Jerzy Jaros

Z WikiZagłębie
Zagłębiowskie Biogramy
Jerzy Jaros
Jerzy Jaros
Imię i nazwisko Jerzy Jaros
Data i miejsce urodzenia 13 października 1925
Warszawa
Data i miejsce śmierci 23 czerwca 1992
Sosnowiec
Zawód archiwista, profesor, publicysta

Jerzy Jaros – (ur. 13 października 1925 w Warszawie, zm. 23 czerwca 1992 r. w Sosnowcu) archiwista i historyk dziejów gospodarczych, autor fundamentalnych prac o historii górnictwa, profesor Uniwersytetu Śląskiego. Pochodzi z rodziny inteligenckiej. Był synem Władysława, kapitana Wojska Polskiego i Marii Heleny z Korwin-Maternickich, nauczycielki gimnazjalnej. Od 1961 r. mieszkał wraz z rodziną w Sosnowcu. Był żonaty z Danutą z Dynerów (prawnikiem, długoletnią wiceprokurator Prokuratury Wojewódzkiej w Katowicach). Miał syna Wojciecha, który jest dziennikarzem.

Edukacja

Szkołę powszechną ukończył w Warszawie w 1936 r. Naukę kontynuował w Gimnazjum Miejskim im. W. Łukasiewicza w Dąbrowie Górniczej (1936 - 1937), Gimnazjum i Liceum Humanistycznym im. S. Staszica w Warszawie (1937 - 1938), Państwowym Gimnazjum Męski m im. M. Kromera w Gorlicach (1938 - 1939).

Gdy wybuchła wojna, przebywał z rodziną w Warszawie. W styczniu 1940 r. podjął tutaj naukę na tajnych kompletach; maturę zdał w 1943 r. w Gimnazjum i Liceum Humanistycznym im. W. Górskiego. Uczęszczał równocześnie na legalny kurs administracji (1941 - 1942) i wyższy kurs księgowości (1942 - 1943).

Od października 1943 r. studiował historię na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas okupacji był również nauczycielem na tajnych kompletach i korepetytorem.

Praca

Po wyzwoleniu przeniósł się z rodzicami do Będzina, a następnie do Mysłowic. Pracował krótko w Gimnazjum Męskim im. M. Kopernika w Będzinie i w redakcji „Głosu Pracy” jako korektor. W 1945 r. podjął przerwane studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dyplom magistra filozofii w zakresie historii otrzymał w maju 1946 r. W ciągu następnych dwóch lat przygotował i obronił pracę doktorską pt. Tyrania w Sparcie.

Jednocześnie zatrudniony był w charakterze nauczyciela historii oraz łaciny w Gimnazjum i Liceum Miejskim im. T. Kościuszki w Mysłowicach (1946 - 1947) oraz w Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego im. Mikołaja Kopernika w Katowicach (19481950).

W latach 1950 - 1966 pracował w Archiwum Państwowym w Katowicach, początkowo na stanowisku starszego asystenta, a następnie kustosza (od 1952), adiunkta (od 1962) i samodzielnego pracownika naukowo-badawczego (od 1965). W 1955 r. otrzymał nominację na kierownika Oddziału III Akt Przemysłowych, a od 1961 r. kierował także zorganizowanym przez siebie Oddziałem V Akt Górniczych. Równocześnie pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji, m.in. przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych i członka Rady Redakcyjnej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Jako pracownik Archiwum Państwowego zajmował się opracowywaniem bogatego zasobu archiwalnego, głównie akt przemysłowych. Jednocześnie prowadził badania naukowe z archiwistyki i dziejów przemysłu . W latach 19531955 współpracował z Zakładem Historii Śląska Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu. Najwięcej uwagi poświęcał badaniom dziejów górnictwa węglowego. W 1962 r. ukazała się drukiem pierwsza jego obszerna książka Historia kopalni „Król” w Chorzowie (1791 - 1945), która zapoczątkowała serię wydawanych później monografii kopalń.

W 1964 r. J. Jaros habilitował się w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie na podstawie pracy Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim do 1914 roku.

