Marian Kantor Mirski.jpg|[[Czeladź (Marian Kantor-Mirski)]] ([[1992]]) [[Marian Kantor-Mirski]]
Plik:Czeladź. Opowieść o mieście.jpg | [[Czeladź. Opowieść o mieście]] ([[1993]]) [[Czesława Niemyska-Rączaszkowa]]
Plik:Czeladź. Opowieść o mieście.jpg | [[Czeladź. Opowieść o mieście]] ([[1993]]) [[Czesława Niemyska-Rączaszkowa]]
Plik:Herby i pieczęcie Miasta Czeladź.jpg| [[Herby i pieczęcie Miasta Czeladź]] ([[2010]]) [[Iwona Szaleniec]]
Plik:Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim.jpg| [[Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim (1939)]] ([[1939]]) str. 86-87
Plik:Czeladź Ave Maria - 10 lat festiwalu.jpg|''[[Czeladź. Ave Maria. 10 lat festiwalu]]'' ([[2009]])
Plik:Czeladzka Mater Dolorosa. Kościół Matki Bożej Bolesnej na Piaskach.jpg|''[[Czeladzka Mater Dolorosa. Kościół Matki Bożej Bolesnej na Piaskach]]''
Plik:Brak zdjęcia.jpg|''[[Włodarze miasta Czeladź w latach 1915-1939, 1945-2009]]''
Plik:Historia Czeladzi (1).jpg|''[[Historia Czeladzi (1)]]''
Plik:Historia Czeladzi (2).jpg|''[[Historia Czeladzi (2)]]''
Plik:Brak zdjęcia.jpg|
Plik:Z Czeladzi pod Monte Cassino.jpg|''[[Z Czeladzi pod Monte Cassino]]'', ([[2014]])
Plik:Miasto Czeladź w opowieściach legendarnych i historycznych.jpg|''[[Miasto Czeladź w opowieściach legendarnych i historycznych]]'', ([[2015]])
Plik:Kopalnia i osiedle robotnicze Saturn - historia, architektura, ludzie.jpg|''[[Kopalnia i osiedle robotnicze "Saturn" - historia, architektura, ludzie]]'', ([[2016]])
</gallery>
</gallery>
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Biblioteka_Zag%C5%82%C4%99biaka Zobacz wydawnictwa poświęcone Zagłębiu Dąbrowskiemu]


==Zobacz też==
==Zobacz też==
*[[Powiat będziński]]
*[[M/S Kopalnia Czeladź]]
==Czeladź na filmie==
<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash>
<videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash>


==Linki zewnętrzne==
==Linki zewnętrzne==
*[http://www.czeladz.pl/ strona internetowa miasta Czeladź]
*[http://www.czeladz.pl/ Strona internetowa miasta Czeladź]
*[http://magazyn.klubzaglebiowski.pl/?page_id=40 Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego]
*[http://magazyn.klubzaglebiowski.pl/?page_id=40 Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego]
*[https://www.facebook.com/czeladzkiantykwariat/ Czeladzki Antykwariat]
*[http://www.twojezaglebie.pl/ Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie]
*[http://www.wiadomoscizaglebia.pl/ Strona internetowa Wiadomości Zagłębia]


==Przypisy==
==Przypisy==
<references/>


[[Kategoria:Miasta Regionu|Czeladź]]
[[Kategoria:Miasta Regionu|Czeladź]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem będzińskim|Czeladź]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem będzińskim|Czeladź]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe|Czeladź]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe w Zagłębiu Dąbrowskim|Czeladź]]

Aktualna wersja na dzień 09:07, 6 wrz 2022

Czeladź
Herb
Herb Czeladzi
Województwo śląskie
Powiat będziński
Gmina
• rodzaj 		Czeladź
miejska
Założono 1228
Prawa miejskie 1262
Burmistrz Zbigniew Szaleniec
Powierzchnia 16,38 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
33 556
2048,6 os./km²
Tablice rejestracyjne SBE
Strona internetowa miasta
DRONE VISION Czeladź 04.jpg

Czeladź - miasto w powiecie będzińskim, najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego[1].

Historia

Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława, wyciśnięta na dokumentach sporządzanych przez parafię św. Stanisława B.M. w XVII i XVIII wieku. Oryginały dokumentów w posiadaniu parafii św. Stanisława B. M.
Widok Czeladzi, rysunek autorstwa Michała Elwiro Andriolli z około 1889 r.

Czeladź szczyci się tym, że jest jednym z najstarszych polskich miast. Historia Czeladzi, podobnie jak Siewierza, związana jest z księstwem siewierskim, do którego przynależała od średniowiecza (od 1177 roku) do 1790 roku.

Księstwo Siewierskie

Pod panowaniem Piastów śląskich
Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice Siewierza (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora. W roku 1241 Czeladź została zniszczona przez Tatarów.

Pod panowaniem biskupów krakowskich
W pierwszej połowie XV wieku miasto oraz całe księstwo siewierskie przechodzi na własność biskupów krakowskich. Do tego czasu i później jeszcze Czeladź była narażona na napady śląskich grasantów. Tak zwane pakta będzińskie, których mocą arcyksiążę austriacki Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego, były podpisane w roku 1589 nie w Będzinie, ale w Czeladzi, według innych zaś we wsi Starzynie na Śląsku.

Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.

