Leon Berbecki

Zagłębiowskie Biogramy
Imię i nazwisko	Leon Berbecki
Data i miejsce urodzenia	28 lipca 1874 Kalinowszczyzna pod Lublinem
Data i miejsce śmierci	23 marca 1963 Gliwice
Miejsce spoczynku	Gliwice
Zawód	wojskowy
Odznaczenia
Order Virtuti Militari 5 kl, Order Polonia Restituta l, 2 i 3 kl, in.

Leon Piotr Berbecki - (ur. 28 lipca 1874 r. w Kalinowszczyzna pod Lublinem, zm. 23 marca 1963 r. w Gliwicach) działacz niepodległościowy, dowódca oddziałów zagłębiowskich Legionów Polskich, generał broni.

Rodzina

Pochodzi z rodziny Feliksa Mikołaja, oficjalisty dworskiego, uczestnika powstania styczniowego, oraz Anieli Katarzyny z Lutnickich. O niepodległość walczył również - w powstaniu 1831 r. - jego dziad Mikołaj Berbecki.

Edukacja

W wieku siedmiu lat Leon Berbecki rozpoczął naukę w dwuklasowej szkole ludowej we wsi Grzybowica w pow. Włodzimierz Wołyński, a następnie, od 1883 r. uczęszczał do progimnazjum w Hrubieszowie.

Służba w wojsku

W 1891 r. wstąpił jako ochotnik do 44 tambowsko-kamczackiego pułku piechoty w Łucku. Podejmując służbę w wojsku carskim pragnął zdobyć doświadczenie żołnierskie, które mógłby w przyszłości wykorzystać w walce z zaborcą. Ukończył szkołę oficerską w Czugujowie koło Charkowa, a następnie, w stopniu podporucznika piechoty (od 1 sierpnia 1895 r.) powrócił do macierzystego pułku, w którym powierzono mu dowództwo plutonu. Pełnił również obowiązki kwatermistrza pułku i wykładał terenoznawstwo w pułkowej szkole podoficerskiej. Jednocześnie pracował z młodymi oficerami w grupie samokształceniowej, a także przygotowywał się do matury, którą zdał eksternistycznie w II gimnazjum w Żytomierzu (1898). W 1899 r. otrzymał awans na porucznika piechoty. Dwa lata później przeszedł na własną prośbę do rezerwy.

Polska Partia Socjalistyczna

Rozpoczął studia w Instytucie Technologicznym w Charkowie. Zetknął się tutaj z nazwiskiem Józefa Piłsudskiego (studiował medycynę) i Polską Partią Socjalistyczną, która obok haseł społecznych głosiła ideały niepodległościowe. Wstąpił do partii i działał aktywnie w jej szeregach.

Powrót do wojska

Z powodu wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej musiał jednak przerwać studia. Jako oficer rezerwy został zmobilizowany (3 stycznia 1903 r.) do 124 pułku piechoty i wysłany do Mandżurii (Daleki Wschód). Służył w 11 kompanii, następnie dowodził 11 kompanią, a w końcowych walkach strażą tylną 2 Armii. Był pięciokrotnie ranny. Po zawieszeniu broni wchodził w skład Komisji X Korpusu, mającej na celu zreformowanie regulaminu służby polowej. Za męstwo na placu boju mianowano go kapitanem.

Powrót na studia

W 1906 r. przeszedł w stan spoczynku i powrócił na studia w Charkowie. W międzyczasie odwiedził Zagłębie Dąbrowskie, na terenie którego mieszkał i działał w podziemnej PPS jego brat Ludwik. W Charkowie, podczas studiów, podjął działalność niepodległościową wśród stacjonujących tutaj żołnierzy Polaków, za co został skazany na rok zesłania. Po powrocie, w latach 1909 - 1912 prowadził konspiracyjną szkołę oficerską, która miała przygotowywać kadry dla przyszłej armii niepodległej Polski. W 1911 r. ponadto założył, wraz z żoną Zofią, polski skauting i do 1913 r. był jego komendantem.

Praca w Sosnowcu

Po ukończeniu studiów i uzyskaniu dyplomu inżyniera (1911) odbywał praktyki w charkowskich oddziałach fum AEG oraz Siemens-Schuckert. Wezwany do kraju przez Centralny Komitet Robotniczy PPS przybył w 1913 r. do Sosnowca, gdzie podjął pracę w charakterze zastępcy, a następnie szefa oddziału walcowni „Milowice” i huty „Puszkin".

