Czeladź

Czeladź
Herb Czeladzi
Województwo	śląskie
Powiat	będziński
Gmina • rodzaj	Czeladź miejska
Założono	1228
Prawa miejskie	1262
Burmistrz	Teresa Kosmala
Powierzchnia	16,38 km²
Ludność (2010) • liczba • gęstość	33 556 2048,6 os./km²
Tablice rejestracyjne	SBE
Strona internetowa miasta

Flaga Czeladzi

Czeladź - miasto w powiecie będzińskim, najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego.

Najstarsza pieczęć Miejska Czeladzi z wizerunkiem św. Stanisława

Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława, wyciśnięta na dokumentach sporządzanych przez parafię św. Stanisława B.M. i Urząd Radziecki Czeladzki w XVII i XVIII wieku. Oryginały dokumentów w posiadaniu parafii św. Stanisława B. M.

Historia

Czeladź szczyci się tym, że jest jedną z najstarszych polskich osad. Historia Czeladzi, podobnie jak Siewierza, związana jest z księstwem siewierskim, do którego przynależała od średniowiecza do 1790 roku.

Księstwo Siewierskie

Pod panowaniem Piastów śląskich
Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice Siewierza (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora. W roku 1241 Czeladź została zniszczona przez Tatarów.

Pod panowaniem biskupów krakowskich
W pierwszej połowie XV wieku miasto oraz całe księstwo siewierskie przechodzi na własność biskupów krakowskich. Do tego czasu i później jeszcze Czeladź była narażona na napady śląskich grasantów. Tak zwane pakta będzińskie, których mocą arcyksiążę austriacki Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego, były podpisane w roku 1589 nie w Będzinie, ale w Czeladzi, według innych zaś we wsi Starzynie na Śląsku.

Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.
Terytorium historyczne na pograniczu Małopolski i Śląska; w XII w. niewielka kasztelania w ziemi krakowskiej, z grodem w Siewierzu, 1179 przekazana przez Kazimierza II Sprawiedliwego księciu raciborskiemu, Mieszkowi I Plątonogiemu; później należała kolejno do księstw; opolskiego, bytomskiego, świdnickiego, cieszyńskiego; 1443 książę cieszyński, Wacław I, sprzedał tę ziemie biskupowi krakowskiemu Z. Oleśnickiemu, odtąd suwerenne księstwo biskupie; do biskupstwa krakowskiego należały miasta: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy, oraz kilkanaście wsi, pozostałe wsie posiadała szlachta, zależna od biskupów i pozbawiona takich praw, jak szlachta w Rzeczypospolitej; 1790 Sejm Czteroletni wcielił księstwo siewierskie do Korony (do województwa krakowskiego; w III rozbiorze (1795) przypadło Prusom jako tzw. Nowy Śląsk, 1807 ofiarowane przez Napoleona I marszałkowi J. Lannesowi [jako księstwo olkusko-siewierskie (red.)], po jego śmierci 1809 włączone do Księstwa Warszawskiego [do departamentu krakowskiego (red.)], 1815 do Królestwa Polskiego [do woj. krakowskiego, ale ze stolicą już w Kielcach, po 1815 województwo krakowskie zostało rozdzielone pomiędzy Rosję i Austrię (red.)].

Znani goście odwiedzający miasto
To nadgraniczni położenie Czeladzi sprawia, ze w mieście. Zatrzymują się niezwykli goście: w roku 1655 przez. Czeladź dążą na Kraków Szwedzi, w 1670 zatrzymuje się w niej księżna Eleonora, córka Karola II ks. Mantui. Towarzyszą jej dwie córki: Eleonora i Maria Anna. Pierwsza z nich to przyszła małżonka króla Michała Wiśniowieckiego. Nawiasem należy zauważyć, że Czeladź po wojnach szwedzkich była tak zniszczona, iż przyszła Królowa polska nie miała się gdzie zatrzymać. W roku 1683 Czeladź widziała w swych murach licznych znakomitych gości zagranicznych, którzy tu zjechali się na powitanie Jana Sobieskiego, udającego się na wyprawę wiedeńską. Wreszcie w roku 1697 król August II w drodze do Krakowa witany był w Czeladzi przez burmistrza oracją.

