Maczki (Sosnowiec)

Maczki dzielnica Sosnowca
Status	dzielnica
W granicach Sosnowca	od 1975
Kod pocztowy	41-217

Maczki - jedna z czterech dzielnic regionu "Wschód" Sosnowca. Jest niewielka i otoczona zewsząd lasami, posiada głębokie tradycje kolejarskie wynikające z historycznie strategicznego położenia na mapie Europy - leżała bowiem na granicy dwóch rozbiorów (końcowa stacja Granica Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej). Dzielnica ta to zielone płuca Sosnowca.

Dzielnica leży niemal na granicy Sosnowca z Jaworznem, nad rzeką Białą Przemszą.

Z Maczkami związane są stare osiedla (przysiółki):

• Cieśle
• Stare Maczki
• Palestyna(zamieszkiwana była przez Żydów, dziś ul. Spacerowa)
• Węgroda (ul. Kolonia Wągródka)
• Wodociągi

Historia

Osada Maćki znana była już w XVIII wieku, choć właściwe znaczenie uzyskała dopiero w połowie XIX wieku dzięki wybudowaniu tu stacji kolejowej na trasie Warszawa - Wiedeń oraz komory celnej, a następnie linii kolejowej do Iwangrodu (1884). Przygraniczne położenie i powstałe tu centrum ruchu granicznego zadecydowało o nazwie osady - Granica.

Granica rozwinęła się w duży ośrodek kolejowy. W latach 1848 - 1859 była jedyną stacją nadgraniczną Cesarstwa Rosyjskiego. Krzyżowały się tu drogi Rosji, Prus i Austro-Węgier. W okolicy dworca kolejowego wybudowanego w 1848 roku w pewnym oddaleniu od wioski Maćki zaczęła kształtować się osada.

Pierwszymi jej mieszkańcami byli kolejarze z rodzinami, funkcjonariusze straży granicznej, urzędnicy obsługujący komorę celną, wojsko rosyjskie i żandarmeria. Powstawały tu domy mieszkalne, hotele (1852, 1864), poczta, koszary, cerkiew prawosławna. W 1857 roku postawiono kaplicę rzymskokatolicką, w której msze odprawiał ksiądz z Zagórza, a w 1893 roku zbudowano kościół (przez 30 lat należał do parafii zagórskiej).

Pierwsza szkoła powszechna powstała w Granicy w 1886 roku. Podczas Powstania Styczniowego w okolicy osady doszło do starć oddziałów polskich z wojskiem rosyjskim. Przejściowo udało się powstańcom opanować stację.

Znaczenie osady jako ważnego węzła komunikacyjnego osłabło po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku i zlikwidowaniu granicy z Austrią.

Wtedy także aktualność straciła nazwa miejscowości. Zmieniono ją na Uroczysko, a w 1925 roku nadano jej obecną nazwę - Maczki. W okresie międzywojennym następował dalszy rozwój osady. Z inicjatywy prezydenta RP Gabriela Narutowicza wybudowano w Maczkach zakłady wodociągowe, które już od 1930 roku zaopatrywały Sosnowiec w wodę.

W 1919 roku powstało Gimnazjum Realne - pierwsza szkoła średnia w Maczkach. W jego miejsce, w budynku dawnej komory celnej, utworzono w 1926 roku Szkołę Rzemieślniczo-Przemysłową, w której chemii uczył znany pisarz Leon Kruczkowski. Po II wojnie światowej w tym miejscu działała do lat 70. XX wieku Zasadnicza Szkoła Zawodowa.

W Maczkach istniały kolonie: Wodociągi, Cieśle, Wągródka, Stare Maczki (dawna wieś Maćki) - o czym przypominają obecnie nazwy ulic. Pierwotnie Maczki były gminą, od 1955 roku gromadą, w 1958 roku stały się osiedlem w powiecie będzińskim, a w 1973 roku weszły w skład miasta Kazimierz Górniczy. Włączone z nim w obręb administracyjny Sosnowca stanowią jego "zieloną dzielnicę".

Instytucja wyznaniowa

Kościół wybudowany został w stylu neogotyckim według projektu inż. Artura Goebla i wzniesiony u schyłku XIX wieku. Powstał on z inicjatywy mieszkańców Granicy. W marcu 1925 roku na mocy decyzji Kurii Biskupiej w Kielcach parafia nazwana została: pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Edukacja

W Maczkach działają takie instytuje oświatowe:

• Przedszkole Miejskie nr 36
• Szkoła Podstawowa nr 37 im. Henryka Sienkiewicza
• Gimnazjum nr 4 im. Tadeusza Kościuszki

współtworzące razem Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11.

