Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Zagłębiu Dąbrowskim

Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Zagłębiu Dąbrowskim - taką nazwę nosiła utworzona w 1921 r. organizacja społeczna głosząca hasła wolności, demokracji i humanizmu, przeciwstawiająca się łamaniu prawa, nacjonalizmowi i nietolerancji.

Historia powstania

Zagłębiowski oddział Ligi powstał w Sosnowcu w dniu 14 listopada 1935 r. z inicjatywy grupy inteligentów o lewicowych poglądach. Z Ligą związani byli nauczyciele, adwokaci, lekarze, inżynierowie itp. Początkowo skupiała ona ok. 150 członków, a później (1936) ich liczba wzrosła do 200.

Władze i działacze organizacji

17 stycznia 1936 r. na walnym zebraniu powołano zarząd organizacji. Przewodniczącym został Adam Piwowar z Dąbrowy Górniczej, geolog, znany działacz społeczny, I wiceprezesem Witold Wyspiański, profesor Gimnazjum Męskiego im. S. Staszica w Sosnowcu, socjalista związany z ruchem wolnomularskim, a II wiceprezesem Karol Krzemiński, bezpartyjny adwokat z Sosnowca. Sekretarzem mianowano komunistę Jana Gawlikowskiego, artystę malarza z Dąbrowy Górniczej. Jego zastępcami zostali Zygmunt Rembawski i lekarka, Antonina Grosfeldowa, sympatyk KPP. Wśród działaczy Ligi byli także Aleksy Bień, Władysław Dzidowski. Zygmunt Cieplak, Franciszek Kurek (PPS), Jakub Dąbski, Stefan Kotula (KPP).

Cele organizacji

Głównym celami Ligi było mobilizowanie opinii publicznej „w imię walki z faszyzmem i dyktaturą: o przywrócenie praw człowieka i obywatela, o reformę ustaw, które obrażają prawa jednostki oraz grup społecznych, politycznych lub narodowościowych, w obronie każdego obywatela i każdego zrzeszenia, którego wolność lub prawa zostały obrażone, do walki z wszelkim uciskiem narodowościowym, wyznaniowym, społecznym lub politycznym, z wszelką samowolą, nadużywaniem władzy i nietolerancją”'.

Zebrania i wykłady

Głoszone przez siebie idee Liga popularyzowała na licznych zebraniach i wykładach. Prelegentami byli działacze z Zagłębia: Witold Wyspiański, Stefan Kontuła, Antonina Grosfeldowa i in. oraz zamiejscowi, a wśród nich Andrzej Strug, Adam Polewka, Wanda Wasilewska, dr Halina Krahelska, Teodor Duracz, Tadeusz Dobrowolski.

Akcje organizacji

Już w końcu 1935 r. Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela podjęła wielką kampanię na rzecz amnestii dla więźniów politycznych i zniesienia obozu w Berezie Kartuskiej. Powołano również komitet do spraw represjonowanych z J. Gawlikiem i J. Dąbskim, który udzielał pomocy materialnej i lekarskiej osobom powracającym z więzień po ogłoszeniu na początku 1936 r. częściowej amnestii.

Akcję na rzecz uwolnienia wszystkich więźniów politycznych i przeciwko Berezie Kartuskiej Liga kontynuowała w 1936 r. Po aresztowaniu w Zagłębiu 73 osób podejrzanych o komunizm uchwalono w tej sprawie protest (24 kwietnia). Jednocześnie podejmowano zabiegi o uwolnienie komunistów i organizowano ich obronę.

Upominano się także o prześladowanych w innych krajach. Wystosowano np. rezolucję do ambasady niemieckiej w Warszawie w sprawie uwolnienia Emsta Thalmanna.

Zagłębiowski oddział Ligi sprzeciwiał się brutalnemu traktowaniu przez policję strajkujących i demonstrujących robotników, ostro potępił krwawe wypadki w Krakowie, Częstochowie i Lwowie.

Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela włączyła się czynnie do prowadzonej w latach 1935 - 1937 międzynarodowej akcji na rzecz u trzymana pokoju i demokracji, skierowanej przeciwko agresywnej polityce faszystowskich Niemiec, Włoch i Japonii. W lipcu 1936 r. powołała komitet do spraw Światowego Kongresu Pokoju z W. Wyspiańskim na czele. Komitet, który swym zasięgiem objął także Górny Śląsk, prowadził bardzo aktywną działalność.

Wydawano odezwy i broszury propagandowe (Wojna czy pokój, Swiatowy Kongres Pokoju w Brukseli), organizowano zebrania i wiece, zbierano podpisy pod apelem pokoju itp. Tylko w jednym miesiącu apel podpisało 4 tys. osób. Wybrano również pięciu delegatów na Światowy Kongres Pokoju w Brukseli. Nie mogli jednak wyjechać, gdyż nie otrzymali paszportów.

Likwidacja organizacji

Władze sanacyjne uznały kampanię Ligi w obronie pokoju za niepożądaną i w połowie września 1936 r. zawiesiły jej działalność. W następnym roku minister spraw wewnętrznych rozwiązał tę organizację pod zarzutem prowadzenia działalności komunistycznej.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom V. Muzeum w Sosnowcu, 2006, s. 32-33. ISBN 978-83-89199-37-9.