Warszawskie Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych

Warszawskie Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych – Towarzystwo zajmujące się przemysłem węglowym.

Historia powstania

W 1871 r. warszawski bankier Leopold Kronenberg założył, wspólnie z Jakubem Natansonem, profesorem Szkoły Głównej w Warszawie i G. Findeisenem, dyrektorem Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, przedsiębiorstwo węglowe pn. „Leopold Kronenberg i Sp.”. W 1874 r. przekształcono je w spółkę akcyjną pn. „Warszawskie Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych”. Jeszcze w tym samym roku Towarzystwo rozpoczęło działalność inwestycyjną na terenie osady Niemce, gdzie nabyło nieczynną po pożarze kopalnię „Feliks” wraz z sąsiednimi polami górniczymi. W 1876 r. wznowiono wydobycie pod nazwą „Feliks I” (z szybami „Leopold” i „Feliks”), a w następnym roku uruchomiono kopalnię „Feliks II” (posiadała szyby „Gustaw” i „Kronenberg”). Pierwsza z nich czynna była do 1886 r., druga do 1910 r., a następnie w latach 1921 - 1925. W 1874 r. ponadto założono w Porąbce kopalnię „Wiktor” eksploatowaną do 1879 r., a w 1880 r. kopalnię „Jakub” w Grabecinie (pracowała do 1884 r. i w latach 1908 - 1910, potem została połączona z kopalnią „Kazimierz”; w latach 20. XX w. ponownie wyodrębniona i wydzierżawiona Spółce Knotha i Hłasko).

Kopalnia „Kazimierz”

Głównym zakładem Warszawskiego Towarzystwa stała się kopalnia „Kazimierz”, której budowę rozpoczęto we wsi Porąbka w 1874 r. Początkowo była niewielkim zakładem wyposażonym w dwie maszyny wyciągowe o sile 10 i 8 KM, zatrudniającym 140 osób. Właściwy jej rozwój datuje się od lat 80. XIX w., kiedy wybudowano szyby (1879 - 1883) dochodzące do głębokości 205m do pokładu 510. Stosowano system zabierkowo-komorowy, początkowo na zawał, a od 1903 r. z zastosowaniem podsadzki płynnej. Kopalnię unowocześniono wprowadzając m.in. sprężone powietrze, elektryczne maszyny wyciągowe itp. Według danych z 1894 r. produkcja wynosiła 303 tys. ton węgla, a zatrudnienie 1650 osób (razem z „Feliksem”).

Połączenie kopalń

W latach 1902 - 1914 Towarzystwo wybudowało kopalnię ,,Juliusz”, którą w 1938 r. połączono z „Kazimierzem”. Od tej pory zakład funkcjonował pn. „Kazimierz-Juliusz”. Obie kopalnie wyprodukowały w 1938 r. łącznie 918.386 ton węgla przy zatrudnieniu 2300 robotników.

Życie pracowników

Towarzystwo zapewniało dobre warunki socjalne załogom kopalń. W Graboecinie i Niemcach (Ostrowy Górnicze) wybudowało domy dla robotników, a w pobliżu kopalni „Kazimierz”, przy ul. Ogrodowej dla urzędników i kadry technicznej. W latach 20. XX w. ponadto wzniesiono nowoczesne budynki przy skrzyżowaniu dzisiejszych ulic: Głównej, Kościuszkowców i Armii Krajowej, przeznaczone dla pracowników. Oprócz kolonii mieszkalnych powstały trzy szkoły elementarne, szkoła gospodarstwa domowego dla dziewcząt, ochronka, szpital, ambulatorium, łaźnia, gospoda z salą balową, teatralną, bilardową i czytelnią, biblioteka publiczna, sklepy, park. Utworzono również kasę wsparć dla robotników i kasę pomocy dla urzędników. W 1912 r. w osadzie Kazimierz założono wodociąg uliczny tzw. pompki, a w 1918 r. doprowadzono do domów robotniczych światło elektryczne.

Okres międzywojenny

Przed wybuchem II wojny światowej Warszawskie Towarzystwo z siedzibą w Niemcach dysponowało kapitałem zakładowym w wysokości 21 mln zł. Oprócz produkcji węgla ( kopalnia „Kazimierz-Juliusz”) wytwarzano energię elektryczną (własna elektrownia).

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 68-70. ISBN 978-83-89199-34-8.