Olkusz: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 23: Linia 23:
| www = http://www.olkusz.eu/
| www = http://www.olkusz.eu/
}}
}}
 
[[Plik:Olkusz Dworzec kolejowy 001.JPG|thumb|right|[[Dworzec kolejowy Olkusz|Dworzec kolejowy w Olkuszu]]]]
[[Plik:Olkusz Dworzec kolejowy 001.JPG|thumb|right|Dworzec kolejowy w Olkuszu]]
 
'''Olkusz''' - miasto w województwie małopolskim, w [[Powiat olkuski|powiecie olkuskim]], siedziba [[Gmina Olkusz (powiat olkuski)|gminy miejsko-wiejskiej Olkusz]]. Położone na zachodnich rubieżach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Babą, przy drodze krajowej nr 94 i przy drogach wojewódzkich: nr 783 i nr 791.
'''Olkusz''' - miasto w województwie małopolskim, w [[Powiat olkuski|powiecie olkuskim]], siedziba [[Gmina Olkusz (powiat olkuski)|gminy miejsko-wiejskiej Olkusz]]. Położone na zachodnich rubieżach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Babą, przy drodze krajowej nr 94 i przy drogach wojewódzkich: nr 783 i nr 791.


Linia 49: Linia 47:
[[Plik:Grobowiec pułkownika Francesco Nullo.JPG|thumb|right|Grobowiec pułkownika Francesco Nullo w Olkuszu]]
[[Plik:Grobowiec pułkownika Francesco Nullo.JPG|thumb|right|Grobowiec pułkownika Francesco Nullo w Olkuszu]]
[[Plik:Mapa Powiatu olkuskiego 1867 - 1914.JPG|thumb|200px|right|Mapa powiatu olkuskiego w guberni kieleckiej z lat 1867-1914. Po powstaniu styczniowym powiat olkuski został rozdzielony, część wschodnia weszła w skład gub. kieleckiej, zachodnia w skład [[Gubernia Piotrkowska|gub. piotrkowskiej]]]]
[[Plik:Mapa Powiatu olkuskiego 1867 - 1914.JPG|thumb|200px|right|Mapa powiatu olkuskiego w guberni kieleckiej z lat 1867-1914. Po powstaniu styczniowym powiat olkuski został rozdzielony, część wschodnia weszła w skład gub. kieleckiej, zachodnia w skład [[Gubernia Piotrkowska|gub. piotrkowskiej]]]]
[[Plik:Olkuszanie dla Niepodleglosci.jpg|thumb|200px|[[Olkuszanie dla Niepodległości]]]]
Z późniejszych wydarzeń historycznych najprzeciętniejszym w dziejach Olkusza był rok [[1863]]. Wkroczył w tym roku do Olkusza oddział [[Józef Patrycjusz Cieszkowski |Cieszkowskiego]], w dniu zaś [[5 maja]] [[1863]] r. pod wsią [[Krzykawka (gm. Bolesław)|Krzykawką]] w okolicy [[Sławków|Sławkowa]] rozegrała się bitwa oddziału powstańców z wojskami rosyjskimi. Podczas tej bitwy zginął bohater wojen o wyzwolenie Włoch, garibaldczyk, pułkownik, a w powstaniu polskim - generał [[Francesco Nullo]], którego pochowano na starym [[Stary Cmentarz w Olkuszu|cmentarzu olkuskim]]. Na jego grobie stoi pomnik w kształcie strzaskanego dębu. Obok niego pochowano dwóch innych powstańców. Jeden z nich Władysław Romer, drugi nieznany.
Z późniejszych wydarzeń historycznych najprzeciętniejszym w dziejach Olkusza był rok [[1863]]. Wkroczył w tym roku do Olkusza oddział [[Józef Patrycjusz Cieszkowski |Cieszkowskiego]], w dniu zaś [[5 maja]] [[1863]] r. pod wsią [[Krzykawka (gm. Bolesław)|Krzykawką]] w okolicy [[Sławków|Sławkowa]] rozegrała się bitwa oddziału powstańców z wojskami rosyjskimi. Podczas tej bitwy zginął bohater wojen o wyzwolenie Włoch, garibaldczyk, pułkownik, a w powstaniu polskim - generał [[Francesco Nullo]], którego pochowano na starym [[Stary Cmentarz w Olkuszu|cmentarzu olkuskim]]. Na jego grobie stoi pomnik w kształcie strzaskanego dębu. Obok niego pochowano dwóch innych powstańców. Jeden z nich Władysław Romer, drugi nieznany.


