Polskie Towarzystwo Lekarskie w Zagłębiu Dąbrowskim

Polskie Towarzystwo Lekarskie w Zagłębiu Dąbrowskim - PTL jest spadkobiercą utworzonego w 1905 r. przez doktora Władysława Biegańskiego Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego; jego oddział założono w Sosnowcu 2 lutego 1907 r. Dwa lata później opracowano statut zagłębiowskiej organizacji, a w 1911 r. zarejestrowano ją w Będzinie.

Pierwsze władze Towarzystwa

Pierwszym prezesem Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego był dr Józef Czajkowski, wybitny chirurg i bakteriolog, dyrektor szpitala na Pogoni „na Lepiankach”. W skład zarządu wchodzili ponadto: Stefan Królikowski (wiceprezes), Salomon Wienzieher (sekretarz), Bronisław Zieleniewski (skarbnik), Jakub Puterman (bibliotekarz), Jan Dehnel i Edward Pfabe (członkowie).

Cel Towarzystwa

Zadania Towarzystwa koncentrowały się wokół zagadnień pogłębiania wiedzy medycznej przez lekarzy, jej popularyzacji, propagowania higienicznego trybu życia, zwalczania „przesądów i zabobonów w zakresie zdrowia i choroby”.

Zebrania

Na zebraniach połączonych z odczytami zapoznawano się z najnowszymi osiągnięciami medycyny, prezentowano aparaturę medyczną, wymieniano doświadczenia z praktyk lekarskich, omawiano aktualne sprawy, m.in. dotyczące rozwoju szpitalnictwa w Zagłębiu. Tematem, do którego często powracano podczas posiedzeń była walka z gruźlicą. W 1909 r. podjęto starania o wybudowanie szpitala przeciwgruźliczego i sanatorium. Najaktywniejszymi prelegentami w latach 1907 - 1918 byli miejscowi lekarze: Jakub Puterman i Jan Dehnel.

Biblioteka Towarzystwa

Towarzystwo posiadało bibliotekę, która w 1912 r. liczyła ponad tysiąc woluminów. W roku 1932 biblioteka posiadała 1788 książek i czasopism; a w 1937 r. liczba ta powiększyła się do ponad 3 tys. egzemplarzy.

Okres I wojny światowej

Przerwaną po wybuchu I wojny światowej działalność wznowiono już w 1915 r. W okresie tzw. pierwszej okupacji niemieckiej zajmowano się sprawami zagrożeń epidemiologicznych, szerzącej się gruźlicy, a także chorobami spowodowanymi powszechnym wówczas niedożywieniem i głodem. Lekarze wchodzili w skład Komitetu Zdrowia Publicznego i Rady Miejscowej Opiekuńczej, uczestniczyli w tworzeniu instytucji pn. „Kropla mleka” sprawującej opiekę nad niemowlętami i małymi dziećmi.

Okres po I wojnie światowej

Po odzyskaniu niepodległości działalność rozpoczęto w lutym 1919 r. Towarzystwo rozwijało aktywną działalność odczytową. Referaty wygłaszali m.in. Tadeusz Butkiewicz (chirurg), Marian Trawiński (chirurg), Antoni Nasiłowski (pediatra), Jakub Puterman (bakteriolog, pediatra), Kazimierz Suchodolski (ginekolog-położnik), Szymon Starkiewicz (pediatra).

Okres międzywojenny

Do najważniejszych problemów dotyczących ochrony zdrowia należała wówczas walka z gruźlicą - temat często omawiany na zebraniach członkowskich. W 1935 r. wybudowano w Sosnowcu, w dzielnicy Pekin, pawilon przeciwgruźliczy, co było efektem starań m.in. Towarzystwa Lekarskiego.

Dorobek oddziału podsumowano w lipcu 1932 r., z okazji uroczystych obchodów jego 25-lecia. Znalazł on odzwierciedlenie w wydanym Pamiętniku XXV-letniej działalności Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego. W tym okresie organizacja skupiała 70 członków.

