Parafia p.w. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
| Parafia p.w. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu | |
 Pieczęć parafialna | |
| Adres | Ul. Szpitalna 1 32 – 300 Olkusz |
| Wyznanie | katolickie |
| Kościół | rzymskokatolicki |
| Diecezja | sosnowiecka |
| Dekanat | olkuski |
| Proboszcz | ks. Mieczysław Miarka |
| Wezwanie | św. Andrzeja Apostoła |
| Wspomnienie liturgiczne | 30 listopada |
| Strona internetowa | |
Informacje
Adres: Ul. Szpitalna 1
32 – 300 Olkusz
Telefon: 32 643 08 91 (Proboszcz), 32 643 15 20 (Kancelaria)
www: http://www.bazylika.pl/
Przynależność: diecezja sosnowiecka, dekanat olkuski
Historia
Kościół parafialny
Kościół parafialny p.w. św. Andrzeja zbudowany jest w stylu gotyckim. Powstanie kościoła Olkusz zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu albo Władysławowi Łokietkowi - opinie są podzielone. W późniejszych czasach dobudowano kaplice świętej Anny i Loretańską, czyli Amendzińską. Kościół podpiera osiemnaście szkarp. Drzwi kościoła są okute, wykonane w 1916 r. przez zakład ślusarski Jana Jarno w Olkuszu na wzór drzwi Ossolineum we Lwowie.
Ołtarz główny
W głównym ołtarzu znajduje się obraz Chrystusa Ukrzyżowanego i męczeństwa św. Andrzeja Ap. Podczas wielkich uroczystości stoi w ołtarzu słynny krzyż gwarków olkuskich z olkuskiego srebra. Z innych ołtarzy zwraca uwagę ołtarz św. Jana Kantego, który jest chlubą Olkusza. Obraz tego świętego jest też na ambonie, co przypomina, że św. Jan Kanty jako proboszcz olkuski nauczał z tego miejsca.
Pomniki
Wielką ozdobą kościoła olkuskiego są pomniki dawnych bogatych mieszczan olkuskich. W arkadzie między prezbiterium a nawą znajduej się pomnik Adama Berneka, radcy i gwarka olkuskiego z roku 1606. Pomnik wykonany jest z białego marmuru. Przedstawia on klęczących u stóp krzyża ojca z czterema synami i matkę z sześcioma córkami. Naprzeciw pomnik Tobiasza Pękali, a obok zakrystii pomnik z czarnego marmuru i herbem Rola ks. Wawrzyńca Strzeżowskiego, doktora filozofii, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, kantora kolegiaty św. Floriana w Krakowie, proboszcza olkuskiego. Z innych pomników zasługuje na uwagę pomnik Baltazara Horlemesa z r. 1677 i Jakóba Gwardzieńskiego, radcy i gwarka olkuskiego z r. 1694.
Kaplice
Jedna nich, Loretańska, zwana też Amendzińską, fundacji Stanisława Amendy, olbornika królewskiego, została wzniesiona w r. 1620. W ołtarzu tej kaplicy znajduje się polichromowana statua M. Boskiej Loretańskiej z Dzieciątkiem.
Obie postacie ukoronowane są koronami ze srebra olkuskiego.
Kaplica św. Anny jest starsza od Amendzińskiej. Jest też największą osobliwością kościoła olkuskiego. Kaplica św. Anny jest znana z tego, że w roku 1588 odprawiał w niej msze święte kardynał Hipolit Aldobrandini, nuncjusz papieski, późniejszy papież Klemens VIII, który przybył w te strony w roli rozjemcy między Zygmuntem III Wazą a arcyksięciem Maksymilianem Austriackim, roszczącym sobie prawa do tronu polskiego. O tych pamiętnych dniach wspomina napis na murze kaplicy, portret Klemensa VIII oraz po drugiej stronie portret króla Zygmunta III. Stoi tam też średniowieczny ołtarz, słynny tryptyk olkuski z XV wieku. Malatury przedstawiają 16 scen z życia Bogarodzicy i Chrystusa.
Inne pamiątki
Z innych pamiątek i osobliwości kościoła olkuskiego wymienić należy: chrzcielnicę z olkuskiego ołowiu, w prezbiterium świecznik mosiężny z herbami Amendów, w nawie żyrandol żelazny, wykonany w Olkuszu przez Jana Jarno. Na osobną wzmiankę zasługują organy. Należą one do najdawniejszych i najbogatszych w Polsce. Pod głównym organem jest tabliczka z napisem, świadczącym, że pod organami pochowany jest syn mistrza Hansa z Norymbergi. Według miejscowej tradycji syn mistrza Jana Humla z Norymbergi, pomagając ojcu przy budowie organów, spadł z chóru i zabił się.
Stalle w prezbiterium pochodzą z XVII wieku, pod chórem zaś stoją ławki dawnych gwarków olkuskich.
Zakrystia
W zakrystii prócz słynnego srebrnego krzyża gwarków, znajduje się jedna z najdawniejszych pamiątek w Polsce, mianowicie metalowy krzyż gotycki i jedyna w swoim rodzaju pamiątka: laska marszałkowska gwarków olkuskich, używana dawniej podczas zebrań; kielich weneckiej roboty z XVI wieku, relikwiarz św. Jana Kantego z XVII wieku oraz relikwiarz z głową św. Ignacego, biskupa
Antiochii. Nad zakrystią znalazła pomieszczenie biblioteka. Jest tam też ołtarzyk polowy, który według tradycji miał służyć powstańcom w r. 1863.
Galeria
Linki zewnętrzne
- http://www.youtube.com/watch?v=7TK_zJc56uA&feature=related
- strona internetowa Diecezji Sosnowieckiej
Bibliografia
- Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec: Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 106-109.
- Feliks Kiryk (praca zbiorowa), Olkusz [w:] "Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, tom 1, Warszawa – Kraków 1978.
- Feliks Kiryk (praca zbiorowa), Olkusz [w:] "Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, tom 2, Warszawa – Kraków 1978.
