Kromołów (Zawiercie)

Kromołów dzielnica Zawiercia
Status	dzielnica
W granicach Zawiercia	od 1977
Kod pocztowy	00-000

Kromołów - wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1193 roku, później miasto (do 1870), od 1977 dzielnica Zawiercia, położona u źródeł Warty u podnóża kuesty jurajskiej, przy drodze krajowej DK-78.

Prawa miejskie Kromołów utracił z rozkazu carskich władz, po powstaniu styczniowym.

Historia

Mapa powiatu będzińskiego w latach 1867-1914

Pod koniec XVIII w. w miasteczku były 2 młyny, browar i dwór; w 135 domach mieszkało 634 ludzi (1791 r). Rozwijało się sukiennictwo i garncarstwo; w 1827 r. było tu 186 domów i 1153 mieszkańców, a w 1860 r. 1777 ludzi w 199 domach.

Miejscowość znana ze źródeł Warty, kościoła św. Mikołaja i żydowskiego cmentarza; zachowany układ urbanistyczny (rynek). Przystanek PKS i komunikacji miejskiej, sklepy, zespół szkół. Przez Kromołów biegną szlaki turystyczne.

Nazwa miejscowości

Nazwa miejscowości pochodzi od Kromola.

Początek rzeki Warty

Kapliczka św. Jana Nepomucena, źródło Warty

W Kromołowie bierze początek rzeka Warta. Ma tu ona dwa źródła. Jedno z nich bije w pobliżu dworu, drugie zaś większe znajduje się pod kaplicą - świętego Jana Nepomucena. To drugie źródło uważane jest za właściwy początek rzeki Warty.

Legenda mówi, że tam, gdzie - dziś kaplica świętego Jana, stał przed wielu wiekami rycerz na Warcie. Puszcza szumiała dokoła, a słońce letnie paliło niemiłosiernie. Rycerz odczuwał wielkie pragnienie, ale nigdzie dokoła nie było ani kropli wody. Wtedy znużony niezmiernie westchnął do Boga i wzniósł ręce do modlitwy. Jednocześnie kopia obsunęła się i uderzyła o ziemię. W tejże chwili wytrysnęła z niej woda czysta i chłodna.

Zabytki

• Dwór dawniej obronny o czterech basztach i pięknym ganku arkadowym. Dwór ten mimo, że zniszczony, ma jeszcze w sobie dużo uroku. Wybudował go Stanisław Warszycki, kasztelan krakowski na kilka lat przed wojną szwedzką w wieku XVII. Pod koniec XVIII stulecia za czasów dziedzica tych włości Gostkowskiego dworek został przebudowany i ozdobiony. Ganek arkadowy pochodzi z tych właśnie czasów. Z tego dworu na rozkaz Warszyckiego wyruszyła załoga przeciw Szwedom, usadowionym w warowni pilickiej, tu po abdykacji swej w drodze do Krakowa odpoczywał Jan Kazimierz, stąd wreszcie na wezwanie księcia Józefa Poniatowskiego udał się oddział gwardzistów na punkt zborny do Żarek. Dwór nie przetrwał do dzisiejszych czasów został rozebrany przez Niemców w 1940 r.

• Kościół w Kromołowie w połowie XVI wieku należał do arianów, których wyznawcami byli Bonarowie, ówcześni dziedzice Kromołowa. Po Bonarach byli tu Firlejowie, z których wojewoda Mikołaj Firlej wrócił do wiary katolickiej, kościół powiększył i przyozdobił potężną wieżą czworoboczną. W kościele tym ciężkie żelazne drzwi prowadzące do zakrystii pochodzą z zamku w Ogrodzieńcu, według innych ze zbójnickiego Okiennika.

Gospodarka

Pod względem gospodarczym po wojnach szwedzkich Kromołów bardzo podupadł, ale za czasów Konstantego Gostkowskiego, który wyjednał u Stanisława Augusta przywilej na jarmarki, Kromołów znów się bogacił, dzięki przede wszystkim tkactwu, które się tu wspaniale rozwinęło.

Sport

• Źródło Kromołów

Na współczesnej fotografii

• 

  Zawiercie Kromołów

• 

  Remiza OSP

• 

  Remiza OSP, Tablica pamiątkowa

• 

  Remiza OSP, Tablica pamiątkowa

• 

  Remiza OSP

• 

  Remiza OSP

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty (tablica informacyjna)

• 

  Kapliczka św.Jana Nepomucena - źródło Warty (tablica informacyjna)

• 

  Główne źródło Warty

• 

  Główne źródło Warty

• 

  Główne źródło Warty

• 

  Główne źródło Warty (Remiza OSP)

• 

  Stary Rynek

• 

  Stary Rynek (studnia i pomnik)

• 

  Stary Rynek (studnia)

• 

  Stary Rynek (studnia):

• 

  Stary Rynek (studnia)

• 

  Stary Rynek (św. Florian)

• 

  Stary Rynek (św. Florian)

• 

  Stary Rynek (św. Florian)

• 

  Źródła Warty w Kromołowie

• 

  Źródła Warty w Kromołowie

Na dawnej fotografii i rysunku

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Zobacz też

• Kromołów wczoraj i teraz

Bibliografia

• Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec: Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 92-94.