Komunikacja autobusowa w Zagłębiu

Komunikacja autobusowa w Zagłębiu -

Sosnowiec

Historia powstania
Początki komunikacji autobusowej w Sosnowcu trudne są do ustalenia. Za pierwszą udokumentowaną firmę przewozową uważany jest Pasażerski Ruch Autobusowy utworzony na początku lat 20. XX wieku z inicjatywy prof. Feliksa Ankersztajna i redaktora Józefa Maciejewskiego przy udziale zakładów przemysłowych. Firma (jej dyrekcja mieściła się przy ul. Piłsudskiego) realizowała kursy autobusowe na terenie Sosnowca i pobliskich miejscowości, dowoziła pracowników do wielu [kopalń], hut i fabryk.

Pierwsze linie autobusowe
Pierwsze trzy linie uruchomiono 22 lutego 1922 r. Były to:

• 1) Sosnowiec Ludwik - Druciarnia (Fabryka lin) - Kolonia Staszic - Modrzejów – Niwka Dańdówka – Zagórze - Dąbrowa Górnicza Huta „Bankowa” - Będzin - Czeladź - Sosnowiec
• 2) Sosnowiec – Pogoń – Małobądz - Gzichów – Grodziec - Wojkowice kopalnia „Jowisz”;
• 3) Sosnowiec – Park Sielecki Huta „Katarzyna” - Fabryka Kotłów w Konstantynowie.

Autobusy odjeżdżały co dwie godziny sprzed dworca warszawsko-wiedeńskiego (obecnie Sosnowiec Główny) w czasie od 7 rano do 23

Połączenie firm
Dużą częstotliwością ruchu charakteryzowały się połączenia lokalnej linii Miejskiej Komunikacji Samochodowej, którą uruchomiono w 1934 r. Autobusy kursowały co 20 minut, od godziny 7.05 do 23.45 na trasie od dworca kolejowego przez ulice 3 Maja, pl. Kościuszki, Browarną, Wawel, 3 Maja.

Okres międzywojenny
Zasadnicze znaczenie dla rozwoju komunikacji autobusowej w okresie międzywojennym miała działalność spółki Tramwaje Elektryczne Zagłębia Dąbrowskiego, która przejęła niektóre linie prywatne na terenie województwa kieleckiego i uzyskała nowe koncesje. 1 sierpnia 1937 r. uruchomiła linię łączącą Sosnowiec z Bobrownikami (od 15 listopada z Piekarami Śląskimi), przez Będzin, Grodziec, Wojkowice Komorne, a 1 września tr. Sosnowiec otrzymał połączenie z Grodźcem przez Piaski i Czeladź. Z kolei od sierpnia 1938 r. zaczęły kursować autobusy z Sosnowca do Mysłowic, a od 1 czerwca 1939 r. linie: * Sosnowiec – Klimontów – Kazimierz – Maczki;

• Dąbrowa Górnicza – Strzemieszyce - Kazimierz * Sosnowiec – Zagórze – Dąbrowa Górnicza.

Okres II wojny światowej
W okresie II wojny światowej komunikacja autobusowa została poważnie ograniczona na co wpłynął brak taboru - już w pierwszych dniach września jego znaczną część przekazano na potrzeby wojska.

Okres po II wojnie światowej
Po odzyskaniu niepodległości stopniowo przywracano regularne połączenia autobusowe. W nowych warunkach społeczno - ekonomicznych funkcje przewoźników przejęły przedsiębiorstwa państwowe.

Rozwój
W 1955 r. w Sosnowcu czynnych było zaledwie 6 linii autobusowych lecz w 1970 roku - już 18 (w tym dwie pospieszne do Katowic nr "8" uruchomiona w 1957 r. i "86"). Łączna długość wszystkich linii komunikacyjnych na terenie Sosnowca wynosiła wówczas 116 km. Pasażerowie korzystać mogli z 52 przystanków.

Do istotnych czynników przyspieszających rozwój komunikacji miejskiej należało rozpoczęcie w 1972 r. budowy Kombinatu Metalurgicznego Huta „Katowice” w Dąbrowie Górniczej, a także włączenie w obręb Sosnowca sąsiadujących z nim miast: Zagórza, Kazimierza Górniczego, Klimontowa (1975). W 1978 r. oddano do użytku zajezdnię autobusową w Zagórzu, co było ważnym wydarzeniem w rozwoju komunikacji miejskiej.

Nowe linie autobusowe w latach 80
Na początku lat 80. Sosnowiec otrzymał ekspresowe połączenie z Hutą „Katowice” oraz kilka linii pospiesznych łączących go z Katowicami (D, D bis, F - w 1993 r. zostały one zastąpione przez „osiemsetki”). Oprócz autobusów pasażerskich do lat 90. XX wieku kursowały tzw. przewozy pracownicze, obsługiwane przez WPK Katowice. Z ich usług korzystały m.in. takie zakłady przemysłowe jak KWK „Kazimierz - Juliusz”, KWK „Czerwone Zagłębie”, KWK „Niwka - Modrzejów”, Huta „Cedler”, Fabryka Maszyn Górniczych „Niwka”, Fabryka Samochodów Małolitrażowych i in.

Według spisu z 1986 r. na terenie miasta istniało 45 linii autobusowych ogólnodostępnych (zwykłych i pospiesznych) oraz 37 tzw. linii umownych przewozów pracowniczych.

Zmiany w latach 90
Od początku lat 90. XX wieku w komunikacji autobusowej następowały zmiany. Po zlikwidowaniu WPK Katowice (1991) obsługę większości linii przejęło niezależne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu, posiadające trzy zajezdnie: w Zagórzu, Dąbrowie Górniczej – Gołonogu i Będzinie, a pozostałych - Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Jaworznie i prywatni przewoźnicy (m.in. Zrzeszenie Transportu Prywatnego „Transportowiec”).

KZK GOP w Sosnowcu
Organizacją komunikacji miejskiej na terenie całej niemal aglomeracji katowickiej zajmuje się obecnie Komunikacyjny Związek Komunalny GOP w Katowicach, do którego należy również miasto Sosnowiec. Największym przewoźnikiem w mieście działającym na zlecenie Związku jest wspomniane wyżej Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu, obsługiwało aż 68 linii na obszarze 17 gmin. Posiadało ono łącznie 241 autobusów liniowych, w tym 83 Ikarusów 280, 180 Jelczy (120M, M11, M12/1). Cztery linie obsługuje nie zrzeszone w KZK GOP Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Jaworznie.

Linie prywatne
Oprócz linii działających na zlecenie gminy w Sosnowcu funkcjonują również prywatne ogólnodostępne linie autobusowe (D, K, P-Z) i minibusowe (wewnątrz miejskie i międzymiastowe) a ponadto bezpłatne linie dowożące klientów do hipermarketów („Auchan” posiada 7 1inii, „Plejada” - 4, „Real” - l).

Linie międzymiastowe
Większość kursów komunalnej komunikacji miejskiej ma charakter międzymiastowy. Tylko dwie linie przebiegają wyłącznie przez teren miasta. 21 linii działa na obszarze dwóch miast, 23 - trzech, 9 - czterech, 4 pięciu miast. Dwie linie PKM Jaworzno dowożą pasażerów do Chrzanowa, miasta leżącego poza granicami województwa śląskiego.

Autobusy docierają do wszystkich ościennych gmin - najwięcej połączeń posiada Sosnowiec z Katowicami, ale niewiele mniej z Dąbrową Górniczą, Będzinem, Czeladzią i Mysłowicami. Nie istnieją natomiast bezpośrednie połączenia Sosnowca z miastami leżącymi w zachodniej części aglomeracji katowickiej takimi jak Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice.

Linie nocne
Oprócz dziennej, funkcjonuje również autobusowa komunikacja nocna. Tworzą ją dwie linie N902, N904.

Modernizacja na początku XIX wieku
Od 2005 r. realizowany jest program „Modernizacji infrastruktury autobusowej transportu publicznego na terenie gmin Będzin, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza”. Uzyskał on dofinansowanie (30 mln zł) z funduszy strukturalnych w ramach unijnego Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Inwestycje, których koszt przekroczy 70 mln zł, obejmują m.in. zakup 72 nowych autobusów i modernizację prawie 300 przystanków (w tym 169 w Sosnowcu). W ramach realizacji programu wybudowano pętlę autobusową przy ul. Kleeberga oraz zainstalowano dwie sygnalizacje świetlne na ul. Blachnickiego oraz na skrzyżowaniu ulic 11 Listopada i Hubala Dobrzańskiego. Ponadto w końcu 2007 r. oddano do użytku zmodernizowany, a właściwie nowy dworzec autobusowy przy ul. I. Mościckiego, o ciekawej architekturze. Trwa wymiana kilkunastoletniego taboru na nowy, niskopodłogowy.

Jubileusz 85-lecia komunikacji autobusowej
W 2007 r. obchodzono w Sosnowcu jubileusz 85-lecia komunikacji autobusowej. Z tej okazji zaprezentowano mieszkańcom miasta historyczny już, popularny autobus z 1974 r. zwany „ogórkiem”.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek, Zbigniew Studencki: Sosnowieckie ABC, tom VII. Muzeum w Sosnowcu, 2008, s. 5-8. ISBN 978-83-89199-37-9.