Rogoźnik (gm. Bobrowniki)
Rogoźnik - wieś położna w gminie Bobrowniki, w powiecie będziński, w województwie śląskim.
W poprzednim podziale administracyjnym Polski (lata 1975-1998) miejscowość należała do województwa katowickiego.
Położenie
Wieś położona w niewielkiej kotlinie pomiędzy wzgórzami: Buczyna, Sadowie. według przekazów regionalnych wyrosła w borze Rogoza, między Jawornikiem (strumień Jaworznik), a pasmem wzgórz.
Nazwa Miejscowości
Nazwa miejscowości wywodzi się z nazwy florystycznej – rogoza. Pierwsze zapisy nazwy miejscowości brzmiały: Rogosnic, Rogoznick, Rogosnig, Rogosenic.
Historia
Nie wiadomo kiedy została założona, ale z jej istnieniem spotykamy się już w dokumentach z 1225 roku kiedy to przy fundacji kościoła Wszystkich Świętych w Siemuni (Siemonia) wymienione są imiona rycerzy Boguchwała i Gausę (Gaunę) z Rogoźnika.
Kultura łużycka
Jednak istnienie zorganizowanego życia społecznego na tym terenie miało miejsce znacznie wcześniej. W Rogoźniku przeprowadzono badania sondażowo – rozpoznawcze. Stanowisko badawcze zlokalizowano na łagodnym wzniesieniu około 100m. Od drogi Rogoźnik – Strzyżowice. Z lessowo-piaszczystej ziemi wydobyto kilka skorup i wyrobów ceramicznych z kultury łużyckiej pochodzących z późnej epoki brązu lub wczesnej epoki żelaza, a także wyroby pochodzące z epoki wczesnego średniowiecza. Przeprowadzone wstępne badania pozwoliły stwierdzić, że na terenie dzisiejszego Rogoźnika istniała wielokulturowa osada związana z kulturą łużycką, z późnej epoki brązu lub wczesnej epoki żelaza. Najstarsze znaleziska archeologiczne odkryte jednocześnie w Gródkowie, Górze Siewierskiej, Łagiszy, Żychciach, Kamycach, Rogoźniku, Warężynie, Siemoni, Sączowie, Niezdarze i Ożarowicach datowane są na 8000-4500 lat p.n.e. można zatrem pokusić się o stwierdzenie, że był to okres bardzo intensywnego osiedlania się człowieka na tych terenach.
XIII i XIV wiek
Kolejną wzmiankę o Rogoźniku znajdujemy w źródłach z 1256 r. gdzie jest przedstawiony jako własność klasztoru zwierzynieckiego. Przynależność tę potwierdza dokument z 1287 r. Nie wiadomo jakie były losy wioski podczas najazdów tatarskich, ponieważ kolejne wzmianki pochodzą z 1367 r. kiedy to natykamy się na informacje o Świętosławie i Jarosławie z Rogoźnika. Następnie widzimy osiadłych tu Jakusza i Abrahama z Rogoźnika. W latach 1313 - 1337 razem z całą gminą Bobrowniki wchodziła w skład Księstwa Bytomskiego, a następnie cała gmina przeszła we władania książąt cieszyńskich.
Jak już wiadomo Rogoźnik istniał na początkach XIII w. i w wieku XIV, jednak ta nazwa nie pojawia się w Liber Benefictorum Jana Długosza. Figuruje natomiast nazwa Gawszyce, wieś tak bliska Rogoźnikowi, że uważana nawet za jego część. Jednak Długosz pisząc o Gawszycach wspomina o dwóch folwarkach jako o dwóch odrębnych częściach tejże wioski. Można zatem wysnuć, że Długosz pisząc o Gawszycach pisał zarazem o Gawszycach i Rogoźniku.