Działalność członków Towarzystwa

Członkowie Towarzystwa włączali się we wszelkie akcje związane z funkcjonowaniem służby zdrowia. Niektórzy z nich działał i również w innych stowarzyszeniach społecznych, partiach politycznych i samorządzie miejskim. Karol Zahorski np. przez dwie kadencje pełnił funkcje przewodniczącego Rady Miejskiej Sosnowca, Bronisław Zieleniewski był jej wieloletnim członkiem, a Stefan Falkowski zasiadał ponadto w Sejmie.

Okres II wojny światowej

Przed wybuchem II wojny światowej Towarzystwo skupiało 80 lekarzy. Podczas okupacji hitlerowskiej zaprzestało działalności. Większość dokumentów i książek zaginęła.

Okres po II wojnie światowej

Działalność wznowiono 11 listopada 1945 r. pod przewodnictwem Mariana Trawińskiego. W krótkim czasie odbudowano zbiory biblioteczne do 1400 woluminów. Zebrania odbywały się jak poprzednio, dziewięć razy w roku. Członkowie Towarzystwa angażowali się w prace związane z organizowaniem i odbudową placówek służby zdrowia.

Przekształcenie towarzystwa

W 1951 r. powstało Polskie Towarzystwo Lekarskie obejmujące zasięgiem działania cały kraj. Dotychczasowa organizacja skupiająca lekarzy weszła w jego skład. Prezesem zagłębiowskiego Koła PTL pozostał M. Trawiński.

Nowe władze

W czerwcu 1952 r. (pierwsze walne zebranie Koła PTL w Sosnowcu) wybrano nowy zarząd pod przewodnictwem Mieczysława Nyklińskiego, internisty, dyrektora Miejskiego nr 2. Kolejnym przewodniczącym (od września 1954 r.) był Tadeusz Sokołowski.

Trudny okres działalności

Pierwszy okres działalności PTL nie należał do łatwych. Z nakazu władz na zebraniach naukowych poruszano tematykę ideologiczną, co zniechęcało członków do uczestniczenia w nich. W 1954 r. odebrano Towarzystwu osobowość prawną i pozbawiono dotychczasowego lokalu. Zebrania odbywały się w nieistniejącym obecnie baraku przy Szpitalu Miejskim nr 2. Sytuacja uległa poprawie po 1956 r.

Uroczystość 50-lecia Towarzystwa

W październiku 1957 r. Koło zorganizowało uroczyste obchody 50-lecia organizacji. Z tej okazji ukazał się opracowany przez Karola Zahorskiego Pamiętnik 50-letniej działalności i obchodu jubileuszowego Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego, zawierający m.in. wykaz prac naukowych zagłębiowskich lekarzy wydanych w latach 1932 - 1957.

Nowe Koła w Zagłębiu

Koło skupiało wówczas 243 członków. W 1961 r. wystąpili z niego lekarze Czeladzi i powiatu zawierciańskiego, a w 1974 r. Dąbrowy Górniczej (utworzyli własne koła). Mimo to liczba członków wzrastała, gdyż do Sosnowca napływały nowe kadry, co spowodowane było wzrostem liczby placówek lecznictwa szpitalnego i ambulatoryjnego. W 1965 r. Towarzystwo skupiało 407 lekarzy, a w 1977 r. - 507.

Uroczystość 60-lecia Towarzystwa

Z okazji 60-lecia w 1967 r. Sosnowieckie Koło zostało uhonorowane Złotą Odznaką ,,Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego”.

