Elektrownia w Sosnowcu

Z WikiZagłębie

Elektrownia w Sosnowcu - w marcu 1909 r. Towarzystwo Przemysłwo-Górnicze „Hrabia Renard” otrzymało od sosnowieckiego Magistratu koncesję na „wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i oświetlenia ulicznego m. Sosnowca”.

Elektrownia w centrum miasta

Na tej podstawie wybudowało w mieście przy ówczesnej ul. Polnej, tuż obok teatru, niewielką elektrownię prądu stałego o mocy 450 kW. Była to pierwsza publiczna elektrownia w Zagłębiu Dąbrowskim. Według urnowy koncesyjnej po upływie 35 lat przejąć ją miało miasto i jemu też przysługiwało prawo do wcześniejszego wykupu przedsiębiorstwa za odszkodowaniem (po 15 latach).

Gwarectwo, które uznawało eksploatację elektrowni za działalność drugorzędną, w 1911 r. odsprzedało ją nowo utworzonemu Towarzystwu Akcyjnemu Sosnowiecka Stacja Elektryczna. W skład zespołu założycielskiego tej spółki wchodzili przemysłowcy łódzcy: Maurycy Poznański, Antoni Stamirowski i Walter Bllüthgen. Kapitał zakładowy Towarzystwa wynosił w 1913 r. 4 mln rubli, a większość akcji nagrzała do niemieckich firm. Wśród Członków zarządu byli m.in.: Henryk Dietel i Stanisław Reichel z Sosnowca.

Przeniesienie elektrowni do Małobądza

Spółka zamierzała przeprowadzić elektryfikację rozrastającego się miasta i okolicznych miejscowości. Istniejąca elektrownia okazała się za mała aby temu sprostać. Zakupiono więc grunty we wsi Małobądz, na granicy Sosnowca i Będzina, na których w 1913 r. rozpoczęto budowę nowego zakładu energetycznego. Kierował nią pełnomocnik zarządu, późniejszy dyrektor firmy inż. Kazimierz Gayczak. Wybuch I wojny światowej poważnie zahamował tempo prac przy budowie, jednak w 1916 r. uruchomiono zakład.

Powstająca w Małobądzu elektrownia należała początkowo do Sosnowca. Z czasem jednak władze Będzina doprowadziły do precyzyjnego wytyczenia granicy między obu miastami i w efekcie obszar z elektrownią znalazł się w Będzinie.

Okres po I wojnie światowej

Po odzyskaniu niepodległości sytuacja przedsiębiorstwa uległa zmianie. Utworzona w końcu 1918 r. Warszawie Spółka Akcyjna „Siła i Światło” wykupiła akcje elektrowni od firm niemieckich tworząc w 1919 r. Towarzystwo Akcyjne Elektrowni Sosnowieckiej. a stanowisku dyrektora pozostał inż. Gayczak, a kierownikami ruchu byli inż. Jerzy Blay i inż. Bronisław Nowakowski.

Do 1919 r. elektrownia w Małobądzu pracowała na wspólnym kablu z elektrownią w Chorzowie. Po jego przecięciu przejściowo spadła produkowana moc. Wybudowano wtedy linie napowietrzne i kablowe wysokiego napicia.

W 1922 r. zakład, którego działalność wykroczyła poza teren Sosnowca, przyjął nazwę Elektrowni Okręgowej w Zagłębiu Dąbrowskim. Siedziba dyrekcji do 1934 r. mieściła się w Sosnowcu, przy ul. Sienkiewicza.

Na tle przynależności wybudowanej w Małobądzu elektrowni wybuchł spór między Magistratem miasta Sosnowca a spółką, zakończony zawarciem porozumienia (umowa notarialna) w dniu 12 listopada 1923 r., zmieniającego częściowo ustalenia umowy koncesyjnej z marca 1909 r. Na mocy tych postanowień miasto zrzekło się prawa do bezpłatnego przejęcia elektrowni, a także do jej wykupu. W zamian za to spółka zobowiązała się przekazać miastu 58 tys. sztuk akcji bezpłatnie i umożliwić zakup dalszych 142 tys. sztuk, na warunkach zastrzeżonych dla akcjonariuszy spółki. Udział miasta miał wynosić 10% kapitału zakładowego. Spółka zobowiązała się ponadto do bezpłatnego oświetlenia Sosnowca 100 lampami 1000 świecowymi zużywającymi do 600 watów. Ilość bezpłatnych lamp mogła ulec zmianie w zależności od zwiększenia lub zmniejszenia energii (ponad lub powyżej 5 mln kWh) sprzedanej na terenie Sosnowca. Zawarta umowa obowiązywać miała do końca 1952 r.

