Stefan Feliks Falkowski

Zagłębiowskie Biogramy
Imię i nazwisko	Stefan Feliks Falkowski
Data i miejsce urodzenia	30 sierpnia 1879 Koźminek koło Kalisza
Data i miejsce śmierci	8 marca 1958 Katowice
Miejsce spoczynku	Katowice
Zawód	lekarz, poseł

Stefan Feliks Falkowski - (ur. 30 sierpnia 1879 r. w Koźminku koło Kalisza, zm. 8 marca 1958 r. w Katowicach) lekarz, działacz Narodowej Demokracji, społecznik, poseł na Sejm II RP.

Rodzina

Pochodzi z rodziny ziemiańskiej Piotra i Eweliny z Gosławskich. Był żonaty z Marią Maryewską, z którą miał trzech synów.

Edukacja

Do szkoły powszechnej uczęszczał w rodzinnej miejscowości, a następnie uczył się w Gimnazjum Filologicznym w Kaliszu. Po maturze, w latach 1899 - 1904 studiował medycynę na Uniwersytecie Warszawskim, a po jej ukończeniu przez dwa lata odbywał praktykę lekarską w szpitalach warszawskich.

Przynależność do organizacji

Jako uczeń należał do kółka samokształcącego, a podczas studiów związał się z ruchem narodowym. Działał w organizacjach młodzieżowych znajdujących się pod patronatem Ligi Narodowej. Należał do Koła Braterskiego Związku Młodzieży Polskiej (Zet), był członkiem sekcji akademickiej w Zarządzie Głównym Towarzystwa Oświaty Narodowej (TON), a w 1903 r. pełnił funkcje wiceprezesa Bratniej Pomocy.

Zaangażowanie S. Falkowskiego w ruchu młodzieżowym zadecydowało o przyjęciu go do Ligi Narodowej. Bezpośrednio po studiach wstąpił do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, ekspozytury Ligi i stał się jego aktywnym działaczem.

Praca w Zagłębiu

W 1906 r. opuścił Warszawę i przeniósł się do Zagłębia Dąbrowskiego. Przez pierwsze lata pobytu na tym terenie mieszkał w Czeladzi, a od 1910 r. w Sosnowcu. Pracował początkowo w szpitalu Towarzystwa Gómiczo-Przemysłowego „Saturn” - kierował oddziałem chorób wewnętrznych, a od połowy 1907 r. również chorób kobiecych i ambulatorium. W 1910 r. podjął pracę w szpitalu Towarzystwa Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich na stanowisku zastępcy lekarza naczelnego.

Działalność społeczna i polityczna
Obok pracy zawodowej S. Falkowski rozwijał aktywną działalność społeczną i polityczną. W Czeladzi założył koło Polskiej Macierzy Szkolnej i wszedł w skład jego zarządu. Zainicjowało ono budowę szkoły w mieście, prowadziło kursy dla analfabetów, organizowało odczyty itp. Równocześnie był współzałożycielem i długoletnim prezesem gniazda „Sokoła” w Czeladzi oraz członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa „Sokół” w Warszawie. Chętnie angażował się w prace o charakterze oświatowo-wychowawczym - prowadził tajne kółka samokształceniowe dla młodzieży, wygłaszał odczyty i pogadanki w zagłębiowskich Domach Ludowych. Był inicjatorem ruchu abstynenckiego - jako wiceprezes Zarządu Głównego Towarzystwa Zupełnej W wstrzemięźliwości „Przyszłość” w Warszawie, powołał jego oddziały w Sosnowcu i Czeladzi Organizował wystawy antyalkoholowe, publikował artykuły na temat szkodliwości alkoholu i nikotyny. Pracował ponadto społecznie w zarządach ochotniczych straży ogniowych, w kasach pożyczkowooszczędnościowych na terenie powiatu będzińskiego. Należał do współzałożycieli Towarzystwa Lekarskiego Zagłębia Dąbrowskiego, które rozpoczęło działalność w 1907 r. Uczestniczył w jego pracach; w latach 1911 - 1918 jako członek komisji rewizyjnej.

Oddział Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego
Z jego inicjatywy w 1911 r. powstał w Sosnowcu oddział Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego, w którym objął funkcję sekretarza. Towarzystwo to rozwijało działalność propagandową m.in. w zakresie higieny komunalnej. S. Falkowski prowadził odczyty i pogadanki z tej dziedziny, zajmował się również organizacją higieny szkolnej. Jako członek obu towarzystw medycznych publikował artykuły w prasie warszawskiej, sosnowieckiej i w czasopismach lekarskich.

Prasa
Był współwłaścicielem „Kuriera Zagłębia”, od 1913 r. uczestniczył w redagowaniu „Gazety Zagłębia”, a w 1915 „Głosu Polskiego”, który współtworzył.

Okres I wojny światowej

Po opuszczeniu Sosnowca przez urzędników carskich w związku z wybuchem I wojny światowej, brał udział w organizowaniu Komitetu Bezpieczeństwa Obywatelskiego (późniejszy Komitet Obywatelski), organu mającego utrzymać porządek w mieście. W szedł do Komitetu jako jego wiceprezes. Uczestniczył ponadto w działalności powołanej przez Komitet Komisji Zdrowia Publicznego.

W 1915 r., po przekształceniu Komitetu Obywatelskiego w Radę Miejską, został jej członkiem.

Na przełomie września i października 1915 r. należał do organizatorów Zjednoczenia Narodowego. W chodził w skład Zarządu Głównego partii, a na terenie Zagłębia Dąbrowskiego tworzył jej oddziały. Pełnił funkcje prezesa Zjednoczenia Okręgu Zagłębiowskiego z siedzibą w Sosnowcu, które swoje istnienie ujawniło dopiero w ostatnich miesiącach wojny.