Zebrania w latach 50 - 80

Na organizowanych zebraniach prezentowano osiągnięcia medycyny i materiał kliniczny z oddziałów szpitalnych. W latach 1957 - 1987 odbyło się ok. 250 zebrań, na których wygłoszono ponad 500 referatów o różnej tematyce. Obok miejscowych prelegentów (Emilian Kocot, Marian Kowalik, Wiesław Miller, Józef Rybka, Olgierd Wróblewski wykłady prowadzili również pracownicy naukowi Śląskiej Akademij Medycznej, a wśród nich profesorowie, m.in. Krzysztof Chłopicki (psychiatra), Tadeusz Chruściel (farmakolog), Józef Japa (internista), Waldemar Janiec (farmakolog), Franciszek Kokot (nefrolog), Marian Mądroszkiewicz (okulista), Władysław Nasiłowski (medycyna sądowa), Stanisław Szyszko (chirurg), Ryszard Wróblewski (biolog), Jerzy Zieliński (urolog).

Rozwiązywanie problemów w latach 80

Członkowie Koła uczestniczyli w rozwiązywaniu aktualnych problemów związanych z organizacją służby zdrowia, lecznictwem i ochroną środowiska naturalnego. Niektórzy z nich wchodzili w skład zespołów doradczych i komisji powoływanych przez władze miejskie. W 1981 r. z inicjatywy Koła opracowano, pod kierunkiem Emiliana Kocata Raport o stanie służby zdrowia m. Sosnowca, a w 1986 r. następny (pod red. Sławomira Gromadzkiego i E. Kocota).

Zbieranie leków

Dużą rolę odegrani sosnowieccy lekarze w organizowaniu zaopatrzenia szpitali w leki i środki opatrunkowe w trudnym okresie lat 1981 - 1989 (poprzez kontakty z charytatywnymi organizacjami państw europejskich i USA).

Kursy dokształcające

Członkowie Koła wykładali na kursach dokształcających lekarzy, brali udział jako prelegenci w posiedzeniach Towarzystwa Pielęgniarek Polskich, Klubie Inteligencji Katolickiej, Klubach Międzynarodowej Prasy i Książki itp.

Logo i sztandar Koła Towarzystwa

W jubileuszowym, 1987 r. Koło liczyło 410 członków. Z okazji 80-lecia opracowano logo Koła (E. Kocot, Ewa Nowakowska) i ufundowano sztandar (według projektu E. Kocota i Wiesława Millera). Na jego awersie znajduje się godło państwowe z napisem „Dobro człowieka najwyższym prawem”. Sztandar poświęcił w 1997 r. ordynariusz diecezji sosnowieckiej, ks. bp. Adam Śmigielski

Jubileusze i inicjatywy Koła

Następne obchody jubileuszowe (1992) odbywały się już w warunkach przekształceń ustrojowych Polski. Połączono je z uroczystościami 90-lecia miasta. Wydano wówczas Pamiętnik 80-letniej działalności Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego 1907-1987 opracowany przez E. Kocota i Danutę Wysocką kilka lat wcześniej.

Z inicjatywy sosnowieckiego Koła Szpital Miejski nr 2 uchwałą Rady Miejskiej otrzymał w 1992 r. imię Karola Zahorskiego. Do innych inicjatyw Koła należało: wydanie Historii Szpitala Miejskiego nr 2 (E. Kocot), zorganizowanie obchodów 30-lecia Szpitala nr 1 (1994), renowacja grobowca dr. Aleksandra Widery, protoplasty dr. Judyma, na cmentarzu zagórskim (1997), ustanowienie medalu Józefa Czajkowskiego sosnowieckiego Koła PTL, odsłonięcie tablicy poświęconej pamięci J. Czajkowskiego i lekarzy - ofiar wojen, na ścianie katedry sosnowieckiej (1997).

Podczas obchodów jubileuszu 90-lecia Towarzystwa Lekarskiego w 1997 r. odbyła się sesja naukowa z wykładem m.in. Zbigniewa Religi, światowej sławy kardiochirurga. W tym samym roku ukazały się dwie publikacje E. Kocota poświęcone zagłębiowskiemu środowisku lekarskiemu: Polskie Towarzystwo Lekarskie w Zagłębiu Dąbrowskim oraz Lekarze Zagłębia Dąbrowskiego. Sosnowieckie Koło skupiało wówczas 355 członków.

