Środula (Sosnowiec): Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
==Historia== | ==Historia== | ||
[[Plik:Reklama 1921 Będzin Sosnowiec Zakłady Chemiczne Grodzisk 01.JPG|thumb|300px|Reklama Fabryki Chemicznej [[1921]]]] | [[Plik:Reklama 1921 Będzin Sosnowiec Zakłady Chemiczne Grodzisk 01.JPG|thumb|300px|Reklama Fabryki Chemicznej [[1921]]]] | ||
Historycznie należała do dóbr [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]]. Do [[1880]] roku stał tutaj folwark wybudowany w bliżej nie określonym czasie. W drugiej połowie XIX wieku osada była własnością [[Gwarectwo von Kramsta|Gwarectwa von Kramsty]], które wydzierżawiło ją [[Wilhelm Meyerhold|W. Meyherholdowi]]<ref name="słownik" />. Na znaczeniu zyskała, gdy w okolicy powstały zakłady przemysłowe [[Fabryka Kotłów Parowych W. Fitzner i K. Gamper|Fitznera-Gampera]], [[Intertex|przędzalnia Schóna]], fabryki chemiczne na Środulce. | Dokładny czas powstania Środuli jest nieznany. Wiadomo, że w [[1645]] na drodze wiodącej lewym brzegiem rzeki [[Czarna Przemsza|Przemszy]] z [[Będzina]] do Mysłowic istniała osada karczmarska o tej nazwie<ref name="słownik">{{cytuj stronę|url=http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/166|tytuł=Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 166.|data dostępu=2022-01-18}}</ref>. Oprócz karczmy posiadała dwie chałupy. | ||
Historycznie należała do dóbr [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]]. Do [[1880]] roku stał tutaj folwark wybudowany w bliżej nie określonym czasie. | |||
W drugiej połowie XIX wieku osada była własnością [[Gwarectwo von Kramsta|Gwarectwa von Kramsty]], które wydzierżawiło ją [[Wilhelm Meyerhold|W. Meyherholdowi]]<ref name="słownik" />. Na znaczeniu zyskała, gdy w okolicy powstały zakłady przemysłowe [[Fabryka Kotłów Parowych W. Fitzner i K. Gamper|Fitznera-Gampera]], [[Intertex|przędzalnia Schóna]], fabryki chemiczne na Środulce. | |||
W [[1908]] r. Środula została podzielona pod względem przynależności wiernych do parafii - część przynależała do Zagórza, a część tj. ul Okrzei do Nowego Sielca. W tym czasie Środula liczyła 6 tys. osób. | |||
Pierwotnie większość zabudowy Środuli stanowiły domy wzniesione głównie z kamieni wapiennych (surowiec pozyskiwano w wielu okolicznych odkrywkach: Dolna Środula, Pekin-Zagórze) z dodatkiem czerwonej cegły. | Pierwotnie większość zabudowy Środuli stanowiły domy wzniesione głównie z kamieni wapiennych (surowiec pozyskiwano w wielu okolicznych odkrywkach: Dolna Środula, Pekin-Zagórze) z dodatkiem czerwonej cegły. | ||
| Linia 59: | Linia 64: | ||
W [[1935]] oddano do użytku linię tramwajową łączącą Środulę z Centrum i Milowicami (linia 15, od 2021 linia 35). | W [[1935]] oddano do użytku linię tramwajową łączącą Środulę z Centrum i Milowicami (linia 15, od 2021 linia 35). | ||
W okresie II Wojny Światowej wysiedlono Polaków, a na ich miejsce zesłano ludność wyznania mojżeszowego, spędzoną tu z całego Zagłębia, tworząc [[Getto na Środuli|getto]]. Istniało ono do [[1943]] roku, kiedy to podczas akcji likwidacji getta większość jego mieszkańców trafiła do [https://pl.wikipedia.org/wiki/Auschwitz-Birkenau obozów koncentracyjnych i zagłady w Oświęcimiu] lub zginęła. | W [[1942]]okresie II Wojny Światowej wysiedlono Polaków, a na ich miejsce zesłano ludność wyznania mojżeszowego, spędzoną tu z całego [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]], tworząc [[Getto na Środuli|getto]]. Istniało ono do [[1943]] roku, kiedy to podczas akcji likwidacji getta większość jego mieszkańców trafiła do [https://pl.wikipedia.org/wiki/Auschwitz-Birkenau obozów koncentracyjnych i zagłady w Oświęcimiu] lub zginęła. | ||