Od stycznia 1967 r. pracował w Śląskim Instytucie Naukowym w Katowicach, początkowo na stanowisku adiunkta, a następnie od 19690 r. w charakterze samodzielnego pracownika naukowego. W latach 1970 - 1971 pełnił funkcję zastępcy kierownika Zakładu Badań Historycznych, a od 1972 r. - kierownika Zespołu Historii Gospodarczej. Kontynuował badania m.in. nad dziejami polskiego górnictwa węglowego. Opublikował kilka prac zwartych z tego zakresu: Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach 1914 - 1945, Historia górnictwa węglowego w Polsce Ludowej, Słownik historyczny kopalń na ziemiach polskich i in.

W ŚIN rozpaczał badania nad górnictwem światowym. Dysertacja Zarys dziejów górnictwa węglowego (Kraków 1975), będąca ich wynikiem uzyskała nagrodę II stopnia Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.

W 1972 r. podjął pracę w Uniwersytecie Śląskim, od października rozpoczynając wykłady w Instytucie Historii. Jako pracownik naukowy tej uczelni w 1973 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1976 r. - zwyczajnego. W tym samym roku powierzono mu obowiązki kierownika Zakładu Metod Badań Historycznych i Nauk Pomocniczych Historii, przekształconego z jego inicjatywy w Zakład Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii. Dwukrotnie, w latach 1978 - 1979 i 1987 - 1992, pełnił obowiązki zastępcy dyrektora ds. naukowych Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego.

Prowadził wykłady m.in. z archiwistyki, statystyki historycznej, historii przemysłu, historii ustroju Polski. Był promotorem wielu prac magisterskich i doktorskich. Działalność dydaktyczną łączył z badaniami naukowymi i popularyzacją wiedzy historycznej. Do szczególnie cenionych prac prof. Jarosa, które powstały w trakcie jego pracy na Uniwersytecie, należy monografia Dzieje polskiej kadry technicznej w górnictwie (11361976).

Publikacje

Dorobek naukowy prof. J. Jarosa jest imponujący. Obejmuje kilkaset pozycji, na które składają się prace zwarte, artykuły w czasopismach naukowych, biogramy (m. in. w Polskim słowniku biograficzny, Śląskim słowniku biograficznym), redakcje naukowe i recenzje. W prowadzonych badaniach uwzględniał również tematykę sosnowicką. Wchodził w skład zespołu autorskiego, który opracował wydaną przez ŚIN monografię Sosnowca. (Sosnowiec. Zarys rozwoju miasta, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1977). Omówił w niej narodziny miasta i jego dzieje do 1918 r. W wielu jego publikacjach zawarte są informacje najstarszych, hut i innych zakładów przemysłowych. Był współautorem monografii kopalni „Sosnowiec” (Kopalnia „Sosnowiec”. Dzieje zakładu i załogi 1876 - 1976. pod red. H. Rechowicza, Katowice 1976), kopalni „Milowice” (Kopalnia „Czerwone Gwardia” ,pod red. A. Topola, Katowice 1983 ), [[Huta „Katarzyna” (Sosnowiec)|huty „Katarzyna” (Huta im. Mariana Buczka, pod red. A. Topola, Katowice 1983). W maju 1992 r. uczestniczył w obchodach jubileuszu 90-lecia nadania praw miejskich Sosnowcowi. Na konferencji zorganizowanej z tej okazji przez Zarząd Miasta i Uniwersytet Śląski wygłosił referat pt. Historia górnictwa węglowego na terenie Sosnowca. Publikacja, w której ten artykuł zamieszczono, ukazała się już po jego śmierci, (Sosnowiec. Problemy socjologii. ekologii, historii i kultury, pod red. P. Fasta, Katowice 1992).

Członkostwo w organizacjach

Jerzy Jaros należał do wielu organizacji społecznych i naukowych. Działał w Polskim Towarzystwie Historycznym (długoletni prezes oddziału katowickiego), Stowarzyszeniu Archiwistów Polskich (długoletni wiceprzewodniczący Zarządu Głównego), w Komisji Historycznej Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa, Komisji Historycznej i Zabytków Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemyślu Hutniczego, Komisji Historycznej Oddziału PAN w Katowicach, w Towarzystwie Miłośników Zagłębia Dąbrowskiego i wielu innych.

Bibliografia