Antoni Pączek
| Zagłębiowskie Biogramy | |
 Antoni Pączek | |
| Imię i nazwisko | Antoni Pączek |
| Data i miejsce urodzenia | 13 czerwca 1891 Sosnowiec |
| Data i miejsce śmierci | 30 stycznia 1952 Warszawa |
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Powązkowski w Warszawie |
| Zawód | działacz społeczny, polityk |
| Odznaczenia | |
| Krzyż I Brygady, Krzyż Walecznych z Okuciem, Krzyż Niepodległości z Mieczami, Złoty Krzyż Zasługi | |
Antoni Władysław Pączek - (ur. 13 czerwca 1891 r., w Sielcu, zm. 30 stycznia 1952 r., w Warszawie), działacz społeczny i polityk, czterokrotny poseł na Sejm II Rzeczypospolitej Polskiej, działacz niepodległościowy i członek Polskiej Partii Socjalistycznej, prezydent miasta Lublina, wiceprezydent miasta Łodzi, publicysta polityczny.
Rodzina
Antoni Pączek jest jednym z dziesięciorga dzieci Antoniego i Aleksandry z domu Żwadło. Rodzina przyszłego posła od strony ojca wywodziła się z Białej Wielkiej koło Lelowa, a następnie w l. 60-tych XIX wieku przeprowadziła się do okolicznego Podlesia (ob. województwo śląskie, powiat częstochowski). Ojciec, Antoni Pączek (syn Szymona Pączka) był felczerem w funkcjonującej od 1880 r. fabryce kotłów parowych W. Fitzner i K. Gamper (aktualna nazwa: Foster Wheeler Energy Fakop Sp. z o.o.).
Edukacja
Po ukończeniu 6-oddziałowej szkoły fabrycznej, podjął pracę w biurze Fitznera i Gampera (tj. w l. 1902 - 1912 z przerwą w okresie 1904 - 1905), a w międzyczasie odbył roczny kurs handlowy, zdobywając zawód buchaltera. Zapewne zawód buchaltera ułatwił mu późniejszą pracę w "budżetówce" parlamentarnej w latach 20-tych II Rzeczypospolitej. Egzamin gimnazjalny zdał w Kijowie.
Członkostwo w PPS
W 1904 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) identyfikując się zwłaszcza z jej nurtem niepodległościowym. Początkowo zajmował się rozprowadzaniem nielegalnej literatury, z czasem zaś włączył się do działalności militarnej stając się członkiem Organizacji Bojowej PPS-u (krótko), a od 1906 r. PPS Frakcji Rewolucyjnej. Efektem prowadzonej przez niego, jak to wówczas określano działalności rewolucyjnej, w roku 1909 został aresztowany przez policję carską. Po wyjściu z aresztu, w 1910 r. wstąpił w szeregi Związku Strzeleckiego. Wykazując zamiłowanie do studiów nad dziedziną sztuki wojskowej uczestniczył w prowadzonych konspiracyjnie kółkach wojskowych oraz w zajęciach Towarzystwa Gimnastycznego „Piechur". W praktyce wiedzę tę poszerzał podczas służby wojskowej w zaborczej armii tj. 129 Besarabskim pułku piechoty (1912 - 1913), a także na kursie instruktorskim Związku Strzeleckiego w Stróży (1913 r.).
Okres I wojny światowej
W l. 1913 - 1914 technik-elektryk w Krakowie. W czasie I wojny światowej, 8 sierpnia 1914 do lipca 1917 r., w stopniu starszego sierżanta służył w pierwszym pułku piechoty I Brygady Legionów, pod bezpośrednim dowództwem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Internowany w Szczypiornie, w 1917 r. zbiegł do Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie został sekretarzem klasowych związków zawodowych metalowców i członkiem zarządu Rady Związków Zawodowych oraz Robotniczej Spółdzielni Spożywców. Był zdecydowanym przeciwnikiem aresztowania Marszałka przez władze niemieckie, czemu dał wyraz podczas odważnego, wygłoszonego w Ostrowcu Świętokrzyskim, wobec wielotysięcznych rzesz publiczności, gorącego przemówienia, w którym nawoływał do wystąpień zbrojnych przeciw okupantom. U zarania odzyskania przez Polskę niepodległości, w końcu października 1918 r. brał udział w akcji rozbrajania wojsk niemieckich. W listopadzie natomiast, minister spraw wewnętrznych rządu lubelskiego Stanisław Thugutt mianował Pączka komendantem Milicji Ludowej w Ostrowcu Świętokrzyskim, a następnie wybrany został w tym mieście na członka Rady Miejskiej, jak również przewodniczącego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. Sprawował nadto funkcję ławnika Sądu Okręgowego w Radomiu.