W [[1957]] Biskup Częstochowski Zdzisław Goliński podpisał dekret utworzenia parafii na Środuli pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża na Środuli. | |||
Od lat 70-tych ubiegłego wieku zaczęło się stopniowe wyburzanie starych środulskich domów w obszarze Górnej Środuli i budowa istniejącego do dziś osiedla bloków z [https://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_wielkopłytowa wielkiej płyty]. | Od lat 70-tych ubiegłego wieku zaczęło się stopniowe wyburzanie starych środulskich domów w obszarze [[Środula Górna|Górnej Środuli]] i budowa istniejącego do dziś osiedla bloków z [https://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_wielkopłytowa wielkiej płyty]. | ||
W [[1979]] oddano do użytku trójkąt torowy przy [[Ulica Stefana Okrzei (Sosnowiec)|ulicy Okrzei]] do drugiego połączenia tramwajowego. | W [[1979]] oddano do użytku trójkąt torowy przy [[Ulica Stefana Okrzei (Sosnowiec)|ulicy Okrzei]] do drugiego połączenia tramwajowego. | ||
| Linia 75: | Linia 82: | ||
W [[2018]] rozpoczyna się wyburzenie dawnych budynków [[Huta "Katarzyna" (Sosnowiec)|Huty Katarzyna (późniejsza Buczka)]] na granicy [[Konstantynów (Sosnowiec)|Konstantynowa]] i [[Osiedle patronackie Huty "Katarzyna" (Sosnowiec)|Katarzyny]] | W [[2018]] rozpoczyna się wyburzenie dawnych budynków [[Huta "Katarzyna" (Sosnowiec)|Huty Katarzyna (późniejsza Buczka)]] na granicy [[Konstantynów (Sosnowiec)|Konstantynowa]] i [[Osiedle patronackie Huty "Katarzyna" (Sosnowiec)|Katarzyny]] | ||
W [[2021]] roku w Górnej Środuli rozpoczęto budowę Nowej Środuli - pierwszych w dzielnicy bloków mieszkalnych od lat 90-tych XX więku. W tym samym roku firma Euro Mall rozpoczęła budowę parku handlowego sąsiadującego z CH Plejada. | W [[2021]] roku w [[Środula Górna|Górnej Środuli]] rozpoczęto budowę '''Nowej Środuli''' - pierwszych w dzielnicy bloków mieszkalnych od lat 90-tych XX więku. W tym samym roku firma Euro Mall rozpoczęła budowę parku handlowego '''Aura Park''' sąsiadującego z [[Centrum Handlowe "Plejada"|CH Plejada]]. | ||
==Galeria== | ==Galeria== | ||
Wersja z 09:47, 11 lut 2022
| |||
| Status | dzielnica | ||
| W granicach Sosnowca | od 1914 | ||
| Kod pocztowy | 41-219 | ||
Informacje ogólne
Środula - dzielnica znajdująca od się w północnej części Sosnowca. Graniczy z Zagórzem, Pogonią i Sielcem, a miasta, które sąsiadują ze Środulą to Będzin i Dąbrowa Górnicza.
Na obszarze dzielnicy wyróżnić można:
- Środulę Górną
- Stara Środula
- Nowa Środula
- Środulę Dolną
- Środulkę
- Kolonię Zuzanna
Historia
Dokładny czas powstania Środuli jest nieznany. Wiadomo, że w 1645 na drodze wiodącej lewym brzegiem rzeki Przemszy z Będzina do Mysłowic istniała osada karczmarska o tej nazwie[1]. Oprócz karczmy posiadała dwie chałupy.
Historycznie należała do dóbr Zagórza. Do 1880 roku stał tutaj folwark wybudowany w bliżej nie określonym czasie.
W drugiej połowie XIX wieku osada była własnością Gwarectwa von Kramsty, które wydzierżawiło ją W. Meyherholdowi[1]. Na znaczeniu zyskała, gdy w okolicy powstały zakłady przemysłowe Fitznera-Gampera, przędzalnia Schóna, fabryki chemiczne na Środulce.
