Jan Pierzchała

Zagłębiowskie Biogramy
Jan Pierzchała
Imię i nazwisko	Jan Pierzchała
Data i miejsce urodzenia	26 września 1921 Jaworzno
Data i miejsce śmierci	7 grudnia 2003 Sosnowiec
Miejsce spoczynku	Sosnowiec
Zawód	polski prozaik, poeta, autor adaptacji scenicznych, dramaturg, tłumacz

Jan Pierzchała - (ur. 26 września 1921 r. w Jaworznie, zm. 7 grudnia 2003 r. w Sosnowcu) polski prozaik, poeta, autor adaptacji scenicznych, dramaturg, tłumacz.

Choć Jan Pierzchała urodził się w 1921 roku w Jaworznie, to od 1953 do swojej śmierci w 2003 r. mieszkał w Sosnowcu. Mówi się, że był Sosnowiczaninem z wyboru. Tutaj też znajduje się jego grób.

Edukacja

W Sosnowcu uczył się w Liceum Pedagogicznym, którego nie ukończył ze względu na wybuch II wojny światowej. W 1950 r. został absolwentem polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim. W trakcie studiów (1947-49) był sekretarzem redakcji „Zeszytów Wrocławskich”. Brał udział w pracach Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego i Literatury we Wrocławiu, był też dyrektorem do spraw programowych rozgłośni Polskiego Radia.

Praca

Od 1956 do 1959 zajmował stanowisko attaché kulturalnego w Berlinie. Po powrocie do kraju w licznych artykułach, felietonach, szkicach i recenzjach podejmował kwestie literatury i kultury krajów niemieckojęzycznych (RFN, NRD, Austria), a także sprawy polsko-niemieckich kontaktów literackich. Najpierw pracował w redakcji wydania niedzielnego „Trybuny Robotniczej”, a latach 1962 – 1981 był zastępcą redaktora naczelnego „Poglądów”. W latach 1964 – 1966 był kierownikiem literackim Teatru Dramatycznego im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. W okresie 1964 - 1968 radny Miejskiej Rady Narodowej w Sosnowcu, w latach 1966 - 1997 kierownik literacki w Teatrze Zagłębia, a w 1986 r. współzałożyciel, a następnie prezes Klubu Pisarzy Zagłębia Dąbrowskiego. Był autorem licznych adaptacji scenicznych, redaktorem programów teatralnych i autorem setek artykułów zawartych w tych programach. Tutaj wystawił swoją sztukę ”Nieproszona”. Za rolę w tej sztuce Jan Klemens otrzymał Złotą Maskę.

Również monografie Teatru Zagłębia wydawane z okazji kolejnych jubileuszy wyszły spod ręki Jana Pierzchały. W swojej twórczości poświęca wiele miejsca problematyce historyczno-społecznej, dotyczącej Sosnowca i okolic. Jak piszą o nim: „To była jego mała ojczyzna i niejednokrotnie dawał temu wyraz w felietonach i szkicach biograficzno-krytycznych. (..) na każdym kroku podkreślał wyjątkowy duchowy związek z Zagłębiem: Zagłębie Dąbrowskie jest dla mnie tylko tym, jakim postrzegano je od lat 20. XIX wieku. To po prostu Polska, jej znak, jej symbol” .

Od 1948 roku jest członkiem Związku Literatów Polskich. W 1949 roku otrzymał nagrodę literacką Wrocławia. Od 1954 do 1956 roku był redaktorem Wydawnictwa "Śląsk" w Katowicach. W 1962 roku otrzymał nagrodę województwa katowickiego i rozpoczął trwającą prawie 20 lat pracę w dwutygodniku "Poglądy" na stanowisku zastępcy redaktora naczelnego, publikując wiele artykułów o tematyce niemieckiej, literaturze i sprawach społecznych. Laureat Nagrody Artystycznej Miasta Sosnowca za 1998 rok.

Na podstawie prozy Jana Pierzchały powstały także dwa filmy "Wielki las" i "Gorąca linia". Posiada bardzo bogaty dorobek publicystyczny. Jego artykuły prasowe zamieszczane były na łamach wspomnianych "Poglądów", "Śląska" oraz "Miesięcznika Literackiego", "Życia Literackiego" i wielu innych czasopism. Tematyka artykułów jest bardzo bogata i różnorodna. Znajdujemy tu przede wszystkim całą mnogość tematów literackich, wiele historycznych, dużo miejsca w swych rozważaniach poświęcał sprawom kultury, sztuki, języka. Teatr stanowił znaczną część jego zainteresowań teoretycznych, jak i praktycznych.

Był piewcą Sosnowca i Zagłębia Dąbrowskiego, jako „małej ojczyzny”, wybitnym pisarzem, działaczem kultury. Poprzez Legendę Zagłębia, odegrał wielką rolę w potwierdzeniu i utrwaleniu w świadomości społecznej obecności w Zagłębiu: Stefana Żeromskiego, Marii Dąbrowskiej, Artura Gruszeckiego, Andrzeja Niemojewskiego, Gabrieli Zapolskiej, [Juliusz Kaden-Bandrowski|Juliusza Kadena-Bandrowskiego]], Lecha Piwowara, Władysława Sebyły oraz Leona Kruczkowskiego. Dzięki Janowi Pierzchale i prof. Władysławowi Wójcikowi powstał w Sosnowcu pomnik Leona Kruczkowskiego. Odegrał też dużą rolę w utrwaleniu w mieście pamięci o Emilu Zegadłowiczu. Wielkim osiągnięciem Pierzchały jest wzbogacenie kalendarium zagłębiowskich działań politycznych Józefa Piłsudskiego o konkretne fakty i daty.

Książki

Liczne pozycje książkowe, zarówno poezja, proza jak i literatura popularna.
Autor m.in.

• "Noce bez światła" - 1954
• "Rozstanie i powrót" - 1957
• "Antykwariat przy ulicy Barbarossy" - 1962
• "Legenda Zagłębia" - 1962
• "Anastazy Kowalczyk" - 1962
• "Dzień z nocą na trzy podzielony" - 1964
• "Krzak gorejący" - 1972
• "Poczekaj deszcz" - 1975
• "Opasani ciemnością" - 1983
• "Jak krótkie lato" - 1985

Biogram opracował: Piotr Dudała