Przed wybuchem II wojny światowej na ulicach Sosnowca rozmieszczonych było ok. 900 lamp, a udział miasta w spółce Elektrownia Okręgowa w Zagłębiu Dąbrowskim nieznacznie przekroczyła 10 % kapitału zbiorowego.

W latach 19231928 dyrektorem zakładu był inż. Włodzimierz Horko, a po jego tragicznej śmierci funkcje te obiją inż. Ignacy Bereszko. W tym okresie trwały dalsze prace związane z rozbudową i zwiększeniem mocy elektrowni. Zakład wyposażony został w nowy turbozespół, nowe maszyny i urządzenia, wybudowano także nowy budynek kotłowni z 95. metrowym kominem, największym wówczas w Zagłębiu Dąbrowskim. Moc elektrowni osiągał poziom 22,5 MW. Wytwarzana energia kierowana była do odbiorców na terenie Sosnowca, Będzina, Czeladzi, Dąbrowy Górniczej i Niwki. W 1928 r. spółka zawarła umowy na dostawę energii z trzema wielkimi firmami: „Sieciami Elektrycznymi” i spółką Tramwaje Elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim oraz Towarzystwem Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza.

W latach kryzysu gospodarczego (19291933) nastąpił spadek sprzedaży energii, co wynikało głównie ze słabej kondycji finansowej zakładów przemysłowych. Począwszy od 1934 r. elektrownia notowała stały wzrost produkcji, powiększał się również obszar działania spółki. W 1932 r. otrzymała uprawnienia rządowe na wytwarzanie, przesyłanie i rozdzielanie energii elektrycznej, gwarantujące jej prawo wyłączności działania na terenie Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Czeladzi i gminy Niwka. Od 1936 r. obsługiwała także gminę Bobrowniki, Grodziec, Zagórze i in.

Okres II wojny światowej

W okresie okupacji hitlerowskiej Elektrownia Okręgowa podporządkowana została przedsiębiorstwu Schlesische Elektrizitätswerke AG (SEAG) w Katowicach, które w 1943 r. weszło w skład koncernu Energieversonung Oberschlesien AG. Z ramienia władz okupacyjnych elektrownią zarządzał inż. P. Strunke. Niemcy zainstalowali maszyny zamówione przed wojną przez polskie kierownictwo i przystąpiły do rozbudowy zakładu. Powiększyli m.in. budynek maszynowni, wybudowali komin o wysokości 135m, rozdzielnię, most kolejowy na Czarnej Przemszy. Zainteresowani wysokim poziomem produkcji prowadzili gospodarkę rabunkową eksploatując nadmiernie urządzenia bez wykonywania koniecznych rewizji i napraw turbozespołów, co odbiło się ujemnie na stanie technicznym zakładu.

Okres po II wojnie światowej

Po wyzwoleniu kierownictwo elektrowni objął trzyosobowy Zarząd Zakładowy, a w lutym 1945 r. pełnomocnik Rządku na Zagłębie Dąbrowskie mianował dyrektorem jednego z jej członków, Olgierda Chełmickiego. Załoga nie dopuściła do zatrzymania elektrowni, mimo że jej stan był bardzo zły. Natomiast przystąpiono do usuwania zniszczeń i podjęto prace remontowe. Już w październiku 1945 r. uruchomiono największy turbozespół (EEC). Remonty i montowanie nowych urządzeń, w miejscu starych, zużytych trwały przez następne lata. Pod koniec 1948 r. moc elektrowni wynosiła 39,8 MW. Do osiągnięć zakładu należało m.in. zelektryfikowanie 32 wsi.

Od sierpnia 1948 r. elektrownia wchodziła w skład Podokręgu Będzin i podlegała Zjednoczeniu Energetycznemu Okręgu Górnośląskiego. Po utworzeniu w 1951 r. sieci Elektrycznych Częstochowa stanowiła jeden z jego rejonów. Od 1952 r. Rejon Sieci Będzin podlegał Zakładowi Sieci Elektrycznych Częstochowa i Zakładowi Zbytu Energii Katowice.

Elektrownia zmienia się w elektrociepłownię

W latach 60,. gdy w regionie funkcjonowały już nowocześniejsze elektrownie, o wyższych parametrach technicznych, bardziej ekonomiczne, zakład poważnie ograniczył produkcję. Aby utrzymać go w ruchu i wykorzystać zainstalowaną moc podjęto starania o zmianę jego funkcji. Po wprowadzeniu niewielkich zmian, przekształcono go na elektrociepłownię (1963). Urządzenia elektrowni wykorzystano do okolicznych fabryk oraz do wytwarzania ciepłej wody grzewczej dla ludności. Wybudowane w latach 19651970 magistrale parowe do Będzina i Sosnowca zapoczątkowały rozwój systemu ciepłowniczego w regionie.

Galeria

Bibliografia