Parafia p.w. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Z WikiZagłębie
Parafia p.w. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
Pieczęć parafialna
Pieczęć parafialna
Adres Ul. Szpitalna 1
32 – 300 Olkusz
Wyznanie katolickie
Kościół rzymskokatolicki
Diecezja sosnowiecka
Dekanat olkuski
Proboszcz ks. Mieczysław Miarka
Wezwanie św. Andrzeja Apostoła
Wspomnienie liturgiczne 30 listopada
Strona internetowa
Kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Apostoła (Foto: Dariusz JUREK)

Informacje

Adres: Ul. Szpitalna 1
32 – 300 Olkusz
Telefon: 32 643 08 91 (Proboszcz), 32 643 15 20 (Kancelaria)
www: http://www.bazylika.pl/
Przynależność: diecezja sosnowiecka, dekanat olkuski

Historia

Kościół parafialny

Kościół parafialny p.w. św. Andrzeja zbudowany jest w stylu gotyckim. Powstanie kościoła Olkusz zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu albo Władysławowi Łokietkowi - opinie są podzielone. W późniejszych czasach dobudowano kaplice świętej Anny i Loretańską, czyli Amendzińską. Kościół podpiera osiemnaście szkarp. Drzwi kościoła są okute, wykonane w 1916 r. przez zakład ślusarski Jana Jarno w Olkuszu na wzór drzwi Ossolineum we Lwowie.

Ołtarz główny
W głównym ołtarzu znajduje się obraz Chrystusa Ukrzyżowanego i męczeństwa św. Andrzeja Ap. Podczas wielkich uroczystości stoi w ołtarzu słynny krzyż gwarków olkuskich z olkuskiego srebra. Z innych ołtarzy zwraca uwagę ołtarz św. Jana Kantego, który jest chlubą Olkusza. Obraz tego świętego jest też na ambonie, co przypomina, że św. Jan Kanty jako proboszcz olkuski nauczał z tego miejsca.

Pomniki
Wielką ozdobą kościoła olkuskiego są pomniki dawnych bogatych mieszczan olkuskich. W arkadzie między prezbiterium a nawą znajduej się pomnik Adama Berneka, radcy i gwarka olkuskiego z roku 1606. Pomnik wykonany jest z białego marmuru. Przedstawia on klęczących u stóp krzyża ojca z czterema synami i matkę z sześcioma córkami. Naprzeciw pomnik Tobiasza Pękali, a obok zakrystii pomnik z czarnego marmuru i herbem Rola ks. Wawrzyńca Strzeżowskiego, doktora filozofii, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, kantora kolegiaty św. Floriana w Krakowie, proboszcza olkuskiego. Z innych pomników zasługuje na uwagę pomnik Baltazara Horlemesa z r. 1677 i Jakóba Gwardzieńskiego, radcy i gwarka olkuskiego z r. 1694.

Kaplice
Jedna nich, Loretańska, zwana też Amendzińską, fundacji Stanisława Amendy, olbornika królewskiego, została wzniesiona w r. 1620. W ołtarzu tej kaplicy znajduje się polichromowana statua M. Boskiej Loretańskiej z Dzieciątkiem. Obie postacie ukoronowane są koronami ze srebra olkuskiego.

Kaplica św. Anny jest starsza od Amendzińskiej. Jest też największą osobliwością kościoła olkuskiego. Kaplica św. Anny jest znana z tego, że w roku 1588 odprawiał w niej msze święte kardynał Hipolit Aldobrandini, nuncjusz papieski, późniejszy papież Klemens VIII, który przybył w te strony w roli rozjemcy między Zygmuntem III Wazą a arcyksięciem Maksymilianem Austriackim, roszczącym sobie prawa do tronu polskiego. O tych pamiętnych dniach wspomina napis na murze kaplicy, portret Klemensa VIII oraz po drugiej stronie portret króla Zygmunta III. Stoi tam też średniowieczny ołtarz, słynny tryptyk olkuski z XV wieku. Malatury przedstawiają 16 scen z życia Bogarodzicy i Chrystusa.

Inne pamiątki
Z innych pamiątek i osobliwości kościoła olkuskiego wymienić należy: chrzcielnicę z olkuskiego ołowiu, w prezbiterium świecznik mosiężny z herbami Amendów, w nawie żyrandol żelazny, wykonany w Olkuszu przez Jana Jarno. Na osobną wzmiankę zasługują organy. Należą one do najdawniejszych i najbogatszych w Polsce. Pod głównym organem jest tabliczka z napisem, świadczącym, że pod organami pochowany jest syn mistrza Hansa z Norymbergi. Według miejscowej tradycji syn mistrza Jana Humla z Norymbergi, pomagając ojcu przy budowie organów, spadł z chóru i zabił się. Stalle w prezbiterium pochodzą z XVII wieku, pod chórem zaś stoją ławki dawnych gwarków olkuskich.

Zakrystia
W zakrystii prócz słynnego srebrnego krzyża gwarków, znajduje się jedna z najdawniejszych pamiątek w Polsce, mianowicie metalowy krzyż gotycki i jedyna w swoim rodzaju pamiątka: laska marszałkowska gwarków olkuskich, używana dawniej podczas zebrań; kielich weneckiej roboty z XVI wieku, relikwiarz św. Jana Kantego z XVII wieku oraz relikwiarz z głową św. Ignacego, biskupa Antiochii. Nad zakrystią znalazła pomieszczenie biblioteka. Jest tam też ołtarzyk polowy, który według tradycji miał służyć powstańcom w r. 1863.

Galeria

Linki zewnętrzne

Bibliografia

  • Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec: Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 106-109. 
  1. Feliks Kiryk (praca zbiorowa), Olkusz [w:] "Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, tom 1, Warszawa – Kraków 1978.
  2. Feliks Kiryk (praca zbiorowa), Olkusz [w:] "Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, tom 2, Warszawa – Kraków 1978.