Linia 155: Linia 154:
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z gminą Olkusz|Olkusz]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z gminą Olkusz|Olkusz]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem olkuskim|Olkusz]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem olkuskim|Olkusz]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe|Olkusz]]
[[Kategoria:Nazwy miejscowe w Zagłębiu Dąbrowskim|Olkusz]]

Aktualna wersja na dzień 11:20, 21 lis 2018

Olkusz
Herb
Herb Olkusza
Województwo małopolskie
Gmina
• rodzaj 		Olkusz
miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1299
Burmistrz Dariusz Rzepka
Powierzchnia 25,65 km²
Ludność
• liczba
36 tysięcy
Tablice rejestracyjne KOL
Strona internetowa miasta
Dworzec kolejowy w Olkuszu

Olkusz - miasto w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Olkusz. Położone na zachodnich rubieżach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Babą, przy drodze krajowej nr 94 i przy drogach wojewódzkich: nr 783 i nr 791.

Do 1975 r. miasto znajdowało się w województwie krakowskim, później w latach 1975 - 1999 w województwie katowickim, a od 1999 wchodzi w skład województwa małopolskiego.

Nazwa miejscowości

Olkusz w starożytności był zwany Ileusem. Według statory rabsztyńskiego, który w XVI wieku opisywał ziemię olkuską, nazwa Olkusz pochodzi od kuszy. Łabęcki zaś który pisze o tym w swoim "Górnictwie Polskim", wyprowadza ją od kucia iłów (ileus) marglistych. Olkusz znany jest w historii ze swoich kopalń srebra i ołowiu.

Historia

Już w czasach zamierzchłych ołów olkuski był wysoko ceniony i przynosił panującym znaczne dochody. Do kopania srebra i ołowiu zjeżdżano się ze stron najdalszych, budując domostwa na dużej przestrzeni.

Liczne przywileje

Ulica Krakowska - rzeźba rycerza stojąca w miejscu w którym była Brama Krakowska (obiekt znajdujący się na szlaku Via Regia)

Dopiero Kazimierz Wielki miasto uporządkował, murami otoczył i wybudował kościoły. Przez długie wieki Olkusz, korzystając z wielu przywilejów królewskich, bogacąc się niezmiernie, sięgnął szczytu swego rozwoju w czasach Jagiellonów i Batorego. Za rządów tego króla była w Olkuszu mennica. Obecnie stoi na tym miejscu dom starostwa powiatowego. W XVI wieku miasto liczyło około 30 tysięcy ludności, a bogactwo było tak wielkie, że dla nich szlachta chętnie żeniła się z córkami Olkuszan.

Upadek Olkusza
Wyszło to jednak na szkodę kopalniom. Właściciele ich spośród szlachty nie chcieli łożyć na zabezpieczenie kopalni od zalewów. W XVII wieku obok klęski wojny szwedzkiej, podczas której generał Miller użył górników olkuskich do kucia podków pod Jasną Górą, gdzie wielu z nich zginęło, przyszedł na nieszczęście Olkusza wylew rzeczki Baby tak znaczny, że zatopił część kopalni. Co jeszcze zdołało ocaleć, to ostatecznie zatopiły wody tejże Baby w r. 1703 podczas nowego wielkiego wylewu.

Wreszcie do upadku Olkusza przyczynił się wielki pożar w roku 1737. Późniejsze wielokrotne próby odwodnienia kopalni szczególnie za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego i Banku Polskiego nie dały żadnych rezultatów. Do dziś przy drogach pod-olkuskich widoczne są ślady dawnych kopalni srebra i ołowiu. Na tyłach posesyj Nr 65 i 73 przy ul. 3 Maja stoją słupy z czerwonego piaskowca, znaczące kierunek jednej z sześciu sztolni olkuskich, mianowicie sztolni Ponikowskiej.