Okres po I wojnie światowej
Od stycznia 1919 r. (ślubowanie złożył 7 marca 1919) poseł na Sejm Ustawodawczy z listy PPS (z okręgu wyborczego Sandomierz - Opatów – Iłża). Jako parlamentarzysta prowadził ożywioną działalność w komisjach: Skarbowo-Budżetowej, Odbudowy Kraju oraz Robót Publicznych. W listopadzie 1922 r., ponownie wybrany na posła (z listy PPS i okręgu Iłża - Kozienice – Opatów), tym razem do Sejmu I kadencji. Był wówczas sekretarzem Komisji Budżetowej, gospodarzem i skarbnikiem Klubu Parlamentarnego PPS, jak również sekretarzem Komisji Kontroli Długów Państwowych. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919 - 1920 r., jako emisariusz Związku Obrońców Ojczyzny uczestniczył w akcjach dywersyjnych w rejonie Zamościa.
Po zamachu majowym, od grudnia 1926 r., ciesząc się wpływami w kołach rządowych, wchodził w skład tzw. Komisji Opiniodawczej przy prezesie Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Na forum parlamentu dał się poznać jako doskonały mówca oraz odważny i bezkompromisowy polityk. W 1927 roku uczestniczył w wyjeździe polskiej delegacji parlamentarnej do Francji.
Jak znany wówczas publicysta, w pierwszej połowie lat dwudziestych XX w., wydał kilka broszur, poświęconych tematyce politycznej i gospodarczej, w tym zwłaszcza finansowej (np.: „Naprawa skarbu Rzeczypospolitej"). Pod pseudonimami „Młot”, „A. Szański”, „Władysław” publikował artykuły w "Naprzodzie", „Pobudce”, „Robotniku", „Kolejarzu Związkowcu", "Froncie Robotniczym", "Przedświcie" i innych czasopismach. Był autorem nawet wierszowanych satyr politycznych (przed 1939).
W lipcu 1927 r., z rekomendacji Ignacego Daszyńskiego z PPS-u, poseł Antoni Pączek został wybrany na prezydenta miasta Lublina. Zyskał wówczas poparcie - w przeciwieństwie do znacznej części działaczy endeckich - lewicowej większość ówczesnej Rady Miejskiej (tj. PPS, Bund, Poalej-Syjon Lewica) z jej prezesem Władysławem Kunickim na czele. Do jego mocnych stron na fotelu prezydenta Lublina należała dobra znajomość problemów gospodarki komunalnej i fachowe rozwiązywanie związanych z tym problemów, korzystając z poparcia czynników rządowych. Skutecznie zajmował się dokończeniem, zaczętej w 1925 r. budowy inwestycji miejskich. Prezydent Pączek mocno m.in. angażował się również przy budowie tamtejszej elektrowni, która została oddana do eksploatacji w ekspresowym na ówczesne czasy tempie (tj. w ciągu 13 miesięcy), przy czym na jej samodzielnym (tj. z polskich środków finansowych) wykonaniu Magistrat Lublina zaoszczędził ponad 100 tys. dolarów. Dzięki niej oświetlono główne ulice w mieście, jak i niektóre oddalone od śródmieścia dzielnice, zupełnie do tej pory światła elektrycznego pozbawione (np. Kalinowszczyzna, Wieniawa, Czechów). Pączek przyczynił się również do wprowadzenia komunikacji autobusowej w mieście.
W marcu 1928 r. już po raz trzeci wybrany został (z listy PPS i okręgu Iłża - Kozienice – Opatów) do piastowania mandatu w Sejmie II kadencji, wciąż aktywnie pracując w komisjach sejmowych (tj. od 8 czerwca 1928 - komisji kontroli długów państwa). Antoni Pączek badał min. aferę związaną z majątkiem "króla zapałczanego", szwedzkiego przemysłowca Ivara Kreugera, który pomimo upaństwowienia, czyli wprowadzenia w kraju monopolu zapałczanego przejął w dzierżawę aż 75% przemysłu zapałczanego w Polsce. Pisano swego czasu o tym min. w książce Jerzego Rawicza „Generał Zagórski zaginął” (Warszawa 1963). Na temat słabej kondycji polskiego przemysłu tytoniowego Pączek wypowiadał się m.in. podczas posiedzenia sejmowego w dniu 11 lutego 1927 r.
