Getto na Środuli

Getto na Środuli - getto żydowskie na terenie Sosnowca utworzone przez niemieckich nazistów w czasie II wojny światowej.

Początek II wojny światowej

Wśród mieszkańców Sosnowca znaczny odsetek stanowili Żydzi. W 1938 roku mieszkało tutaj około 28 tys. osób wyznania mojżeszowego. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój życia politycznego, kulturalnego, gospodarczego tej społeczności. Od pierwszych dni września 1939 roku hitlerowcy rozpoczęli prześladowania Żydów, a polityka eksterminacyjna wobec nich systematycznie się zaostrzała. 12 maja 1942 r. do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu - Brzezince wyjechał pierwszy transport sosnowickich Żydów skazanych na zagładę, w czerwcu i sierpniu następne.

Stworzenie gett

W październiku 1942 roku gestapo podjęto decyzję o izolowaniu ludności wyznania mojżeszowego w gettach na Środuli, Starym Sosnowcu i w Modrzejowie, Środula, w odróżnieniu od dwóch pozostałych gett, przewidziana była jako skupisko ludzi młodych, zdrowych i zdolnych do pracy. Akcja przesiedleńcza Polaków do innych regionów miasta, a Żydów do gett, odbywała się od listopada 1942 do marca 1943 roku. Od maja istniało w Sosnowcu jedynie getto na Środuli połączone z gettem w Będzinie, do którego musieli przeprowadzać się mieszkańcy Modrzejowa i Starego Sosnowca.

Środulę ogrodzono drutem kolczastym, wprowadzono zakaz opuszczania getta. Żydzi pracujący w "Szopach" poza gettem· chodzili do pracy i wracali z niej razem, pod eskortą milicji żydowskiej.

Wobec znacznego skupiska ludności katastrofalne były w getcie warunki mieszkaniowe. W jednym pomieszczeniu przebywało nawet 20 osób.

Likwidacja getta

W maju i czerwcu 1943 roku Niemcy wywieźli ze Środuli do Oświęcimia ponad 1000 osób. Główną akcję likwidacji getta przeprowadzono od 1 - 6 sierpnia 1943 r. 1 sierpnia teren Środuli ze wszystkich stron otoczony został zwartym kordonem wojska i policji. Świadomi zagrożenia Żydzi ukrywali się w bunkrach, piwnicach itp., skąd byli brutalnie wyciągani. Niektórzy mieszkańcy getta próbowali stawiać opór używając broni palnej. Odgłosy wystrzałów słychać było w rejonie ulic Wapiennej i Północnej. W czasie trwającej tydzień akcji wysiedleńczej od hitlerowskich kul karabinowych zginęło kilkuset Żydów. Ponad 10 tys. osób wywieziono do Brzezinki.

Ostatnie transporty Żydów z Sosnowca do obozu śmierci pojechały w grudniu 1943 i styczniu 1944 roku. Były to ekipy pozostawione przez Niemców do uprzątnięcia getta oraz Żydzi wyłapani z ukryć po likwidacji getta.

Linki zewnętrzne

• 65. rocznica likwidacji gett w Zagłębiu (Muzeum Auschwitz) na youtube.com
• https://www.youtube.com/watch?v=bpLY4ZreT3o
• https://www.youtube.com/watch?v=LHMkjwfmIVQ
• https://www.youtube.com/watch?v=iHyRb3ctnx0

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom I. Muzeum w Sosnowcu, 2002, s. 17-18. ISBN 83-915173-5-7.