Instytucje i firmy w Maczkach

W dzielnicy funkcjonują:

• Miejski Klub Maczki
• Filia nr 13 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu (mieszcząca się w budynku Klubu Maczki)
• Obwód Lecznictwa Kolejowego, Rejonowa Przychodnia Lekarska (ul. Kadłubka 16)
• Poczta Polska - Urząd Pocztowy, AP Sosnowiec 15 Oddział Maczki
• Apteka "Maczki", Marcin Szubel (ul. Krakowska 13)
• Pikuła Danuta, Zakład Fryzjerski (ul. Kadłubka 20)
• PPH VARIA Sp. z o.o. (ul. Stacyjna 18) - producent wyrobów leczniczych, preparatów dietetycznych oraz środków kosmetycznych do pielęgnacji ciała
• Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. - Stacja Uzdatniania Wody Maczki (ul. Wodociągi 2)
• Alex. Wielobranżowe przedsiębiorstwo usługowo - handlowo - transportowe. Export, import. Figiel J. (Kolonia Wągródka 24)
• AUDIO COMPUTER ELECTRONICS Łukasz Pikuła (Ul. Krakowska 18/12)
• Rajwo-Trans-Tour (ul. Krakowska 4/2)

Zabytki

Do zachowanych obiektów architektonicznych zaliczyć należy:

• Most graniczny na Białej Przemszy z 1848 r.
• Dworzec kolejowy zbudowany w neorenesansowym stylu wg projektu Henryka Marconiego z 1848 r.
• Komorę celną tego samego projektanta z 1848 r. (ulega dewastacji)
• Kaplicę rzymskokatolicką z 1857 r.
• Wieżę ciśnień z 1880 r.
• Kościół rzymskokatolicki wg projektu inżyniera Artura Goebla z 1892 r.
• Cały kompleks budynków mieszkalnych zbudowanych dla pracowników Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej pod koniec XIX wieku.
• Plebanię wybudowaną w latach 1897 - 1900
• Pomnik T. Kościuszki w parku
• Cmentarz w Starych Maczkich - z początku był cmentarzem prawosławnym, jednak po pewnym czasie staraniem władz kościelnych na początku XX wieku przeszedł pod zarząd kościoła rzymsko-katolickiego, a jego poświęcenia dokonał ks. Józef Niewiarowski w dniu 19 lipca 1907 roku.

Dojazd

Do Maczek można się dostać autobusami: 220 221 622 28

Maczki (Granica) na dawnej pocztówce

• 

  Granica Most

• 

  Komora celna i hotel

• 

  Most, Dworzec, Kościół

• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Wnętrze Dworca na Granicy

• 

  Peron Dworca na Granicy

• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Kościół

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Maczkach - Szkoła Podstawowa nr 37 i Gimnazjum nr 4
• Oficjalna strona Przedszkola Miejskiego nr 36 w Maczkach
• Oficjalna strona Miejskiego Klubu Maczki
• Oficjalna strona Parafii w Maczkach

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek, Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów, Sosnowiec, 2004
• Małgorzata Śmiałek, Dzielnice Sosnowca - Porąbka, Kazimierz Górniczy, Ostrowy Górnicze, Sosnowiec, 2009

_T~ Początek dzisiejszej dzielnicy Sosnowca dała niewielka osada leśna Macki, będącą przysiółkiem Porąbki, wsi biskupiej położonej w dobrach klucza sław- kowskiego. Znana była już w XVIII wieku, a jej nazwa łączona jest z nazwi- skiem rodziny Macków, którzy mieszkali na tym terenie. Właś~we znaczenie osada uzyskała w połowie XIX wieku, gdy na jej gruntach wybudowano sta- cję pierwszej w Królestwie Polskim kolei - Drogi Żelaznej Warszawsko- Wie- deńskiej. Zlokalizowano ją na pustkowiu w pewnym oddaleni od wsi, która zachowała charakter rolniczy (Stare Macki). Stację wraz z tworzącą się wokół niej osadą nazwano Granicą. Zadecy- dowało o tymjej położenie przy ówczesnej granicy z Austrią. Administracyjnie teren ten należał do wsi Porąbka w guberni radomskiej, w powiecie olkuskim, a od 1867 roku wchodził w skład powiatu będzińskiego (gubernia piotrkow- ska). W kwietniu 1848 roku udostępniono dla ruchu odcinek linii kolejowej Ząb- kowice -Granica, a 13 października t.r. odbyła się uroczystość otwarcia trasy Granica - Szczakowa. Warszawa uzyskała połączenie z Krakowem, Wrocła- wiem i Wiedniem. Brzegi Białej Przemszy połączył kamienny most wybudo- wany w latach 1845-1848 w stylu zakopiańskim. Dworzec kolejowy wzniesiono w latach 1847-1848, według projektu Hen- ryka Marconiego, jednego z naj wybitniej szych architektów pierwszej połowy XIX wieku. Budowany na pustkowiu, został usytuowany nietypowo - między torami kolejowymi. Cała zabudowa stacji zwrócona jest w kierunku torów. Okazała neorenesansowa bryła dworca założona została na planie wydłużo- nego prostokąta o imponującej długości 230 m. Budowla charakteryzuje się prostotą formy, symetrią i osiowością. W elewacjach dekorowana była bonio- waniem i charakteryzowała się wydatnym kostkowym gzymsem (zlikwido- wanym po II wojnie światowej). Na przełomie XIX i XX wieku dokonano wielu istotnych zmian, m.in. przedłużono na całą długość budowli wiaty pero- nowe i w pewnym zakresie zmieniono wystrój wnętrz. Z tego okresu po- chodzą - zachowane do tej pory - stiuki i stolarka. Poważne remonty dworca przeprowadzano w latach 30. XX wieku i po II wojnie światowej. Dworzec był miejscem ekspedycji osobowej i towarowej, a zarazem pełnił funkcje reprezentacyjne. W jego wnętrzach mieściły się pokoje dla pod- ,. . . . rozującego cara l jego rodziny. Wnętrza tzw. apartamentów dworskich, znaj- ~