Pałac Ernsta Schöna w Sosnowcu

Pałac Schoena - siedziba muzeum (Foto: Dariusz JUREK

Pałac Schoena (Schöna) w Sosnowcu - neobarokowy pałac wzniesiony pomiędzy 1894–1897 jako rezydencja Ernsta Schoena, czerokondygnacyjny budynek wzniesiony według projektu wrocławskiego architekta Karla Grossera. Jeden z dwóch pałaców wchodzących w skład Zespołu Pałacowo-Parkowego Schoena.

Historia i architektura

Budynek usytuowano przy trasie kolei warszawsko – wiedeńskiej i otoczono neoromantycznym parkiem. Na przestrzeni lat pałac był wielokrotnie przebudowywany, stąd nie zachował się jego pierwotny układ wnętrz, ale nie uległa zmianie jego bryła z charakterystycznymi, narożnymi basztami zakończonymi dachami w kształcie cebulastych hełmów. Całość budynku przykryta jest dachem mansardowym. Na fasadach wyróżniają się tarasy podtrzymywane przez barokowe kolumny z piaskowca. Partię przyziemia zaznaczono kamienną okładziną. Elewacje bogato ozdobiono sztukaterią, wśród której przeważają liście i owoce dębu z monogramem "S". Widoczne są także płyciny dekorowane rocaille´ami i bogatymi girlandami. Na fasadzie spotykamy motyw ludzkiej twarzy, kartusze i hermy

Pałac od strony parku w latach świetności

Pierwotnie fasada pałacu znajdowała się od strony wschodniej - od strony kolei. W okresie międzywojennym, a dokładnie w latach 20-tych XX w przeniesiono ją na stronę południową (w stronę fabryki), na miejsce wyburzonej, okazałej oranżerii. Na parterze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne: owalna sień zdobiona bogato sztukaterią prowadziła do węższego westybulu, gdzie umieszczono damską i męską garderobę. Następnie wchodziło się do głównego holu będącego rodzajem dziedzińca wewnętrznego. Na wprost sieni znajduje się wejście prowadzące niegdyś do 50-osobowej jadalni połączonej z otwartą na taras loggią. Stąd przechodzono do pokoju bilardowego i bufetowego. Po lewej stronie holu znajdowała się sala balowa z wystrojem w stylu neorokokowym. Poza różowo-złotą kolorystyką uwagę gości zwracały kilimy z przedstawieniami czterech pór roku. Stąd wchodzono do oranżerii oraz do pokojów dla pań i panów. Pokój dla pań znajdował się po lewej stronie oranżerii i utrzymany był w stylu angielskim. Z pierwotnego wyposażenia zachowały się neogotyckie elementy - kwietnik i ażurowa konstrukcja przy baszcie. Pokój dla panów, naprzeciwko pokoju dla pań, urządzony był w stylu mauretańskim. Sala balowa nie istnieje i obecnie pełni funkcje wystawowe i recepcyjne. Z hallu reprezentacyjna klatka schodowa prowadzi na pierwsze piętro. Metalowa balustrada z motywami winnej latorośli oraz trzy witraże na półpiętrze są ostatnimi, autentycznymi elementami wyposażenia. Widoczne w tym miejscu witraże powstały tuż po zakończeniu budowy, ale twórca ich pozostaje nieznany. Umieszczono je w trzech podłużnych łukowato zamkniętych oknach o wymiarach 3 x 1,5 m. Skomponowane są według jednej zasady - pełna, siedząca w rozbudowanej arkadzie postać: kobieta z kądzielą, Hermes i kobieta z nożycami strzygąca baranka. Całość otacza bordiura z winnej latorośli, taka sama jak na balustradzie klatki schodowej. Postaci i architektura wywodzą się z form antycznych. Jest to alegoria rodziny Schönów - właścicieli pałacu i fabryk włókienniczych. Program ideowy, zgodnie z protestanckim etosem, to apoteoza pracy jako źródła bogacenia się. Jest to jedyny tego typu zespół witraży w regionie.

Pierwsze piętro pałacu mieściło sypialnie, toalety i prywatne pokoje właściciela. Na drugim piętrze, na które wiodą już skromne i wąskie schody, znajdowały się pokoje gościnne, dla służby oraz spiżarnia. W suterenach mieściły się pomieszczenia gospodarcze, m.in. pralnia parowa.

Największych zmian w układzie wnętrz pałacowych dokonano po II wojnie światowej, kiedy to umieszczono w nim przedszkole oraz mieszkania prywatne. W 1980 roku zespół pałacowo – parkowy wpisano do rejestru zabytków województwa katowickiego, wtedy też rozpoczęto jego adaptację na cele muzealne. W 1985 zainaugurowało w nim swoją działalność Muzeum, początkowo jako Oddział Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, a od 1995 roku funkcjonuje jako samodzielna instytucja kultury w Sosnowcu. W pałacu znajduje się też Sala Ślubów - Sala Reprezentacyjna Urzędu Stanu Cywilnego w Sosnowcu (od 1991 r) oraz Restauracja Belvedere (od 1998 r).

Forma ochrony

Pałac Ernsta jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. A-1241 z 10/04/1980 jako element zespołu pałacowego Schoena, w skład którego wchodzą: opisywany tutaj pałac Ernsta 1894–1897–XIX w., pałac Wilhelma z początku XX w., budynek gospodarczy z początku XX w., dom ogrodnika z końca XIX w., park z tarasami, grota oraz ruina pawilonu orientalnego.

Użytkownicy

Błąd przy generowaniu miniatury: Plik z wymiarami większymi niż 12,5 MP

Użytkownicy Pałacu

Obecnie w pałacu mieści się:

Muzeum w Sosnowcu (od 1985):
- Wystawy stałe: Schönowie w Sosnowcu, Polskie Szkło Współczesne;
- Wystawy czasowe;
- Kawiarnia "Trójkąt w kole";
- Sklep z gadżetami związanymi z prezentowanymi w obiekcie pracami, publikacjami muzeum oraz szkłem;
Sala reprezentacyjne Urzędu Stanu Cywilnego w Sosnowcu (od 1991) po przeniesieniu z Pałacu Ślubów;
Restauracja Belvedere (od 1998).