Pomoc dla mieszkańców Zagłębia
Dużą aktywność wykazywał w działalności na rzecz pomocy mieszkańcom Zagłębia dotkliwie odczuwającym ciężary wojny jakimi były głód, bezrobocie, niskie płace, zła aprowizacja, szerzenie się chorób. Z jego inicjatywy i pod jego kierunkiem rozpoczęła działalność Rada Powiatowa Opiekuńcza niosąca pomoc najbardziej potrzebującym. W lipcu 1917 r. powołał nową sekcję Rady pn. „Ratujcie dzieci”. Współpracował z Radą Miejscową Opiekuńczą w Sosnowcu, która w połowie 1916 r. utworzyła „Kroplę mleka”, instytucję opiekującą się niemowlętami i dziećmi do dwóch lat.

Praca w Radzie Miejskiej w Sosnowcu W maju 1917 r. został wybrany do Rady Miejskiej Sosnowca jako kandydat kurii pierwszej (inteligencja zawodowa). Pełnił funkcje wiceprezesa Rady i przewodniczącego Koła Demokratycznego. W efekcie jego działań ukształtował się sojusz endecji, piłsudczyków i Narodowego Związku Robotniczego (NZR). Ugrupowania te poparły Radę Regencyjną, która w październiku 1918 r. ogłosiła manifest o odbudowie niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza.

Okres międzywojenny

Władza w Powiecie Będzińskim
11 listopada 1918 r. S. Falkowski objął władzę w powiecie będzińskim jako komisarz rządowy. Był przedstawicielem Rządu Ludowego w Warszawie, który uznawał za tymczasowy. 15 listopada otrzymał nominację na komisarza (datowaną 12 listopada) od rządu Rady Regencyjnej i od tej pory uważał się wyłącznie za jego reprezentanta. Prowadził aktywną działalność umacniając jednocześnie swoją władzę - obsadzał swoimi ludźmi zarządy miejskie, wyznaczył burmistrzów, zreorganizował policję, nakazał nowe wybory wójtów i in. Był przeciwny reformom zapowiadanym przez Rząd Ludowy oraz jego zagłębiowską ekspozyturę. W końcu listopada, gdy sytuacja w Warszawie ustabilizowała się, Falkowski, znany z niechęci do lewicy, został zwolniony z zajmowanego stanowiska.

Praca w Sejmie
Działalności politycznej jednak nie zaprzestał. Dużą aktywność wykazywał przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego, był członkiem Wydziału Wykonawczego Okręgowego Komitetu Wyborczego ZN. W styczniu 1919 r. został wybrany posłem w okręgu obejmującym powiat będziński - należał do Związku Sejmowego Ludowo-Narodowego jednoczącego ugrupowania narodowe, chadeckie i ludowe. Pełnił funkcje zastępcy przewodniczącego Komisji Zdrowia Publicznego i Komisji Spraw Zagranicznych, brał również udział w pracach Komisji Ochrony Pracy, Morskiej i Konstytucyjnej. Na forum Sejmu wielokrotnie interpelował do rządu o pomoc dla głodującego Zagłębia. Sprawy zaopatrzenia mieszkańców tego terenu w żywność i inne aktualne problemy poruszał również na licznych spotkaniach z wyborcami.

Praca w Radzie Miejskiej w Sosnowcu
W latach 1919 - 1925 ponownie zasiadał w Radzie Miejskiej Sosnowca.

Powstania śląskie
Po I powstaniu śląskim współtworzył Główny Komitet Pomocy Górnoślązakom i organizował pomoc lekarską dla uchodźców. Włączył się także do akcji plebiscytowej - w opublikowanej broszurze propagandowej Polska a nie Niemcy zdecydowanie sprzeciwił się oszczerczym opiniom o Polsce wyrażanym przez Niemców.

Związek Ludowo Narodowy
W 1922 r. ponownie został wybrany posłem z listy Związku Ludowo Narodowego (ZL-N). W tej kadencji pełnił funkcję wiceprezesa Komisji Zdrowia Publicznego. Na forum sejmowym atakował rząd gen. Władysława Sikorskiego, popierał natomiast prawicowo-centrowy rząd „Chjeno-Piasta” Wincentego Witosa.

W styczniu 1923 r. wybrano go do Zarządu Głównego ZL-N w Warszawie. Od stycznia 1925 r. pełnił również funkcje prezesa Związku w okręgu będzińskim.

Związek Zawodowy Lekarzy w Zagłębiu
Był czynny w ruchu zawodowym. Od 1919 r. wchodził w skład zarządu Związku Zawodowego Lekarzy Zagłębia Dąbrowskiego. Współorganizował endecką organizację zawodową pn. „Praca Polska” (1925).

Wyprowadzka z Zagłębia
W 1925 r. opuścił Sosnowiec i osiedlił się w Warszawie, gdzie pracował jako lekarz zakładowy Pocztowej Kasy Oszczędności oraz prowadził prywatną praktykę. Po przewrocie majowym wycofał się z życia politycznego. Kontynuował jedynie działalność związkową - w latach 1927 - 1930 był prezesem Zarządu Głównego Związku Lekarzy Państwa Polskiego.

Okres II wojny światowej

Podczas okupacji hitlerowskiej współpracował z Polskim Czerwonym Krzyżem. Brał udział w powstaniu warszawskim, a po jego upadku przedostał się do Częstochowy.

Okres po II wojnie światowej

Powojnie osiedlił się z Katowicach i pracował jako lekarz zakładowy różnych instytucji oraz organizował przemysłową służbę zdrowia.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom V. Muzeum w Sosnowcu, 2006, s. 18-21. ISBN 978-83-89199-37-9.