Towarzystwo "Dom Ludowy" w Sosnowcu

Zarząd Domu Ludowego w Sosnowcu w 1922 r.

Biblioteka Domu Ludowego w Sosnowcu w 1922 r.

Dom Ludowy w Sosnowcu Wycieczka 1922 r.

Towarzystwo "Dom Ludowy" w Sosnowcu - rozpoczęło swoją działalność w dniu 6 czerwca 1909 r. w lokalu przy ul. Fabrycznej 12. Jego założycielem i pierwszym prezesem był dr Józef Czajkowski, chirurg, bakteriolog, dyrektor „szpitala na Lepiankach” (Pogoń). Do ścisłego zarządu należał również działacz Narodowego Związku Robotniczego Mateusz Dziurzyński.

Cele Towarzystwa

Celem Towarzystwa było upowszechnianie kultury i oświaty wśród szerokich warstw społeczeństwa. Sosnowiecka instytucja posiadała bibliotekę, czytelnię czasopism, salę gier, teatr amatorski, chór pod kierunkiem Tadeusza Jakubowskiego, Towarzystwo Muzyczne.

Siedziba

W 1911 r., gdy do Stowarzyszenia należało 929 osób płacących składki, (918 członków rzeczywistych, 11 wspierających) co przynosiło spore dochody, zakupiono nieruchomość przy ul. Warszawskiej 10. W późniejszym okresie Dom Ludowy przeniesiono do dwupiętrowej własnej kamienicy przy ul. Jasnej 26.

Władze

• W 1910 roku Prezesem Towarzystwa był dr J. Czajkowski, sekretarzem Tomasz Wasilewski a członkami Zarządu: dr Olszewski, Konstanty Strzelecki, Rafał Stalmach, J. Obrąpalski, G. Obrąpalska, Mateusz Dziurzyński, J. Kucytowski, M. Straszewicz, Lucjan Kreczmar, A. Kubiński, A. Stadnicki.

• Według danych z 1911 r. funkcje prezesa pełnił nadal dr J. Czajkowski,

a wiceprezesa Andrzej Kuliński. Do zarządu wchodzili ponadto: Tomasz Wasilewski (sekretarz), Zofia Suchodorska (skarbnik), Rafał Stalmach (główny inkasent), Konstanty Strzelecki (gospodarz lokalu), Mateusz Dziurzyński, Stanisław Kaczyński, Zofia Kulińska, Feliks Siłuszek, Jan Zaborowski (członkowie). Komisję rewizyjną tworzyli: Jan Lipski, Zygmunt Rychter i Roman Skorupa.

Organizowane spotkania

Towarzystwo organizowało wieczornice, pogadanki, koncerty, przedstawienia teatralne, wycieczki krajoznawcze, prowadziło bibliotekę i czytelnię prenumerującą 10 dzienników i 19 czasopism.

Prelegentem Domu Ludowego był m.in. Antoni Gębicki, nauczyciel, od 1916 r. kierownik Szkoły Gwarectwa „Hrabia Renard” w Sielcu. On także, w latach 1909 - 1915, prowadził społecznie bibliotekę Towarzystwa, a później pełnił w jego zarządzie funkcje wiceprezesa bądź prezesa.

Okres I wojny światowej

Towarzystwo systematycznie się rozwijało. Jak donosiła prasa z 1919 r. przed I wojną światową należało do niego ok. 2 tys. osób. Wybuch wojny zahamował na dłuższy czas działalność Domu Ludowego.

Okres po I wojnie światowej

Po odzyskaniu niepodległości dzieła wyprowadzenia instytucji z zastoju kulturalnego podjął się zarząd wybrany na walnym zebraniu członków w końcu kwietnia 1919 r. W jego skład weszli: Antoni Gębicki (prezes), Antoni Matyszkiewicz, Marian Stachurka, Witold Jakóbczyk, Jan Gałkowski, Franciszek Wójcik. Członkami komisji rewizyjnej zostali: Stanisław Stacherski, Karol Wipszycki i Józef Koralewski. W 1922 r. funkcję wiceprezesa objął Artur Michael, przyszły prezydent miasta. Prezesem pozostał nadal A. Gębicki (na fot: siedzi w drugim rzędzie, czwarty od lewej), który piastował to stanowisko jeszcze w 1927 r. Instytucja utrzymywała się ze składek członkowskich i dotacji Rady Miejskiej. Dzięki staraniom zarządu Dom Ludowy sukcesywnie się rozwijał. Jego filia powstała w Milowicach, przy kopalni „Wiktor”.

Sekcje

Powołane sekcje na ogół działały sprawnie. W 1927 r. np. było ich sześć: dramatyczna, którą kierował Wacław Trzciński, biblioteki i czytelni (Leokadia Siemieńska), odczytowa (Kazimierz Grajnert), chóralna (Teofil Świerczyński), wycieczkowo-sportowa (Henryk Fijołek), szachowa (Tytus Olszewski).

Inne imprezy

Oprócz takich imprez jak wieczorki, koncerty, przedstawienia teatralne, prelekcje, wycieczki itp. Towarzystwo organizowało obchody świąt państwowych i kościelnych.

Lata 30

Wycinek prasowy (KZI 050 19.02.1937)

24 czerwca 1928 r., w obecności 689 członków, wybrano nowy zarząd, w którym zdecydowaną większość otrzymali członkowie i działacze PPS. Prezesem został Tadeusz Dobrowolski,j ego pierwszym zastępcą Kazimierz Jarża, wiceprezydent miasta, drugim Józef Zębala, sekretarzem Stefan Hynek, skarbnikiem Edward Cieślik. Gospodarzem Domu pozostał Hipolit Kocot. Do komisji rewizyjnej weszli: ówczesny prezydent Sosnowca Aleksy Bień, Stanisław Stacherski i Jan Lebiedzki. Odtąd , aż do wybuchu II wojny światowej działalność Domu Ludowego odbywała się pod patronatem PPS. W 1930 r. prezesem był Jan Staśko, a latach 1931 - 1939 dr Marian Malicki. Funkcje wiceprezesów w tym okresie pełnili: J. Staśko, J. Zębata, Roman Ufel J. Bielnik.

Dom Ludowy współpracował z Towarzystwem Uniwersytetów Robotniczych. Za główny cel stawiał sobie „podniesienie wiedzy mas robotniczych”. Na odczyty zapraszano m.in. lewicowych twórców, a wśród nich pisarza Adama Polewkę z Krakowa. Oprócz odczytów przygotowywano wieczornice, tzw. herbatki, wycieczki i inne imprezy. Z czasem aktywność Towarzystwa uległa znacznemu osłabieniu, spadła także liczba jego członków. W latach 1930 - 1934 wahała się ona od 200-300, w 1935 r. do Towarzystwa należało tylko 128 osób, a w 1937 r. - 124 osoby. W końcu lat 30. nie wykazywało ono prawie żadnej działalności , poza odbywaniem corocznych zebrań sprawozdawczo-wyborczych.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 13-15. ISBN 978-83-89199-34-8.