Degradacja miasta Po klęsce powodzi w roku 1736 i grabieży, dokonanej przez wojska rosyjskie w r. 1813 miasto straciło wiele ze swej dawnej świetności. Za udział wielu czeladzian w powstaniu 1863 r. rząd rosyjski ukarał miasto w ten sposób, że je zdegradował do rzędu osad i przyłączył Czeladź do gminy Gzichów. Dopiero podczas I wojny światowej Czeladź znów stała się miastem.

Spory o grunty Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarckami. Ze sporów tych, trwających około trzystu lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko.

Nazwa

[...do rozbudowy]

Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego

Kopalnia "Saturn" (Czeladź), obecnie siedziba Galerii Sztuki Współczesnej

Miasto położone na granicy Zagłębia Dąbrowskiego. Wchodzi w skład powiatu będzińskiego. Od wschodniej strony graniczy z Będzinem i Sosnowcem.

Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne

Zabytki

Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika górujący nad okolicą

Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, dom p. Łakomika z roku 1567, dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, wreszcie w środku rynku dawny ratusz, zbudowany w stylu barokowym.

Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem św. Stanisława biskupa krakowskiego, który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w Zagłębiu.

Pomniki

Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu 10 marca 1919 roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej kopalni „Saturn”, a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską.

Imprezy cykliczne

• Dni Czeladzi
• Festiwal Ave Maria

Miejsca Pamięci

• Miejsca Pamięci - Gmina Czeladź

Czeladzkie biogramy

• 

  Czesław Słania, światowej sławy grawer i grafik

• 

  Antoni Rączaszek, burmistrz Czeladzi w okresie międzywojennym

• 

  Paweł Dehnel, działacz niepodległościowy PPS

• 

  Opis

• Zobacz biogramy osób urodzonych w Czeladzi
• Zobacz biogramy osób związanych z Czeladzią

Kultura

Muzea, galerie

• Muzeum Saturn w Czeladzi
• Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"
• Spółdzielczy Dom Kultury "Odeon"

Biblioteki

Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi

• Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi i jej filie

Fontanna z "Aniołami Muzyki" położona poniżej koscioła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Podania i legendy Czeladzi

[...do rozbudowy]

Edukacja

[...do rozbudowy]

Religia

• Dekanat czeladzki

Sport

Kluby sportowe

Kluby piłki nożnej

• CKS Czeladź
• Górnik Piaski
• MCKS Czeladź

Gospodarka

[...do rozbudowy]

Komunikacja

[...do rozbudowy]

Dzielnice i osiedla

Czeladź-Piaski

• Brazylia
• Kolonia Małobądz
• Kolonia Rożka
• Madera
• Piaski

Lata 80-te

<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash> <videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash>

Burmistrzowie Czeladzi

• Burmistrzowie Czeladzi

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Czeladzi:

• Auby (Francja)
• Żydaczów (Ukraina)
• Viesite (Łotwa)
• Varpalota (Węgry)

Ciekawostki

[...do rozbudowy]

Bibliografia

• Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec  : Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 86-87. 

• 

  Czeladź (Marian Kantor-Mirski) (1992) Marian Kantor-Mirski

• 

  Czeladź. Opowieść o mieście (1993) Czesława Niemyska-Rączaszkowa

• 

  Herby i pieczęcie Miasta Czeladź (2010) Iwona Szaleniec

• Zobacz wydawnictwa poświęcone Zagłębiu Dąbrowskiemu

Zobacz też

• Powiat będziński
• M/S Kopalnia Czeladź

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Czeladź
• Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego