Dąbrowska Fabryka Obrabiarek DEFUM

Dąbrowska Fabryka Obrabiarek "DEFUM" - mieściła się w Dąbrowie Górniczej przy ul. T. Kościuszki 3. Działała od 1879 r. do 2015 r. Obecnie w budynkach po fabryce znajduje się Projekt "Fabryka Pełna Życia".

Historia

Powstanie zakładu przypada na 1879 r., kiedy w byłej rozbudowanej kuźni poczęto wykonywać usługi dla rozwijającego się na terenie Zagłębia przemysłu górniczego i hutniczego. Przez kolejne lata zakład przechodził zmiany właścicieli, z którymi najtrwalej do 1939 r. łączą się nazwiska Fitzner-Gamper-Zieleniewski.

Jako fabryka R. Tarkacza i Stołki powstała ok. 1882 r. następnie kupił ją A. Braunstein. W 1885 dołączył do niego czeski wspólnik Emil Skoda. W 1897 r. fabrykę nabyło Towarzystwo Akcyjne „Fitzner-Gamper”. Konrad Gamper szwajcarski inżynier unowocześnił zakład do poziomu pierwszorzędnej wytworni kotłów dla całego państwa rosyjskiego. Po śmierci K. Gampera zakład podupadł.

W 1907 naczelne kierownictwo nad fabryką przejął Władysław Jachelski. W krótkim czasie rozszerzył zakres jej produkcji. Wytwarzano cylindry i odlewy żelazne dla potrzeb pierwszej Fabryki Lokomotyw na ziemiach polskich (siedziba w Chrzanowie).

W 1928 r. na zasadzie przeprowadzonej fuzji fabryka przeszła do firmy Zjednoczone Fabryki Maszyn, Kotłów i Wagonów L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper Sp. Akcyjna w Krakowie. Od tego czasu w dąbrowskich zakładach produkowało się obrabiarki oraz armatury parowe i wodne.

W 1938 r. fabryka w Dąbrowie Górniczej zatrudniała 450 robotników i 50 urzędników. Po wyzwoleniu Zakład jako przedsiębiorstwo państwowe występował pod nazwą jaką posiadał przed wybuchem wojny, tj. Zjednoczone Fabryki Maszyn, Kotłów i Wagonów L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper w Dąbrowie Górniczej. Przed II wojną światową zakład jeszcze raz zmienił nazwę na "Babcock-Zieleniewski".

W okresie okupacji niemieckiej zakład został prawie doszczętnie zdewastowany, a prawie wszystkie cenniejsze urządzenia i części maszyn zostały wywiezione przez okupantów Niemieckich. Pomimo zniszczeń, zakład podjął produkcję już w styczniu 1945 roku. W 1949 przedsiębiorstwo zostało upaństwowione pod nazwą Śląsko-Dąbrowskiej Fabryki Urządzeń Mechanicznych. Z polecenia Rady Zakładowej, kierownictwo powierzono inżynierowi Tadeuszowi Furdynowi. W marcu 1945 roku, zakład przekazał Departamentowi Uzbrojenia 10 nowych obrabiarek. Produkuje się tutaj proste technicznie tokarki uniwersalne, wiertarko-frezarki i gwinciarki. W 1950 roku w zakładzie wyprodukowano 35 tokarek-karuzelówek i 80 wiertarko-frezarek. Oprócz produkcji obrabiarek, zakład wykonywał również naprawy i remonty czołgów na potrzeby Ludowego Wojska Polskiego. W listopadzie 1945 roku w Fabryce pracowało 650 robotników, w tym 100 kobiet.

W roku 1959 zakład uzyskał nową nazwę Dąbrowska Fabryka Obrabiarek DEFUM im. St. Krzynówka. W roku 1962 przyłączono do zakładu Szopienicką Fabrykę Obrabiarek.

W 1966 roku zakład pozyskał pokaźne środki finansowe, dzięki którym wybudowano nową halę montażową wraz z zapleczem socjalnym, a w latach 1969-1971 został wybudowany nowoczesny jak na tamte czasy biurowiec wraz z pomieszczeniami dla biura konstrukcyjnego. Przebudowano też główną halę produkcyjną.

W roku 1970 Zarządzeniem Ministra Przemysłu Maszynowego, Zakład wszedł w skład Kombinatu Obrabiarek Ciężkich „PONAR-PORUM” z siedzibą w Proębie koło Zawiercia. W tym samym roku zakład uzyskał znak ochronny „Deum”, który odtąd występował nie tylko w nazwie zakładu, ale także na wszystkich wyprodukowanych wyrobach. W 1974 roku zlikwidowano położoną na terenie zakładu starą odlewnię.

Z dniem 1 stycznia 1981 r. przedsiębiorstwo wystąpiło ze struktury Kombinatu i stało się samodzielnym podmiotem gospodarczym pod nazwą Dąbrowska Fabryka Obrabiarek „Defum”.

Był przedsiębiorstwem państwowym. „Defum” jest jedynym w kraju, a także znanym w świecie producentem wiertarkofrezarek. W asortymencie produkcji posiada również tokarki karuzelowe.

Podstawowa działalność fabryki zlokalizowana była w Dąbrowie Górniczej przy ul. T. Kościuszki 3, gdzie realizowana była obróbka mechaniczna detali oraz montaż finalny obrabiarek, w zakładzie zamiejscowym w Katowicach-Szopicnicach, zlokalizowana była produkcja wyposażeń specjalistycznych oraz prowadzona była działalność usługowa w zakresie remontu lekkich obrabiarek typu tokarki wytaczarki.

Przejęcie produkcji obrabiarek do Andrychowa

W 2011 roku Andrychowska Fabryka Maszyn S.A. przejęła produkcję obrabiarek Dąbrowskiej Fabryki Maszyn S.A. oraz znak towarowy DEFUM.

Likwidacja zakładu

W 2015 r. zakłady zostały zlikwidowane jako ostatnie duże przedsiębiorstwo państwowe w województwie śląskim. Fabryka o ponad 140-letniej tradycji przestała istnieć.

Zatrudnienie

Przed rokiem 1914 dąbrowskie zakłady zatrudniały 400 pracowników. W okresie szczytowego wzrostu produkcji w latach 1978-1985 zatrudnienie w „Defum” dochodziło do 1300 pracowników. W 1994 r. wyniosło śr. 400 pracowników.

Ciekawostki

• Do 1973 zakład posiadał własną orkiestrę dętą oraz przyzakładową szkołę zawodową
• Do 1992 r. partycypował w utrzymaniu Klubu Sportowego „Dąbrowa”.
• W roku 2004 zakład wykonał szlifierkę do obróbki komór nabojowych w armatach okrętowych na zlecenie Ministerstwa Obrony USA.

Dyrektorzy zakładu od 1945 r.

• Tadeusz Furdyn,
• Stanisław Szczygieł,
• Stanisław Kotuła,
• mgr inż. Tadeusz Ciemiewski,
• inż. Stanisław Krupa,
• mgr inż. Bogdan Dziubiński,
• inż. Andrzej Kuczabiński,
• mgr inż. Wiesław Gęborski.

Bibliografia

• Encyklopedia Dąbrowy Górniczej A - Z (Tom 1). Dąbrowa Górnicza: Towarzystwo Przyjaciół Dąbrowy Górniczej, 1996, s. 33. ISBN 83-901687-6-6.