Eugeniusz Dąmbski

Zagłębiowskie Biogramy
Eugeniusz Dąmbski
Imię i nazwisko	hrabia Eugeniusz Dąmbski
Data i miejsce urodzenia	13 września 1893 Rawa Mazowiecka
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1971 Warszawa
Miejsce spoczynku	Warszawa
Zawód	wojskowy
Odznaczenia
cztery Krzyże Walecznych

Eugeniusz hrabia Dąmbski - (ur. 13 września 1893 r. w Rawie Mazowieckiej, zm. 21 listopada 1971 r. w Warszawie) działacz niepodległościowy, legionista, zawodowy wojskowy.
Postać hrabiego Eugeniusza Dąbskiego kojarzy się w Sosnowcu z Polą Negri (1897 - 1987), popularną hollywoodzką gwiazdą filmową, z którą przez krótki okres (od 5 listopada 1919 r.) pozostawał w związku małżeńskim.

Mało znana natomiast, lecz zasługująca na spopularyzowanie jest jego własna droga życiowa. Był bowiem działaczem niepodległościowym, legionistą, zawodowym wojskowym. Syn hrabiego Mieczysława Władysława Dąbskiego i Natalii z Węglińskich. Na przełomie XIX i XX wieku Dąmbscy osiedlili się w Sosnowcu. Ojciec Eugeniusza został sekretarzem Rady Miasta Sosnowca, pełnił także funkcje wiceprezydenta miasta.

Dąmbski uczęszczał do Szkoły Handlowej w Będzinie. Już jako uczeń związał się z ruchem niepodległościowym. W 1910 r. wstąpił do konspiracyjnej organizacji młodzieżowej „Orka”. Kilka lat wcześniej uczestniczył w strajku szkolnym w Sosnowcu (1905). Od 1912 r. należał do Związku Strzeleckiego, organizacji o charakterze wojskowym, przygotowującej kadry do walki o niepodległość Polski.

Po wybuchu I wojny światowej, 12 sierpnia 1914 r. wyruszył pieszo, w towarzystwie lekarza Felicjana Sławoj-Składkowskiego, późniejszego premiera, i Stanisława Sława-Zwierzyńskiego, do legionów; wstąpił do piątego batalionu 1 pułku piechoty. W Kielcach odbył krótki kurs oficerski i w końcu sierpnia 1914 r. został mianowany kapralem. Powrócił wówczas do Sosnowca aby prowadzić rekrutację ochotników do szeregów legionowych. W październiku dołączył do batalionu uzupełniającego 1 pułku piechoty Legionów, którym dowodził Leon Berbecki. Batalion ten stoczył krwawa bitwę pod Łowczówkiem (XII 1914 r.). Z początkiem 1915 r. znalazł się w 5 pułku piechoty Legionów, a od jesieni 1915 r. aż do kryzysu przysięgowego, służył w 1 pułku ułanów Władysława Beliny Prażmowskiego. Po internowaniu żołnierzy uciekł z transportu do Szczypiorna. Powrócił do Sosnowca, gdzie wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej (przyjął pseudonim Stefański). W listopadzie 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w mieście.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na życzenie Rady Miejskiej Sosnowca zajął się organizowaniem policji, do szeregów której wstąpił jako komendant. Jednocześnie piastował w Sosnowcu obowiązki naczelnika straży granicznej.

W sierpniu 1919 r. brał udział w I powstaniu śląskim; w walce o Mysłowice dowodził kompanią.

Z początkiem 1920 r. został przeniesiony, na własną prośbę, do Wojska Polskiego i przydzielony do 1 pułku szwoleżerów w Warszawie. Uczestniczył z nim w wojnie z Rosją Radziecką (1920), początkowo w sztabie l dywizji jazdy pod dowództwem pułkownika Józefa Rommla, a następnie jako jego adiutant. Brał udział w walkach z konnicą Budionnego pod Beresteczkiem i Komarowem. O jego bojowej postawie świadczą liczne odznaczenia - cztery Krzyże Walecznych i awans do rangi porucznika.

Po wojnie ukończył Centralną Szkołę Kawalerii w Grudziądzu. W 1922 r. rozpoczął służbę w 25 pułku ułanów wielkopolskich w Prużanie. Awansowany na rotmistrza (1924) piastował stanowisko dowódcy szwadronu. Od 1929 r. pracował w Departamencie Kawalerii w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Warszawie. Z kolei w latach 30. służył w 7 pułku ułanów lubelskich w Mińsku Mazowieckim i w 11 pułku ułanów legionowych w Ciechanowie. W tym okresie otrzymał stopień majora kawalerii.

Po kampanii wrześniowej, w której brał udział w 25 pułku ułanów, przekroczył granicę rumuńską. Przebywał w obozach internowania w Calimanesti i Targoviste. W 1940 r. zbiegł z obozu i przez Jugosławię oraz Włochy przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego. Pracował w Wojskowym Biurze Historycznym w Paryżu, do którego go skierowano. Następnie, po upadku Francji, przedostał się do Anglii i podjął służbę w 1 dywizji pancernej generała Stanisława Maczka w Szkocji. Z tą dywizją brał udział w inwazji na Normandię, walczył pod Caen i pod Falaise, gdzie został ranny.

Do kraju powrócił w 1946 r. Pracował w firmie "Beton-Stal" w Warszawie, a po przejściu na emeryturę pełnił obowiązki intendenta miejscowego cmentarza ewangelicko-augsburskiego. Przez ostatnie lata życia mieszkał w domu kombatanta w Warszawie, gdzie zmarł 21 listopada 1971 r., spoczął na cmentarzu ewnagelicko-augsburskim w stolicy. Był trzykrotnie żonaty. Po rozwodzie z Polą Negri ożenił się (1923) z Haliną Zofią Paluszyńską, z którą miał córkę Zofię. Rozwiedziony ponownie po powrocie do kraju (1946) zawarł związek małżeński z Marią Wawrzyniak z d. Sach.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek, Zbigniew Studencki: Sosnowieckie ABC, tom VII. Muzeum w Sosnowcu, 2008, s. 14-16. ISBN 978-83-89199-37-9.