XV - XVII wiek
Z dokumentów z 1441 r. wynika, że wówczas w posiadaniu Rogoźnika był Mikołaj Rogozsky. Prawdopodobnie owi Rogozcy, a potem Rogójscy (wszyscy pieczętowali się herbem Strzemię) urobili swe nazwisko właśnie od nazwy miejscowości. W 1442 r. wioska jest wymieniona w składzie księstwa siewierskiego w akcie sprzedaży tegoż księstwa na mocy którego biskup krakowski (wówczas był to Zbigniew Oleśnicki) otrzymał prawo pobierania danin, czynszu i powinności między innymi z tej miejscowości. W 1529 roku wieś nadal należy do biskupów krakowskich, którzy za pośrednictwem starosty siewierskiego pobierali czynsz. Dziesięcina przypadała plebanowi z Siemonii.
Na przełomie XVI i XVII wieku niepodzielnie panowali tutaj Rogojscy (chociaż nazwisko uległo zmianie prawdopodobnie byli to potomkowie Rogozów potem piszących się Rogowscy). Początki XVII wieku to jednak schyłek panowania tego rodu w Rogoźniku. Chociaż w dokumentach z 1623 r. dziedzicem wsi jest jeszcze Jan Rogojski to później pojawia się przejściowo nazwisko Rubiński. Następnie wieś przechodzi w ręce rodu Krylińskich i Marcina Żarskiego. W tym okresie Gawszyce pustoszeją, a wizytacja z 1619 (wg niektórych źródeł 1618 r.) r. wspomina już o nich jako o wsi opuszczonej. Później stają się integralną częścią Rogoźnika. Jak długo Rogoźnik był w posiadaniu tych rodów nie wiadomo.
XVII - XVIII wiek
Około 1668 r. dziedzicem części Rogoźnika był także Adam Porębski posiadający swe dobra także w Dąbiu i Mysłowie W II połowie XVII w. pojawiają się już nazwiska innych dzierżawców tej miejscowości. Około roku 1668 w źródłach pojawia się nazwisko Adama Porębskiego, jako dziedzica części w Rogoźniku. W XVIII w dokumenty wskazują na Pawła Wąsowicza jako właściciela Rogoźnika, a około 1747 r. wieś znajduje się w rękach Franciszka Pożarskiego (lub Pożarowskiego), którego ród dzierży te ziemie aż do 1790 r. W tym okresie w Rogoźniku żyje 246 ludzi (w tym dwóch luteranów) zamieszkujących 45 domostw. W XVIII wieku Rogoźnik posiadał kilka młynów napędzanych wodą Jawornika (Jaworznika). Do najstarszych należał młyn Czabany. Inne to Karchowizna, Runot, Łata i Gorewoda.
XIX wiek
XIX wiek znowu przynosi zmianę dziedzica. Zostaje nim Jan Grabiański herbu Świeńczyc. Jest to okres przekształcania się Rogoźnika ze wsi typowo rolniczej w osadę przemysłową. Przemysł dotarł do Rogoźnika już wcześniej. Około 1797 r. śląski przedsiębiorca Herdliztka otwarł na granicy Rogoźnika, Wojkowic i Żychcic kopalnię Galmanu „Fanny” która funkcjonowała do 1807 r. Swoją działalność wznowiła w 1822 r. pracując nieprzerwanie do 1845 r. W latach 1822 - 1840 wraz z wsią należała do Błeszyńskich, a wydobywany galman dostarczano do huty w Milowicach. W tym okresie wioska rozrosła się do 76 domostw. Wg M. Kantora – Mirskiego na terenie Rogoźnika istniały ponadto jeszcze trzy małe kopalnie rudy żelaznej. Jednak eksploatacja złóż okazała się nieopłacalna toteż ten rodzaj górnictwa szybko zaniknął we wsi pozostawiając tylko stare wyrobiska. Najbardziej znaną pozostałością po eksploatacji złóż w tamtych czasów jest wyrobisko zwane Rudnym Dołem znajdujący się na stokach Buczyny. Nadania górnicze w 1900 r. wykupiło wprawdzie czeladzkie Towarzystwo „Saturn” ale nie wznowiło wydobycia, z czasem lokując tutaj cegielnię oraz szkółkę drzewek owocowych. Później przemysł reprezentowała jedynie fabryka materiałów ogniotrwałych RZMO.