„

Terytorium historyczne na pograniczu Małopolski i Śląska; w XII w. niewielka kasztelania w ziemi krakowskiej, z grodem w Siewierzu, 1179 przekazana przez Kazimierza II Sprawiedliwego księciu raciborskiemu, Mieszkowi I Plątonogiemu; później należała kolejno do księstw; opolskiego, bytomskiego, świdnickiego, cieszyńskiego; 1443 książę cieszyński, Wacław I, sprzedał tę ziemie biskupowi krakowskiemu Z. Oleśnickiemu, odtąd suwerenne księstwo biskupie; do biskupstwa krakowskiego należały miasta: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy, oraz kilkanaście wsi, pozostałe wsie posiadała szlachta, zależna od biskupów i pozbawiona takich praw, jak szlachta w Rzeczypospolitej; 1790 Sejm Czteroletni wcielił księstwo siewierskie do Korony (do województwa krakowskiego; w III rozbiorze (1795) przypadło Prusom jako tzw. Nowy Śląsk, 1807 ofiarowane przez Napoleona I marszałkowi J. Lannesowi [jako księstwo olkusko-siewierskie (red.)], po jego śmierci 1809 włączone do Księstwa Warszawskiego [do departamentu krakowskiego (red.)], 1815 do Królestwa Polskiego [do woj. krakowskiego, ale ze stolicą już w Kielcach, po 1815 województwo krakowskie zostało rozdzielone pomiędzy Rosję i Austrię (red.)].

”

Znani goście odwiedzający miasto
To nadgraniczni położenie Czeladzi sprawia, ze w mieście. Zatrzymują się niezwykli goście: w roku 1655 przez. Czeladź dążą na Kraków Szwedzi, w 1670 zatrzymuje się w niej księżna Eleonora, córka Karola II ks. Mantui. Towarzyszą jej dwie córki: Eleonora i Maria Anna. Pierwsza z nich to przyszła małżonka króla Michała Wiśniowieckiego. Nawiasem należy zauważyć, że Czeladź po wojnach szwedzkich była tak zniszczona, iż przyszła Królowa polska nie miała się gdzie zatrzymać. W roku 1683 Czeladź widziała w swych murach licznych znakomitych gości zagranicznych, którzy tu zjechali się na powitanie Jana Sobieskiego, udającego się na wyprawę wiedeńską. Wreszcie w roku 1697 król August II w drodze do Krakowa witany był w Czeladzi przez burmistrza oracją.

Degradacja miasta Po klęsce powodzi w roku 1736 i grabieży, dokonanej przez wojska rosyjskie w r. 1813 miasto straciło wiele ze swej dawnej świetności. Za udział wielu czeladzian w powstaniu 1863 r. rząd rosyjski ukarał miasto w ten sposób, że je zdegradował do rzędu osad i przyłączył Czeladź do gminy Gzichów. Dopiero podczas I wojny światowej Czeladź znów stała się miastem.

Spory o grunty Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarckami. Ze sporów tych, trwających około trzystu lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko.

Galeria

Nazwa

[...do rozbudowy]

Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Mapa obszaru miasta Czeladź w latach 1927 - 1939

Miasto położone na granicy Zagłębia Dąbrowskiego. Wchodzi w skład powiatu będzińskiego. Od wschodniej strony graniczy z Będzinem i Sosnowcem.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zabytki

Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, dom p. Łakomika z roku 1567, dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, do roku 1940 w środku rynku znajdował się dawny ratusz, zbudowany w stylu barokowym.

Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem św. Stanisława biskupa krakowskiego, który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w Zagłębiu.

Pomniki

Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu 10 marca 1919 roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej kopalni „Saturn”, a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską.

Imprezy cykliczne

Miejsca Pamięci

Czeladzkie biogramy

Kultura

Kopalnia "Saturn" (Czeladź), obecnie siedziba Galerii Sztuki Współczesnej

Muzea, galerie

Czeladź Galeria Elektrownia 001.JPG

Biblioteki

Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi
Fontanna z "Aniołami Muzyki" położona poniżej koscioła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Podania i legendy Czeladzi

[...do rozbudowy]

Edukacja

[...do rozbudowy]

Religia

Sport

Kluby sportowe

Kluby piłki nożnej

Gospodarka

[...do rozbudowy]

Komunikacja

Zobacz osobne hasło:

Dzielnice i osiedla

Czeladź-Piaski

Burmistrzowie Czeladzi

Honorowi obywatele miasta

Tytuł honorowego obywatela miasta Czeladź został przyznany następującym osobom:[2]

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Czeladzi:[3]

Ciekawostki

[...do rozbudowy]

Czeladź na starych fotografiach i obrazach

  • Dawny Ratusz

  • Czeladzki Dom

  • Czeladź - Kamienica przy ul. Rynkowej

  • Czeladź - Kapliczka przy ulicy Krzywej

  • Budynki przed kościołem

  • Stara chałupa

  • Stara Karczma stojąca dawniej w rynku

  • Stary domek przy ul. Zamurnej

  • ul. Krzywa - Dom

  • ul. Rynkowa - Dom

  • Alexis Bartet w Piaskach, 1912 r.

  • Opis zdjęcia:

Zobacz osobne hasła:

Bibliografia

Zobacz też

Czeladź na filmie

<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash> <videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash>

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Miasto siedmiu stuleci. czeladz.org.pl/. [dostęp 2013-07-21].
  2. ↑ Honorowi Obywatele. czeladz.pl/. [dostęp 2014-01-20].
  3. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2013-07-23].
Źródło: „https://wikizaglebie.pl/index.php?title=Czeladź&oldid=116063”