Na początku listopada 1928 r. wstąpił do PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej, nowej partii związanej z obozem pomajowym. W l. 1927 - 1929 stał się członkiem zarządu Związku Miast Polskich.
W 1929 r. po zakończeniu prezydentury miasta Lublina, mieszkając w Warszawie, prowadził na szeroką skalę działalność polityczną, związkową i samorządową. W latach 30-tych był członkiem Państwowej Rady Statystycznej i Komisji Rewizyjnej Kas Chorych.
W latach 1930 - 1935 został po raz czwarty posłem na Sejm, tym razem III kadencji Rzeczypospolitej Polskiej (z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem).W Parlamencie był zastępcą przewodniczącego sejmowej Komisji Budżetowej oraz sekretarzem grupy robotniczej przy Klubie Parlamentarnym BBWR.
Przez kilka lat zajmował czołowe stanowiska w ruchu związkowym (tj. od 1929 r. wiceprezes Centrali Zjednoczenia Klasowych Związków Zawodowych; od 1931 r. – wiceprezes Związków Zawodowych; od 1933 r. prezes Związku Zawodowego Pracowników Samorządowych i Instytucji Użyteczności Publicznej w Polsce; od 1934 do 1937 r. - prezes Związku Pracowników Ubezpieczeń Społecznych; członek redakcji organu związkowego „Front Robotniczy"). Od 1930 r. wiceprezes Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. S. Żeromskiego.
W latach 1937 - 1939 pełnił funkcję jednego z trzech komisarycznych wiceprezydentów miasta Łodzi oraz przewodniczącego Rady Nadzorczej Gazowni Miejskiej, jak również Komisji Teatralnej. W tym też czasie tj. w 20-tą rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, 11 listopada 1938 r., jako kierownik przygotowywał otwarcie w Łodzi Muzeum Pamiątek po Marszałku Polski Józefie Piłsudskim. W miejscowej prasie, na powyższą okoliczność pisano: „(…) odbyło się przy ulicy Piłsudskiego nr 19 otwarcie Muzeum Pamiątek po Marszałku Józefie Piłsudskim z okresu jego pobytu w Łodzi. Do zebranych przedstawicieli władz wojewodą H. Józewskim, gen. W. Thommee, naczelnikiem dr St. Wroną, starostą H. Mostowskim na czele wygłosił piękne przemówienie wiceprezydent miasta Łodzi p. A. Pączek. W przemówieniu tym podkreślił m. in. znaczenie pracy konspiracyjnej, w której tak żywy udział brał Marszałek Piłsudski. W Łodzi terenem jego pracy była redakcja "Robotnika". Stąd płynęły słowa patriotyzmu i wytrwania”.
Okres II wojny światowej
Po wybuchu II wojny światowej, okupację hitlerowską Antoni Pączek spędził w Warszawie, pracując w spółdzielni „Ostoja" (1941 - 1944), zajmującej się rozdziałem kontyngentowych artykułów mydlarskich. Brał udział w działalności konspiracyjnej, jako czołowy działacz prosanacyjnej organizacji Obóz Polski Walczącej (ps. "Młot") oraz był współredaktorem pisma „Państwo Polskie" i „Robotnik Polski". W jego domu mieściło się archiwum nielegalnych wydawnictw. Napisał anonimowo kilka broszur na potrzeby konspiracyjne. Był też współautorem książki (pod pseudonimem A. Szański) zatytułowanej „Wojna polsko-niemiecka. Kampania wrześniowa w Polsce w r. 1939”, wydanej w Warszawa dwukrotnie tj. w 1941 i 1943 r.
W czasie powstania warszawskiego, 22 sierpnia 1944 r. został zatrzymany przez Niemców i uwięziony w obozie przejściowym w Pruszkowie, a następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego w Mauthausen. Natomiast pod koniec wojny przewieziony został do Niemiec w celu wykonywania przymusowej pracy w fabryce samochodów Steyr.