Okres I wojny światowej

W Sosnowcu zastał go wybuch I wojny światowej . Zaangażował się tutaj w działania na rzecz Legionów Polskich - zorganizował w Milowicach ochotniczą kompanię zagłębiowską składającą się głównie z hutników (150 osób). Weszła ona w skład VII batalionu uzupełniającego l pułku piechoty Legionów: Batalionem tym dowodził. Na jego czele stoczył krwawą bitwę pod Łowczówkiem (grudzień 1914). Była to pierwsza bitwa utworzonej w grudniu I Brygady Legionów Polskich (z pułków l , 5, 7).W końcu grudnia objął komendę 5 pułku piechoty Legionów, który stacjonował nad Nidą w rejonie wzgórza Skowronne. Pułk ten przez Podlasie dotarł nad Styr. Po bitwie pod Ożarowem J. Piłsudski nazwał go „piątym pułkiem Zuchowatych”. Służyli w nim - w I kompanii - uczniowie klas siódmych i ósmych z Sosnowca i Częstochowy.

Umiejętności wojskowe L. Berheckiego zostały docenione - 3 czerwca 1915 r. mianowano go majorem, 1 kwietnia 1916 r. podpułkownikiem, a 1 czerwca 1917 r. - pułkownikiem piechoty.

W trakcie działań wojennych był kilka razy ranny: lekko - pod Ożarowem 27 czerwca 1915 r.) i Kościuchnówką (4 czerwca 1916 r.) oraz ciężko w rejonie Maniewicz (w nocy z 6 na 7 lipca 1916 r.). 1 stycznia 1917 r. powierzono mu obowiązki szefa Komendy Legionów.

Okres po I wojnie światowej

Po tzw. kryzysie przysięgowym objął funkcje Inspektora Szkół Piechoty w Polskiej Sile Zbrojnej. Obowiązki te pełnił także w Wojsku Polskim. 29 listopada 1918 r. otrzymał ponadto dowództwo l brygady piechoty.

W rozpoczynającej się walce z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej dowodził grupą bojową „Bełz” (od 7 stycznia do 16 marca 1919 r.), a następnie „Bug” (17 marzec - 24 kwiecień). Podczas kolejnej reorganizacji sił polskich na froncie ukraińskim został mianowany zastępcą dowódcy 3 Dywizji Piechoty Legionów, a 28 lipca jej dowódcą. Na czele 3 Dywizji walczył z bolszewikami na Łotwie, Ukrainie, Wołyniu, uczestniczył w uderzeniu znad Wieprza i w bitwie niemeńskiej. Od 1 czerwca 1919 r. był generałem brygady.

Po wojnie, w okresie od września 1921 r. do 6 listopada 1922 r. pełnił obowiązki dowódcy Okręgu Generalnego Pomorze, a następnie zastępcy Inspektora Armii nr 1 w Warszawie. 1 lipca 1923 r. został mianowany generałem dywizji. Jeszcze w tym samym miesiącu wyjechał do Francji na kursy dla wyższych dowódców. Po powrocie, od 12 marca 1924 r. do 22 lipca 1926 r. sprawował frakcję dowódcy Okręgu Korpusu III w Grodlinie.

22 lipca 1926 r. wyjechał do Torunia by objąć stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu nr VIII, które piastował do września 1928 r. Od października 1928 r. przez 10 lat pracował w charakterze inspektora armii. Będąc na tym stanowisku prowadził studia w zakresie obrony Zagłębia, Śląska i Krakowa W związku z tym odwiedzał Sosnowiec, gdzie cieszył się wielkim poważaniem. Równocześnie, od czerwca 1933 r., był przewodniczącym Zarządu Głównego Ligi Obrony Przeciw powietrznej. 19 marca 1939 r. otrzymał awans na generała broni.

Okres II wojny światowej

Odsłonięty od dowodzenia przez marszałka Rydza-Śmigłego przeszedł w stan spoczynku i nie otrzymał przydziału w kampanii wrześniowej. Razem z innymi oficerami udał się do Rumunii, gdzie został internowany. Początkowo był dowódcą Wojska Polskiego w Turcji i działał na rzecz ewakuacji polskich żołnierzy do Francji. Następnie przebywał w rumuńskim obozie w Baile Herkulane. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Rumunii został przewieziony do Niemiec (marzec 1941 r.) i osadzony w oflagach – najpierw VIA w Dorsten, a potem VIB w Dossel. Tutaj, z racji stopnia i wieku, był starszym obozu. Wyzwolony przez Amerykanów 1 kwietnia 1945 r. wyjechał do Francji.

Okres po II wojnie światowej

7 lutego 1946 r. powrócił do Polski. Zamieszkał w Gliwicach. Pracował jako nauczyciel technologii i maszynoznawstwa w różnych technikach na Górnym Śląsku. W 1959 r. opublikował wspomnienia Pamiętniki generała broni Berbeckiego (wyd. „Śląsk”).

Odznaczenia

Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari 5 kl., Orderem Polonia Restituta l, 2 i 3 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej, Złotym Krzyżem Zasługi, francuską Legią Honorową 2 i 4 kl., rumuńskim Orderem Gwiazdy Rumunii l kl. i in.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 7-10. ISBN 978-83-89199-34-8.