Józef Mazur
| Zagłębiowskie Biogramy | |
| |
| Imię i nazwisko | Józef Mazur |
| Data i miejsce urodzenia | 29 listopada 1896 Czeladź |
| Data i miejsce śmierci | 20 lutego 1977 Wrocław |
| Miejsce spoczynku | Czeladź |
| Zawód | fizyk, naukowiec, profesor |
Józef Mazur - (ur 29 listopada 1896 r. w Czeladzi, zm. 20 lutego 1977 r. we Wrocławiu) fizyk, naukowiec, profesor.
Rodzina
Urodził się w rodzinie górniczej. Był najstarszym synem Idziego (maszynisty kopalni „Saturn”) i Franciszki z domu Marczyk, którzy wraz z siedmiorgiem dzieci mieszkali we własnym domu w Czeladzi przy ul. Grodzieckiej 16.
Edukacja
W 1910 r. ukończył Szkołę Podstawową przy Kopalni „Saturn”, a w 1915 Średnią Szkołę Handlową Typu Realnego w Będzinie. Dyplom uzyskał na wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Od listopada 1918 r. do marca 1921 r. odbywał służbę wojskową, dochodząc do stopnia Komendanta Głównej Wojskowej Stacji Meteorologicznej.
Kariera naukowa
W latach 1924 – 1931 pracował na stanowisku starszego asystenta Zakładu Fizycznego Politechniki Warszawskiej. W 1926 r. uzyskał doktorat z fizyki i matematyki, zaś 1931 r. habilitował się z fizyki doświadczalnej. W latach 1931 – 1934 został stypendystą Funduszu Kultury Narodowej i Fundacji Rockefellerów w Kriogenicznym Instytucie w Lejdzie (Holandia), w którym prowadzono badania w zakresie fizyki niskich temperatur. Po powrocie do kraju pracował w Zakładzie fizycznym Politechniki Warszawskiej, a od 1937 r. w powstałym przy Zakładzie z inicjatywy Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, Instytucie Niskich Temperatur.
II wojna światowa i emigracja
W sierpniu 1939 r. prof. Mazur został zmobilizowany jako oficer techniczny lotnictwa. Po klęsce kampanii wrześniowej, 18 września opuścił Polskę i przedostał się do Rumunii. Z przejściowego obozu uciekł do Francji, gdzie podjął pracę w laboratorium Lotniczej Bazy Wojskowej pod Paryżem. Po przegranej Francji Mazur przybył do Anglii i został skierowany do pracy w komitecie Badań Meteorologicznych przy Ministerstwie Lotnictwa. Początkowo prowadził badania nad sposobem zwalczania oblodzenia samolotów, potem trafił do grupy naukowców pracujących nad metodami rozpraszania mgły nad lotniskami. Opracował także polsko – angielski i angielsko – polski słownik meteorologiczny. Publikował prace z dziedziny fizyki chmur i mgieł. Odegrał ponadto kluczową rolę przy opracowywaniu FIDO (Fog Investigation and Dispersal Operation – operacja intensywnego rozpraszania mgły). Metoda ta polegała na umieszczaniu po obu stronach pasa startowego długich, perforowanych rur, do których pod ciśnieniem pompowano paliwo. Zapalone u wylotu rur, wystrzeliwało wszystkimi otworami w formie płomienia na wysokość 6 – 9 metrów w górę. Pozwalało to na błyskawiczne usuwanie mgły z lotniska i polepszenie widoczności, a w rezultacie bezpieczne lądowanie. Największym problemem przy stosowaniu Fido były ogromne koszty tej metody. Jedna godzina FIDO wymagała prawie 1 137 000 litrów paliwa za ok. 43 tys. Funtów. Pierwszy raz wypróbowano działanie FIDO nocą z 19 na 20 listopada 1943 r. Do końca wojny takie urządzenia zamontowano na czternastu lotniskach. Dzięki Józefowi Mazurowi brytyjskie bombowce mogły lądować, startować i przeprowadzać akcję przy gęstej mgle, a wiele istnień ludzkich ocalało. Po zakończeniu wojny prof. Mazur pozostał w Wielkiej Brytanii. Wybrany na członka Instytutu Fizyki Niskich Temperatur w Londynie, pracował w najlepszych uczelniach brytyjskich.
Powrót do Polski
W 1959 r. po dwudziestu latach pobytu zagranicą Józef Mazur wrócił do Polski, by obciąć kierownictwo Zakładem Niskich Temperatur Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, powstałego z inicjatywy dr Romana Stanisława Ingardena. W Instytucie pracował dziesięć lat (do 1969 r.) prowadząc badania doświadczalne nad zachowaniem się różnych materiałów, pierwiastków i substancji w niskich temperaturach. Pod jego kierownictwem po raz pierwszy w Polsce skroplono hel, opracowano usuwanie korozji w aparaturze elektromagnesem oraz uzyskano temperatury magnetyczne. Obok pracy badawczej chętnie uczestniczył i sam organizował odczyty, seminaria i prelekcje. Udzielał pomocy przy tłumaczeniach (znał biegle pięć języków obcych).
Odznaczenia
Za swe wybitne osiągnięcia naukowe prof. Mazur został odznaczony między innymi:
- Medalem Niepodległości,
- Złotym Krzyżem Zasługi,
- Air Force Medal,
- Defence Medal,
- War Medal,
- Creix des Combattans Volontaires.
Członkowstwo w organizacjach
Był członkiem wielu organizacji, przede wszystkim naukowych (Polskie Towarzystwo Fizyczne, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe) i to zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Jednocześnie piastował także stanowisko Honorowego Prezesa Towarzystwa Miłośników Zagłębia Dąbrowskiego.
Śmierć
Prof. Mazur zmarł 20 lutego 1977 r. w szpitalu wrocławskim i został pochowany w Czeladzi na cmentarzu parafialnym przy ul. Nowopogońskiej.
Pamięć o profesorze
Rodzinne miasto pamiętało o setnej rocznicy urodzin Józefa Mazura. Podczas uroczystej sesji rady miejskiej, zwołanej przez władze Czeladzi na dzień 29 listopada 1996 r. radni miasta przyznali profesorowi tytuł Honorowego Obywatela Miasta Czeladź. Przy grobie wybitnego naukowca, gdzie przybyłe tłumy składały kwiaty, wartę honorową wystawiła kompania Wojska Polskiego. A po mszy św. Celebrowanej przez biskupa Adama Śmigielskiego w kościele św. Stanisława B. M. odsłonięto ku jego czci tablicę pamiątkową.