Okres po II wojnie światowej
Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do kraju i został prezesem miejscowego Komitetu Polskiego byłych Więźniów Polaków. Od września 1945 r. był zatrudniony na stanowisku dyrektora Uzdrowiska w Kudowie Zdroju. Pełnił w tym mieście nadto funkcję radnego miejskiego. W 1948 r. przeniósł się do Warszawy, podejmując pracę jako naczelnik wydziału w dyrekcji Przedsiębiorstwa Państwowego „Polskie Uzdrowiska". Zwolniony z pracy (lipiec 1951 r.) wkrótce po tym zmarł (30 stycznia 1952 r.). Pochowano został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Odznaczenia:
- Krzyż I Brygady
- Krzyż Walecznych z Okuciem (1922)
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (1932)
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1938, 1948)
Życie prywatne:
14 lutego 1920 roku zawarł we Włocławku związek małżeński z Józefą z domu Majewską (1899 - 1971) z którą miał dwie córki:
- Halinę (ur. 1920 r.), pracownika umysłowego, po wyjściu za mąż przyjęła nazwisko Wolska.
- Kalinę (ur. 1924 r.), zamężna Pniewska, magister chemii.
Mieszkał z rodziną w Warszawie. Był miłośnikiem teatru, najchętniej oglądającym sztuki dramatyczne.
Jeden z braci Antoniego Pączka tj., Stanisław Pączek (1886 - 1944) był członkiem PPS-u, zamordowanym w czasie powstania warszawskiego, natomiast inny z braci - Szymon Pączek (1897 - 1915), to żołnierz Legionów Polskich, który poległ w bitwie pod Jastkowem.
Ulica Antoniego Pączka w Lublinie
Na mocy uchwały nr 338/IX/2019 Rady Miasta Lublina z 5 września 2019 roku w sprawie nadania nazwy ulicy położonej w granicach administracyjnych miasta Lublin jedna z ulic tego miasta, w rejonie ul. Północnej, nosi nazwę ulicy Antoniego Pączka.
Bibliografia:
- S. Ajzner Związek Związków Zawodowych 1931-1939, Warszawa 1979.
- Biografia Antoniego Pączka w Leksykonie Lublina - http://teatrnn.pl/leksykon/
- Biogram na stronie biblioteki sejmowej - http://bs.sejm.gov.pl
- Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi, Numer 11 z dnia 15 listopada 1938 r., s. 1206.
- Dzieje Lublina, Lu¬blin 1975
- A. Kunert, Pączek Antoni w: Polski Słownik Biogra¬ficzny, t. XXV, z. 106,1980.
- J. Marczuk, Prezydenci miasta Lublina 1918-1939, Lublin 1994
- K Więch, PPS w pierwszych latach parlamentaryzmu 1921-1923, Warszawa 1987
- Przemysław Ponczek, Ludzie, o których pamięć nie może zaginąć. Antoni Pączek [w:] Ekspres magazyn zagłębiowski, Nr 17 (44), ROK IV, 3 kwietnia 1993, s. 13.
- Przemysław Ponczek, Antoni Pączek (1891-1952) Przyczynek do biografii parlamentarzysty z Sielca cz.1 [w:] Nowe Zagłębie, Nr 1 (31), styczeń-luty 2014, s. 48-53.
- Przemysław Ponczek, Antoni Pączek (1891-1952) Przyczynek do biografii parlamentarzysty z Sielca cz.2 [w:] Nowe Zagłębie, Nr 3/4 (33/34), maj-sierpień 2014, s. 78-82.
- Sprawozdanie stenograficzne z 323 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 11 lutego 1927 roku, s. 22 i n. [w:] biblioteka sejmowa - http://bs.sejm.gov.pl
- Ze wspomnień Edwarda Ponczka, którego ojciec (Jan) był bratem stryjecznym Antoniego Pączka. Edward Ponczek jest dziadkiem autora niniejszego artykułu, dla którego Antoni Pączek jest stryjecznym pradziadkiem (siódmy stopień w linii bocznej).
- linki dotyczące nadania jednej z ulic miasta Lublina nazwy: ul. Antoniego Pączka:
- https://bip.lublin.eu/gfx/bip/userfiles/_public/import/rada_miasta_lublin/uchwaly/wykaz_uchwal/wykaz_uchwal_rady_miasta_lublin_viii_kadencja_2018-2023.pdf -https://www.lublin112.pl/nowe-nazwy-ulic-w-lublinie-paczka-i-moskalewskiego/#close_info_content - https://www.dziennikwschodni.pl/lublin/zasluzonych-uwieczni-mapa,n,1000249694.html - https://www.nowytydzien.pl/wydobywaja-z-niepamieci-antoniego-paczka/ - https://kurierlubelski.pl/nowi-patroni-ulic-byly-wojewoda-stanislaw-moskalewski-i-prezydent-antoni-paczek/ar/c1-14411353
Biogram opracował: Przemysław Ponczek
Linki zewnętrzne:
