Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
 
(Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Powstanie Styczniowe 1863 pocztówka z 1913.JPG|thumb|420px|Pocztówka patriotyczna z początków XX wieku]]
==Przygotowania do powstania==
==Przygotowania do powstania==
[[Zagłębie Dąbrowskie]] stanowiło obszar przygraniczny, gdzie zabór rosyjski stykał się z austriackim i terytorium Prus. Tędy została poprowadzona [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linia kolejowa warszawsko-wiedeńska]], która łączyła Polskę z Zachodem Europy. Ze względu na strategiczne położenie było to miejsce wyjątkowe dla polskiej konspiracji i przygotowań do powstania.
[[Zagłębie Dąbrowskie]] stanowiło obszar przygraniczny, gdzie zabór rosyjski stykał się z austriackim i terytorium Prus. Tędy została poprowadzona [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linia kolejowa warszawsko-wiedeńska]], która łączyła Polskę z Zachodem Europy. Ze względu na strategiczne położenie było to miejsce wyjątkowe dla polskiej konspiracji i przygotowań do powstania.
Linia 6: Linia 7:
==Rozpoczęcie powstania==
==Rozpoczęcie powstania==


Wieść o rozpoczęciu powstania dotarła do mieszkańców Zagłębia 23 stycznia, z chwilą przyjazdu pociągów jadących z Warszawy, gdzie zainicjowano narodowe wystąpienie. Okres ten zbiegł się w czasie z chorobą [[Jacek Siemieński|Jacka Siemieńskiego]], który nie był w stanie przybyć w okolice wzgórza zamkowego w [[Będzin|Będzinie]], które miało stanowić punkt zbiórki powstańców. Na miejscu nie dotarli liderzy powstania z regionie, stąd zgromadzona tam grupa powstańców rozeszła się do domów lub postanowiła przedrzeć się do Ojcowa, gdzie był inny punkt zbiórki pod dowództwem [[Apolinary Kurowski|Apolinarego Kurowskiego]]
Wieść o rozpoczęciu powstania dotarła do mieszkańców Zagłębia 23 stycznia, z chwilą przyjazdu pociągów jadących z Warszawy, gdzie zainicjowano narodowe wystąpienie. Okres ten zbiegł się w czasie z chorobą [[Jacek Siemieński|Jacka Siemieńskiego]], który nie był w stanie przybyć w okolice wzgórza zamkowego w [[Będzin|Będzinie]], które miało stanowić punkt zbiórki powstańców. Na miejscu nie dotarli liderzy powstania w regionie, stąd zgromadzona tam grupa powstańców rozeszła się do domów lub postanowiła przedrzeć się do Ojcowa, gdzie był inny punkt zbiórki pod dowództwem [[Apolinary Kurowski|Apolinarego Kurowskiego]].


==Ofensywa powstańców==
==Ofensywa powstańców==
Na terenach Zagłębia stacjonowały stosunkowe niewielkie oddziały rosyjskie. Wydzielony oddział wyruszył z Ojcowa w kierunku Sosnowca. Celem powstańców stało się opanowanie stacji kolejowych, wraz z komorami celnymi, oraz przejść granicznych w [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejowie]] i [[Czeladź|Czeladzi]]. Rosyjska straż graniczna wiedząc o zbliżających się powstańcach uciekła do Prus. Po wyzwoleniu Maczek siły powstańców udały się do Sosnowca, gdzie w nocy z 6 na [[7 lutego]] stoczyły potyczkę o tamtejszy dworzec.
[[Plik:Tablica dworzec.jpg|thumb|300px|Tablica pamiątkowa na dworcu głównym w Sosnowcu]]
Na terenach Zagłębia stacjonowały stosunkowe niewielkie oddziały rosyjskie. Wydzielony oddział wyruszył z Ojcowa w kierunku [[Sosnowiec|Sosnowca]]. Celem powstańców stało się opanowanie stacji kolejowych, wraz z komorami celnymi oraz przejść granicznych w [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejowie]] i [[Czeladź|Czeladzi]]. Rosyjska straż graniczna wiedząc o zbliżających się powstańcach uciekła do Prus. Po wyzwoleniu [[Maczki (Sosnowiec)|Maczek]] siły powstańców udały się do Sosnowca, gdzie w nocy z 6 na [[7 lutego]] stoczyły potyczkę o tamtejszy dworzec, która przeszła do historii jako [[Bitwa o Sosnowiec|bitwa o Sosnowiec]].


===Raport Apolinarego Kurowskiego z potyczki o sosnowiecki dworzec===
===Raport Apolinarego Kurowskiego z potyczki o sosnowiecki dworzec===
RAPORT pisany 8 lutego 1863 r.
RAPORT pisany 8 lutego 1863 r.


''pomimo ciemności nocy o godz. 12 i pół, wszyscy stanęli do boju w przeznaczonym miejscu i równocześnie pierwszy atak został wykonany. Z dwóch budynków, to jest komory celnej i stacji kolei żelaznej,(...) nasi przez Moskali strasznym gradem kul przywitani zostali, wkrótce drzwi wyłamane zostały i budynki zdobyte. Moskale uciekli(...) Bohaterem (..) Był niezaprzecznie [[Teodor Cieszkowski]], dzielny komendant kosynierów, który pomimo na wylot przestrzelonej ręki, wsród morderczego ognia, na czele swego oddziału wszystkie ataki wykonywał Boska opiekę mam tylko 3 zabitych, 17 rannych i 1 ubitego konia (...)Straty moskiewskie są bardzo znaczne. ''
''pomimo ciemności nocy o godz. 12 i pół, wszyscy stanęli do boju w przeznaczonym miejscu i równocześnie pierwszy atak został wykonany. Z dwóch budynków, to jest komory celnej i stacji kolei żelaznej,(...) nasi przez Moskali strasznym gradem kul przywitani zostali, wkrótce drzwi wyłamane zostały i budynki zdobyte. Moskale uciekli(...) Bohaterem (..) Był niezaprzecznie [[Teodor Cieszkowski]], dzielny komendant kosynierów, który pomimo na wylot przestrzelonej ręki, wsród morderczego ognia, na czele swego oddziału wszystkie ataki wykonywał Boska opiekę mam tylko 3 zabitych, 17 rannych i 1 ubitego konia (...) Straty moskiewskie są bardzo znaczne. ''


==Okres wyzwolenia regionu==
==Okres wyzwolenia regionu==
Po sosnowieckim zwycięstwie Polaków, [[Zagłębie Dąbrowskie]] przez około dwa tygodnie było jedynym tak dużym zwartym obszarem, na którym władzę sprawowali Polacy.  
Po sosnowieckim zwycięstwie Polaków, [[Zagłębie Dąbrowskie]] przez około dwa tygodnie było jedynym tak dużym zwartym obszarem, na którym władzę sprawowali Polacy.  


Funkcjonowały polskie instytucje, działał transport, a pobierane opłaty celne zasilały skarb powstańczy. W Dąbrowskiej hucie „Konstanty” rozpoczęto nawet produkcję dział. Za zdobyte na Rosjanach pieniądze zaopatrzono powstańców w kożuchy i buty.
Funkcjonowały polskie instytucje, działał transport, a pobierane opłaty celne zasilały skarb powstańczy. W [[Dąbrowa Górnicza|dąbrowskiej]] hucie "Konstanty" rozpoczęto nawet produkcję dział. Za zdobyte na Rosjanach pieniądze zaopatrzono powstańców w kożuchy i buty.
 
Okres wolności zakończył się wraz z wyprawą Kurowskiego na Miechów. Polska kawaleria w wąskich uliczkach miasta poniosła wysokie straty. Oddział Kurowskiego został rozbity


Okres wolności zakończył się wraz z wyprawą Kurowskiego na Miechów. Polska kawaleria w wąskich uliczkach miasta poniosła wysokie straty. Oddział Kurowskiego został rozbity.


==Upadek powstania==
==Upadek powstania==


Po bitwie miechowskiej inicjatywa przeszła w ręce Rosjan, którzy odzyskiwali utracone tereny. [[Olkusz]] i [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]] powstańcy utracili [[20 lutego]], a Sosnowiec i Modrzejów [[23 lutego]]. Toczyły się jeszcze walki partyzanckie, ale nie mogły one już przechylić szali zwycięstwa na polską stronę.
Po bitwie miechowskiej inicjatywa przeszła w ręce Rosjan, którzy odzyskiwali utracone tereny. [[Olkusz]] i [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]] powstańcy utracili [[20 lutego]], a Sosnowiec i Modrzejów [[23 lutego]]. Toczyły się jeszcze walki partyzanckie i miały miejsca liczne potyczki, ale nie mogły one już przechylić szali zwycięstwa na polską stronę.


==Kalendarium==
==Kalendarium==
* [[23 stycznia]] [[1863]] ...........
* [[23 stycznia]] [[1863]] - kolejarze jadący z Warszawy przywożą wieść o wybuchu powstania.
 
* [[6 lutego]] [[1863]] - zwycięska potyczka powstańców z oddziałami rosyjskimi przy sosnowieckim dworcu.
 
* [[22 marca]] [[1863]]
 
* [[5 maja]] [[1863]] - [[Bitwa pod Krzykawką]] w której ginie m. innymi włoski generał [[Francesco Nullo]]
 
==[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Wykaz Miejsc Pamięci|Wykaz miejsc i obiektów]]==
 
 
[[Plik:Grobowiec powstańców poległych w bitwie pod Krzykawką.JPG|thumb|200px|Cmentarz parafialny w Niegowonicach - grobowiec powstańców poległych w bitwie pod Krzykawką. ]]
 
*[[Sosnowiec]], budynek dworca kolejowego Sosnowiec Gł - Tablica upamiętniająca  bitwę z 6/7 lutego 1863
 
*[[Sosnowiec]], cmentarz parafialny w Zagórzu - Grobowiec powstańców
 
*[[Krzykawka (gm. Bolesław)|Krzykawka]]  - Pomnik  upamiętniający  bitwę w której poległ m. innymi włoski generał [[Francesco Nullo]]


* [[6 lutego]] [[1863]] ....
*[[Olkusz]], stary cmentarz  - Grobowiec [[Francesco Nullo]] i innych powstańców poległych w [[Bitwa pod Krzykawką|bitwie pod Krzykawką]]


* ................
*[[Niegowonice (gm. Łazy)|Niegowonice]], cmentarz parafialny - Grobowiec powstańców poległych w [[Bitwa pod Krzykawką|bitwie pod Krzykawką]]


* ................
==[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób|Wykaz osób]]==


* [[5 maja]] [[1863]] - [[Bitwa pod Krzykawką]] w której ginie m. innymi włoski generał [[Francesco Nullo]]
[[Plik:Weterani Powstania Styczniowego Sosnowiec 1916.jpg|thumb|260px|Weterani Powstania Styczniowego mieszkający w Zagłębiu w latach 20' XX wieku]]


*[[Jacek Siemieński]] -
*[[Apolinary Kurowski]] - pułkownik, naczelnik województwa krakowskiego
*[[Teodor Cieszkowski]] - dowodzący atakiem na dworzec w Sosnowcu, awansowany po nim za męstwo w boju do stopnia podpułkownika
*[[Francesco Nullo]] - pochowany w [[Olkusz|Olkuszu]]
*[[Wincenty Barański]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Andersa w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Andersa]].
*[[Władysław Patello]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Smutnej w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Smutnej]].
*[[Damazy Tarkowski]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Smutnej w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Smutnej]].
*[[Robert Niernsee]] - weteran powstania zamieszkujący w Zagłębiu, pochowany (?).
*[[Ignacy Kaczmarski]]
==Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - film dokumentalny==
==Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - film dokumentalny==
<videoflash>tT7aYG3kf8E</videoflash>
<videoflash>tT7aYG3kf8E</videoflash>


==Wykład dra hab. Dariusza Andrzeja Nawrota pt. "Powstanie Styczniowe w Sosnowcu"==
<videoflash>tkS-t6GcnM4</videoflash>
==Zobacz też==
*[[150 rocznica Powstania Styczniowego w Zagłębiu Dąbrowskim]]
==Bibliografia==
*[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim (R. Szwed)]]
==Powstanie Styczniowe na stronie youtube.com==
*http://www.youtube.com/watch?v=tT7aYG3kf8E
*http://www.youtube.com/watch?v=AFefR-TIAF4&feature=related
==Przypisy==


[[Kategoria:Historia]]
[[Kategoria:Historia]]
[[Kategoria:Video]]
[[Kategoria:Video]]

Aktualna wersja na dzień 04:56, 20 wrz 2021

Pocztówka patriotyczna z początków XX wieku

Przygotowania do powstania

Zagłębie Dąbrowskie stanowiło obszar przygraniczny, gdzie zabór rosyjski stykał się z austriackim i terytorium Prus. Tędy została poprowadzona linia kolejowa warszawsko-wiedeńska, która łączyła Polskę z Zachodem Europy. Ze względu na strategiczne położenie było to miejsce wyjątkowe dla polskiej konspiracji i przygotowań do powstania.

Na dowódce powstania w regionie był planowany Jacek Siemieński, a jego dwór w Zagórzu stanowił ośrodek przygotowań do walki. Ważną rolę w przygotowaniach do powstania odgrywali kolejarze pracujący na granicznych stacjach w Granicy i w Sosnowcu. Przez ich ręce przechodziła większość broni zakupionej na zachodzie Europy.

Rozpoczęcie powstania

Wieść o rozpoczęciu powstania dotarła do mieszkańców Zagłębia 23 stycznia, z chwilą przyjazdu pociągów jadących z Warszawy, gdzie zainicjowano narodowe wystąpienie. Okres ten zbiegł się w czasie z chorobą Jacka Siemieńskiego, który nie był w stanie przybyć w okolice wzgórza zamkowego w Będzinie, które miało stanowić punkt zbiórki powstańców. Na miejscu nie dotarli liderzy powstania w regionie, stąd zgromadzona tam grupa powstańców rozeszła się do domów lub postanowiła przedrzeć się do Ojcowa, gdzie był inny punkt zbiórki pod dowództwem Apolinarego Kurowskiego.

Ofensywa powstańców

Tablica pamiątkowa na dworcu głównym w Sosnowcu

Na terenach Zagłębia stacjonowały stosunkowe niewielkie oddziały rosyjskie. Wydzielony oddział wyruszył z Ojcowa w kierunku Sosnowca. Celem powstańców stało się opanowanie stacji kolejowych, wraz z komorami celnymi oraz przejść granicznych w Modrzejowie i Czeladzi. Rosyjska straż graniczna wiedząc o zbliżających się powstańcach uciekła do Prus. Po wyzwoleniu Maczek siły powstańców udały się do Sosnowca, gdzie w nocy z 6 na 7 lutego stoczyły potyczkę o tamtejszy dworzec, która przeszła do historii jako bitwa o Sosnowiec.

Raport Apolinarego Kurowskiego z potyczki o sosnowiecki dworzec

RAPORT pisany 8 lutego 1863 r.

pomimo ciemności nocy o godz. 12 i pół, wszyscy stanęli do boju w przeznaczonym miejscu i równocześnie pierwszy atak został wykonany. Z dwóch budynków, to jest komory celnej i stacji kolei żelaznej,(...) nasi przez Moskali strasznym gradem kul przywitani zostali, wkrótce drzwi wyłamane zostały i budynki zdobyte. Moskale uciekli(...) Bohaterem (..) Był niezaprzecznie Teodor Cieszkowski, dzielny komendant kosynierów, który pomimo na wylot przestrzelonej ręki, wsród morderczego ognia, na czele swego oddziału wszystkie ataki wykonywał Boska opiekę mam tylko 3 zabitych, 17 rannych i 1 ubitego konia (...) Straty moskiewskie są bardzo znaczne.

Okres wyzwolenia regionu

Po sosnowieckim zwycięstwie Polaków, Zagłębie Dąbrowskie przez około dwa tygodnie było jedynym tak dużym zwartym obszarem, na którym władzę sprawowali Polacy.

Funkcjonowały polskie instytucje, działał transport, a pobierane opłaty celne zasilały skarb powstańczy. W dąbrowskiej hucie "Konstanty" rozpoczęto nawet produkcję dział. Za zdobyte na Rosjanach pieniądze zaopatrzono powstańców w kożuchy i buty.

Okres wolności zakończył się wraz z wyprawą Kurowskiego na Miechów. Polska kawaleria w wąskich uliczkach miasta poniosła wysokie straty. Oddział Kurowskiego został rozbity.

Upadek powstania

Po bitwie miechowskiej inicjatywa przeszła w ręce Rosjan, którzy odzyskiwali utracone tereny. Olkusz i Maczki powstańcy utracili 20 lutego, a Sosnowiec i Modrzejów 23 lutego. Toczyły się jeszcze walki partyzanckie i miały miejsca liczne potyczki, ale nie mogły one już przechylić szali zwycięstwa na polską stronę.

Kalendarium

  • 23 stycznia 1863 - kolejarze jadący z Warszawy przywożą wieść o wybuchu powstania.
  • 6 lutego 1863 - zwycięska potyczka powstańców z oddziałami rosyjskimi przy sosnowieckim dworcu.

Wykaz miejsc i obiektów

Cmentarz parafialny w Niegowonicach - grobowiec powstańców poległych w bitwie pod Krzykawką.
  • Sosnowiec, budynek dworca kolejowego Sosnowiec Gł - Tablica upamiętniająca bitwę z 6/7 lutego 1863
  • Sosnowiec, cmentarz parafialny w Zagórzu - Grobowiec powstańców

Wykaz osób

Weterani Powstania Styczniowego mieszkający w Zagłębiu w latach 20' XX wieku

Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - film dokumentalny

<videoflash>tT7aYG3kf8E</videoflash>

Wykład dra hab. Dariusza Andrzeja Nawrota pt. "Powstanie Styczniowe w Sosnowcu"

<videoflash>tkS-t6GcnM4</videoflash>

Zobacz też

Bibliografia

Powstanie Styczniowe na stronie youtube.com

Przypisy