W 1908 r. Środula została podzielona pod względem przynależności wiernych do parafii - część przynależała do Zagórza, a część tj. ul Okrzei do Nowego Sielca. W tym czasie Środula liczyła 6 tys. osób.
Pierwotnie większość zabudowy Środuli stanowiły domy wzniesione głównie z kamieni wapiennych (surowiec pozyskiwano w wielu okolicznych odkrywkach: Dolna Środula, Pekin-Zagórze) z dodatkiem czerwonej cegły.
W 1914 Środula została włączona do Sosnowca.
Intensywnie rozbudowywała się Środula po I wojnie światowej. Ciekawostką jest, iż wszystkie ulice równoleżnikowe Środuli otrzymały imiona pisarzy, a południkowe malarzy i rzeźbiarzy (dziś układ ten jest mocno zaburzony).
W 1935 oddano do użytku linię tramwajową łączącą Środulę z Centrum i Milowicami (linia 15, od 2021 linia 35).
W 1942okresie II Wojny Światowej wysiedlono Polaków, a na ich miejsce zesłano ludność wyznania mojżeszowego, spędzoną tu z całego Zagłębia, tworząc getto. Istniało ono do 1943 roku, kiedy to podczas akcji likwidacji getta większość jego mieszkańców trafiła do obozów koncentracyjnych i zagłady w Oświęcimiu lub zginęła.
W 1957 Biskup Częstochowski Zdzisław Goliński podpisał dekret utworzenia parafii na Środuli pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża na Środuli.
Od lat 70-tych ubiegłego wieku zaczęło się stopniowe wyburzanie starych środulskich domów w obszarze Górnej Środuli i budowa istniejącego do dziś osiedla bloków z wielkiej płyty.
W 1979 oddano do użytku trójkąt torowy przy ulicy Okrzei do drugiego połączenia tramwajowego.
W 1999 na bagnistym terenie rozlewisk Potoku Zagórskiego na terenie Zuzanny, wybudowano Centrum Handlowe sieci Auchan. W kwietniu 2000 w pobliżu powstaje sklep wielkopowierzchniowy sieci [Leroy Merlin]
W 2001 roku w części dzielnicy Konstantynów wybudowano centrum handlowego „Plejada”. Powstało ono głównie na terenach Huty Buczka w miejscu zlikwidowanej w 1983 roku hałdy hutniczej.
W 2006 roku obok istniejących sklepów Auchan i Leroy Merlin, największy w Polsce w tamtym czasie sklep sportowy uruchamia sieć Decathlon.
W 2013 roku powstała pierwsza publikacja opisująca całościowo historię Środuli pt: "Środula - historia zapomnianej dzielnicy 1612-1970", autor Artur Żak.
W 2018 rozpoczyna się wyburzenie dawnych budynków Huty Katarzyna (późniejsza Buczka) na granicy Konstantynowa i Katarzyny
W 2021 roku w Górnej Środuli rozpoczęto budowę Nowej Środuli - pierwszych w dzielnicy bloków mieszkalnych od lat 90-tych XX więku. W tym samym roku firma Euro Mall rozpoczęła budowę parku handlowego Aura Park sąsiadującego z CH Plejada.
Galeria
Pałac Ernsta Schöna - siedziba Muzeum w Sosnowcu
Opis zdjęcia:
Na dawnej fotografii
Dom państwa Hurasów, znajdujący się na rogu ulic Okrzei i Krasińskiego
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Ciekawostki
- Na Środuli rozgrywa się akcja sławnej serii komiksowej Maus Arta Spiegelmana
- Najwyższym punktem na Środuli jest Górka Środulska - 320m, a po niej punkt na Górnej Środuli w okolicy ul. Krasińskiego - 297m
Zobacz także
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek, Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów
- "Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy" tom IV - Sosnowiec - Marian Kantor Mirski (reedycja 1991r)
- "Sosnowiec znany i nieznany" - Jan Przemsza Zieliński 1997r.
- "Środula - historia zapomnianej dzielnicy 1612-1970", Artur Żak, ISBN 9788361975496
- Marian Kantor-Mirski, Sosnowiec, Sowa Press, Sosnowiec, 1991