Kolejny jubileusz, 95-lecie Towarzystwa, uczczono zorganizowaniem II Zjazdu Lekarzy Zagłębia Dąbrowskiego, który odbył się 27 kwietnia 2002 r. Referat o historii organizacji wygłosiła dr Grażyna Fiutak-Rzepecka, a wykłady naukowe prof. Zbigniew S. Herman ze Śląskiej Akademii Medycznej i prof. Michael Unger z Uniwersytetu im. T. Jeffersona z Filadeifi (USA).

Do następnego jubileuszu, 100-lecia TLZD w 2007 r., przygotowywały się wszystkie zagłębiowskie Koła. Jego obchody poprzedziło wydanie obszernej, bogato ilustrowanej publikacji autorstwa E. Kocota 100 lat Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego i Kól Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Zagłębiu Dąbrowskim 1907-2007.

Uroczystości jubileuszowe odbyły się w dniu 2 czerwca pod honorowym patronatem Janusza Moszyńskiego, marszałka Województwa Śląskiego i ks. bp. Adama Śmigielskiego, ordynariusza diecezji sosnowieckiej. W programie uwzględniono odsłonięcie tablicy pamiątkowej na murach katedry, mszę święta w katedrze, którą celebrował biskup sosnowiecki A. Śmigielski oraz sesję naukową w Teatrze Zagłębia. Referaty wygłosili dr Emilian Kocot (O historii Towarzystwa Lekarskiego) oraz prof. dr bab. Tadeusz Sławek (Medycyna, kultura, zdrowie).

Prezesi Koła

Funkcje prezesów Koła Towarzystwa pełnili:

• Józef Czajkowski
• Eugeniusz Arnold (1914),
• Kazimierz Chechłowski (1915)
• Władysław Hulanicki (1916)
• Marceli Sawicki (1916 / 1917)
• Edward Pfabe (1917)
• Kazimierz Suchodolski (1918)

Okres II Rzeczypospolitej

• Eugeniusz Arnold (1919 - 1921), a kolejnymi:
• Bronisław Bartkiewicz (1920)
• Michał Kozłowski (1922 - 1928)
• Karol Zahorski (1929)
• Kazimierz Suchodolski (1930 - 1934)
• Zygmunt Kotarski (1935 - 1937)
• Marian Trawiński (1938)

Okres po II wojnie światowej

• Marian Trawiński (1945 – 1952)
• Mieczysław Nykliński (1952 - 1954)
• Tadeusz Sokołowski (1954 - 1958)
• Edward Lenard (1958 - 1961)
• Olgierd Wróblewski (1961 - 1969)
• Zenon Chorzewski (1969 - 1971)
• Janina Rasiewicz (1971 -1974)
• Wiesław Miller (1974 -1984)
• Emilian Kocot (1984 - 1990, 1994 - 1999)
• Jacek Starzewski (1990 - 1994)
• Grażyna Fiutak-Rzepecka (1999 - 2002)
• Maciej Ormowski (2003 - 2007)
  

Niektórzy sosnowieccy lekarze wchodzili również w skład zarządu Oddziału Wojewódzkiego Towarzystwa.

Cele Koła

Do stałych punktów działalności Koła należy organizowanie zebrań naukowych, na których omawia się problemy współczesnej medycyny. W latach 2003 - 2007 np. odbyło się 21 takich spotkań, z udziałem m.in. profesorów i docentów Śląskiej Akademii Medycznej.

Czasy obecne

Sosnowieckie PTL skupia obecnie 250 członków i jest jednym z najliczniejszych kół w województwie. W 2005 r. zostało uhonorowane dyplomem Bene Meritus.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 52-57. ISBN 978-83-89199-34-8.