Powstanie styczniowe

Grobowiec pułkownika Francesco Nullo w Olkuszu
Mapa powiatu olkuskiego w guberni kieleckiej z lat 1867-1914. Po powstaniu styczniowym powiat olkuski został rozdzielony, część wschodnia weszła w skład gub. kieleckiej, zachodnia w skład gub. piotrkowskiej
Olkuszanie dla Niepodległości

Z późniejszych wydarzeń historycznych najprzeciętniejszym w dziejach Olkusza był rok 1863. Wkroczył w tym roku do Olkusza oddział Cieszkowskiego, w dniu zaś 5 maja 1863 r. pod wsią Krzykawką w okolicy Sławkowa rozegrała się bitwa oddziału powstańców z wojskami rosyjskimi. Podczas tej bitwy zginął bohater wojen o wyzwolenie Włoch, garibaldczyk, pułkownik, a w powstaniu polskim - generał Francesco Nullo, którego pochowano na starym cmentarzu olkuskim. Na jego grobie stoi pomnik w kształcie strzaskanego dębu. Obok niego pochowano dwóch innych powstańców. Jeden z nich Władysław Romer, drugi nieznany.

Zabudowa rynku
Dawny Olkusz otoczony był murami. Dzisiejsze ulice: Kościuszki, Górnicza i Mickiewicza powstały ze splantowanej fosy miejskiej. Na rynku, dawniej stała wieża ciśnień, był tam kiedyś ratusz i dom, zwany królewskim, w którym mieścił się urząd górniczy. Domy w rynku zbudowane były w czasach stosunkowo niedawnych. Jedynie kamienica od nr 15 ma bramę gotycką z czerwonego piaskowca. Być może jest to brama z któregoś dawnych olkuskich kościołów, dziś już nie istniejących. Kamienica na rogu ul. Augustiańskiej zachowała szkarpy. Lepiej zachowana jest północna strona zabudowań w rynku. Mamy tu ślady budownictwa średniowiecznego. Kamienica pod nr 25 ma portal barokowy z gmerkiem dawnego mieszczanina olkuskiego Macieja Słowaka. Na jego płycie nagrobnej w kościele powtarza się ten sam gmerk. W kamienicy tej zachowały się barokowe sklepienia. Dom pod nr 29 ma piękny portal renesansowy. Z domu tego prowadzi wejście do piwnic, mających po kilka kondygnacji.

Ulica Augustiańska nazwana tak została dlatego, że był tu kiedyś klasztor i kościół OO. Augustianów. W posesji nr. 7 przy tej ulicy zwracają uwagę ślady architektoniczne dawnej świątyni.

Dzielnice i osiedla

  • Stoczki
  • Pakuska
  • Ponik
  • Za Skałami
  • Podgrabie
  • Słowiki
  • Sikorka
  • Czarna Góra
  • Kocatówka-Dodatki
  • Stary Olkusz
  • Dodatki Pomorskie
  • Pomorzany
  • Parcze Dolne
  • Mazaniec
  • Kamyk
  • Zagaje
  • Parcze
  • Piaski
  • Skalskie
  • Parcze Górne

Zabytki

Miejsca Pamięci

Związani z Olkuszem

Kultura

Muzea

Biblioteki

  • [do rozbudowy]

Podania i legendy z Olkusza

  • [do rozbudowy]

Gminy wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

Cmentarze

Prasa, portale społecznościowe, telewizja

  • [do rozbudowy]

Miasta partnerskie

  • Bruay-la-Buissiere, Francja
  • Schwalbach am Taunus, Niemcy
  • Bjerringbro, Dania
  • Staffordshire Moorlands, Anglia
  • Bergamo, Włochy
  • Pontenure, Włochy

Video

<videoflash>mOFkIOHLsUg</videoflash>

<videoflash>7peYaVhTfUY&feature=related</videoflash>

<videoflash>3WJyPvr5xBY&feature=related</videoflash>

Bibliografia

  • Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec: Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 103-106. 

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przypisy

Źródło: „https://wikizaglebie.pl/index.php?title=Olkusz&oldid=90729”