Zagłębie Dąbrowskie

Plik:Herb zaglebia dabrowskiego.jpg

Herb społeczny Zagłębia Dąbrowskiego opracowany przez stowarzyszenie regionalne Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego

Zagłębie Dąbrowskie – region historyczno-geograficzny o rodowodzie małopolskim. Od zachodu granicy z Górnym Śląskiem i często błędnie jest z nim kojarzone. Od południa graniczy z Zagłębiem Krakowskim - drugim małopolskim regionem.

Większość obszaru [[Zagłebie Dąbrowskie|Zagłębia| wraz z jego najbardziej kojarzonymi miejscowościami tj. Sosnowcem, Dąbrową Górniczą, Będzinem i Czeladzią leżą we wschodniej części obecnego województwa śląskiego i w ramach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

Granice

Osobny artykuł: Granice Zagłębia Dąbrowskiego

Zachodnia granica ze Śląskiem opiera się o rzeki Brynica oraz Przemsza. Wschodnie i północne granice regionu nigdy nie zostały zdefiniowane. Niemniej wszystkie koncepcje zawierają się w obrębie następujących jednostek administracyjnych:

Mapa Zagłębia Dąbrowskiego Mariana Kantora-Mirskiego

Mapa Zagłębia za ingner.wordpress.com

• Sosnowiec – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
• Dąbrowa Górnicza – 127 tys. mieszkańców – największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego
• miasto Będzin wraz z terenami powiatu - 58 tys. mieszkańców – historyczna stolica Zagłębia Dąbrowskiego
  • miasto Czeladź – 33 tys. mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
  • miastoWojkowice – 9 tys. mieszkańców
  • miasto Sławków – 7 tys. mieszkańców
  • gmina Siewierz – 12 tys. mieszkańców
  • gmina Bobrowniki – 11 tys. mieszkańców
  • gmina Psary – 11 tys. mieszkańców
  • gmina Mierzęcice – 7 tys. mieszkańców
  • gmina Ożarowice (powiat tarnogórski) – 5 tys. mieszkańców.
• miasto Zawiercie – wraz z terenami powiatu
  • miasto Poręba
  • gmina Włodowice
  • gmina Kroczyce
  • miasto i gmina Ogrodzieniec
  • miasto i Gmina Łazy
• miasto i gmina Olkusz – wraz z terenami powiatu
  • gmina Bolesław
  • gmina Trzyciąż
  • gmina Klucze
  • miasto Bukowno
  • miasto i gmina Wolbrom
• miasto i gmina Myszków – wraz z terenami powiatu
  • miasto i gmina Koziegłowy
  • miasto i gmina Żarki
  • gmina Niegowa
  • gmina Poraj.

Nazwa

Terminu „Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku użył Józef Patrycjusz Cieszkowski jako termin geologiczny. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była wieś Dąbrowa.

Historia

Osobny artykuł: Historia Zagłębia Dąbrowskiego

W okresie powstawania państwa polskiego, ziemie regionu stanowiły przygraniczny teren pod wpływami Wiślan.

Obecne tereny Zagłębia w częściowo pokrywają się z terytorium istniejącego w latach 1443-1790 Księstwa Siewierskiego. Po III rozbiorze znalazły się one w pruskiej prowincji „Nowy Śląsk”, od 1807 roku weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a później Królestwa Polskiego, pod rosyjskim zaborem. Tereny te były w XIX wieku miejscem narodowych powstań, szczególnie styczniowego, kiedy powstańcy przez kilkanaście dni kontrolowali cały region.

W związku z odkrytymi złożami węgla kamiennego, przygranicznym położeniem (styk granic trzech państw zaborczych), budową przez ten teren linii kolejowych warszawsko-wiedeńskiej oraz iwanogrodzko-dąbrowskiej w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój regionu, połączony z napływem ludności poszukującej pracy.

Na początku XX wieku Zagłębie Dąbrowskie było najbardziej uprzemysłowioną częścią Królestwa Polskiego. Nie przekładało się to na pozycję materialną mieszkańców zapatrzonych na sąsiedni, pruski Śląsk, gdzie tamtejsi robotnicy mieli znacznie więcej przywilejów socjalnych. Sprawiało to, że Zagłębie stanowiło miejsce wystąpień robotników, którzy oprócz poprawy warunków życia chcieli też niepodległego państwa polskiego. Ziściło się to po 1918 roku, kiedy to region ten wszedł w skład powstałego państwa polskiego. W pierwszych latach po wojnie Zagłębiacy wspierali śląskich powstańców walczących o przynależność do państwa polskiego. Ostatecznie na Śląsku powstało autonomiczne województwo śląskie. Zagłębie znalazło się natomiast w województwie kieleckim, a Sosnowiec z czasem stał się jego niepisaną stolicą.

Po II wojnie światowej większość terytorium znalazła się w województwie śląsko-dąbrowskim, potem katowickim. Nie licząc krótkich epizodów z okresu rządów zaborców regiony Zagłębia i Górnego Śląska znalazły się po raz pierwszy od kilkuset lat w jednej jednostce administracyjnej (szerzej napisał o tym Jarosław Krajniewski). Okres PRL dla Zagłębia oznaczał dalszy rozwój przemysłu ciężkiego, połączony z przybywaniem na te tereny ludności napływowej (głównie w latach 70-tych przy okazji powstawania "Huty Katowice") i zacieranie różnic z sąsiednim Śląskiem. Po 1989 roku nastąpiło załamanie dominujących w Zagłębiu gałęzi przemysłu, co spowodowało bezrobocie i odpływ ludności. Od 1999 roku większość Zagłębia znajduje się w województwie nazwanym śląskim. W tymże roku region odwiedził też Jan Paweł II, za którego pontyfikatu utworzono sosnowiecką diecezję obejmującą większość ziem Zagłębia.

Kwestia mylenia Zagłębia ze Śląskiem

Urodzony i mieszkający w Czeladzi, Sosnowcu, czy w Będzinie nie będzie Ślązakiem, tylko Zagłębiakiem. Dla przybyszów z zewnątrz, głównie z powodu terminów: "województwo śląskie" oraz "Górnośląski Związek Metropolitarny" kwestia nazewnictwa nie jest jasna i często popełniane są błędy.

Symbole Zagłębia

• Zamek w Będzinie
• Góra św. Doroty
• Klub Sportowy Zagłębie Sosnowiec

Diecezja sosnowiecka nazywana również zagłębiowską

Odrębność Zagłębia podkreślił także Kościół katolicki. 25 marca 1992 r. została erygowana Diecezja Sosnowiecka.

Linki

Stowarzyszenie regionalne Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego FDZD