W okresie istnienia Księstwa Warszawskiego parafia Siemonia wraz z Rogoźnikiem znajdowała się w diecezji krakowskiej. W administracji państwowej Rogoźnik znajdował się w 1826 r. w gminie Bobrowniki, powiat lelowski, z miastem powiatowym Żarki, obwód olkuski, województwo krakowskie. W 1858 r. należał wraz z gminą Bobrowniki do powiatu olkuskiego, okręg lelowski guberni radomskiej.
W drugiej połowie XIX w. wzmianki o Rogoźniku pojawiają się w związku z występującymi na terenach Zagłębia strajkami chłopskimi o podłożu ekonomicznym. Polegały one najczęściej na odmowie odrabiania pańszczyzny. Jednym z najdłużej trwających strajków było wystąpienie włościan z Rogoźnika, którzy odmawiali wykonywania pańszczyzny przez 24 dni. Z tego też okresu pochodzi informacja o liście gończym wystawionym na nazwisko M. Niewiadomskiego, który ukrywał się przed poborem do carskiej armii.
W XIX wieku Rogoźnik należał do [Gmina Ożarowice (powiat tarnogórski)|gminy Ożarowice]] z siedzibą w Tąpkowicach. Po 1918 r. wszedł w skład gminy Bobrowniki, która należała do powiatu będzińskiego znajdującego się w województwie kieleckim. W 1930 r. liczył sobie 1600 mieszkańców. Jak podają źródła przedwojenne Rogoźnik charakteryzowany był jako wieś z zabudowaniami folwarcznymi po dawnym dworze z wzorcową szkółką drzew owocowych oraz wielkim ogrodem kwiatowym należącymi do Towarzystwa „Saturn”. Po rozwiązaniu gmin w latach 50-siątych utworzył samodzielną gromadę zajmującą obszar około 8km2 i liczącą około 2800 mieszkańców. Do gminy Bobrowniki powrócił ponownie w latach 70-tych.
XX wiek
Początek XX w. wiążę się z rozwojem z silnym rozwojem życia kulturalnego i społecznego. W 1900 r. powstaje Spółdzielnia Spożywców „Jedność”. Na jego zebraniach omawiano nie tylko sprawy stowarzyszenia ale także bieżące potrzeby mieszkańców. Na jednym z takich spotkań wniesiono projekt utworzenia Ochotniczej Straży Pożarnej, który z entuzjazmem został przyjęty. OSP utworzono w 1911r. 1916 r. to utworzenie Polskiej Macierzy Szkolnej oraz amatorskiego kółka scenicznego. Urządzano zabawy taneczne i przedstawienia, a dochód przeznaczano na cele oświatowe. W ten sposób powstała w Rogoźniku pierwsza biblioteka oraz organizowano kursy dokształcające dla dorosłych. Kolejną inicjatywą jest utworzenie Koła Gospodyń Wiejskich, które założ0no w 1922 r. Okres powstań śląskich to okres wzmożonej pomocy dla walczących Ślązaków.
Religia
Życie religijne mieszkańców Rogoźnika przez całe wieki związane było z parafią w Siemoni. Początkowo miejscem nabożeństw była stara zabytkowa kapliczka pochodząca z czasów Jana III Sobieskiego. Dopiero w 1957 roku erygowano parafię w Rogoźniku.
Dzielnice i osiedla
- Brak danych
Wykaz ulic
|
|
|
|
|
|
Galeria
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Autor tekstu: Artur Pycela
Tekst o historii Rogoźnika zamieszczono na Wiki Zagłębie za zgodą jego Autora.
Bibliografia
- Broszury wydanej z okazji 30-lecia szkoły podstawowej im. J. Słowackiego w Rogoźniku.
- "Poznaj swoją małą ojczyznę - Zagłębie Dąbrowskie i okolice" wg Anatola Zielińskiego
- "Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i Zagłębiu w latach 1991-1992" artykuł Renaty Abłamowicz
- Zeszytów Zagłębiowskich
- "Będzin" M. Kantora-Mirskiego
- "Siewierz, Czeladź, Koziegłowy - studia z dziejów Księstwa Siewierskiego" pod red. Feliksa Kiryka
- "Przesławne Miasto Będzin i najbliższe okolice od Bobrowniki do Żychcic" Jan Przemsza-Zieliński
