Hieronim Łabęcki

Zagłębiowskie Biogramy
Imię i nazwisko	Hieronim Łabęcki
Data i miejsce urodzenia	[12 maja]] 1809 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 stycznia [1862]] Warszawa
Miejsce spoczynku	Powązki w Warszawie

Hieronim Hilary Łabęcki - (ur. 12 maja 1809 r. w Warszawie, z. 22 stycznia 1862 w Warszawie) historyk górnictwa i hutnictwa polskiego, autor opisów ziemi zagłębiowskiej i jej bogactw naturalnych, leksykograf. Pochodzi z rodziny znanego prawnika, zatrudnionego m.in. w kancelarii Sejmu Czteroletniego, autora publikacji z zakresu prawa.

Edukacja

W 1825 r. H. Łabęcki ukończył Liceum Warszawskie, a następnie studiował matematykę (Wydział Filozoficzny), a od września 1826 r. również prawo.

Praca

Po uzyskaniu w 1829 r. dyplomu magistra obojga praw i nauk administracyjnych, podjął pracę w Wydziale Górniczym Rządowych Zakładów Górniczo-Hutniczych w Warszawie, w charakterze aplikanta, a następnie podsekretarza. Jednocześnie brał udział w redagowaniu czasopisma naukowego - „Pamiętnika Górnictwa i Hutnictwa”.

Powstanie listopadowe

W czasie powstania listopadowego walczył w szeregach artylerii Wojska Polskiego, otrzymał wówczas stopień porucznika.

Edukacja zagranicą

Po zakończeniu działań zbrojnych przekroczył granicę Prus i wyemigrował z Królestwa. Przez blisko dwa lata kształcił się w zagranicznych uczelniach oraz zdobywał praktyczną wiedzę w zakładach górniczych i hutniczych.

Powrót do Polski

W grudniu 1833 r. powrócił do Warszawy, gdzie ponownie zatrudnił się w Wydziale Górniczym. Od 1835 r. pełnił funkcje referendarza, a następnie (od 1840 r.) sekretarza i referenta. W 1847 r. otrzymał awans na naczelnika, a w 1860 r. dyrektora Wydziału.

Badania nad historią prawa górniczego

Na polecenie pracodawcy w latach 1836 - 1840 prowadził badania naukowe nad historią prawa górniczego oraz rozwojem górnictwa i hutnictwa na ziemiach polskich. Zebrał wówczas ponad 400 dokumentów, z których najstarszy datowany był na 1230 r. Zbiór ten (rękopiśmienny) znajduje się obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej.

Przeprowadzone badania stały się podstawą dla Łabęckiego do napisania i wydania w 1841 r. dwutomowego dzieła zatytułowanego Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. Zawarł w nim autor wykład geologii, zarys prawa górniczego, dzieje górnictwa i hutnictwa, scharakteryzował działające wówczas kopalnie i huty. Uwzględnił trzy ośrodki przemysłowe, w tym jeden zlokalizowany w Zagłębiu Dąbrowskim. Znaleźć tu można m.in. wiele istotnych informacji na temat początków i funkcjonowania zakładów zagłębiowskich, w tym kopalń węgla kamiennego na terenie dzisiejszego Sosnowca (pisał m. in. o kopalni „Feliks” w Niemcach, ,,Milowice”, „Nadzieja Ludwika” w Sielcu, , „Józef” w Bobrku, rządowych kopalniach niweckich).

W drugim tomie zamieszczono zbiór praw, nadań i przywilejów górniczych (Corpus iuris metallici polonici antiquionis). Praca zawiera również adnotowaną bibliografię przedmiotu i nadal jest cytowana w publikacjach naukowych.

Zagłębie dziękuje Łabęckiemu

Pełniąc obowiązki naczelnika, a następnie dyrektora Wydziału Górniczego H. Łabęcki przyczynił się do unowocześnienia zakładów rządowych w Królestwie Polskim i doprowadził do znacznego zwiększenia w nich produkcji. W uznaniu jego zasług dla Zagłębia dwie kopalnie rządowe w Dąbrowie Górniczej otrzymały nazwy ,,Hieronim” i „Łabęcki”, a robotniczą kolonię wokół tych kopalń nazwano Łabęcką. Był zwolennikiem postępu technicznego - z ,,nowinkami” w przemyśle zapoznawał się podczas odbywanych wielokrotnie podróży zagranicznych. Dużą wagę przywiązywał do nowoczesnego transportu. Aby rozwiązać problemy z tym związane w Zagłębiu, zabiegał o budowę linii kolejowej prowadzącej na ten teren, co nastąpiło w 1859 r. - kolej Warszawsko-Wiedeńska dotarła do Sosnowca.

Działalność twórcza

Równocześnie z pracą zawodową w Wydziale Górniczym zajmował się działalnością twórczą. Dorobek H. Łabęckiego obejmuje ok. 50 publikacji naukowych i popularnonaukowych. Opracował pierwsze polskie podręczniki dla uczniów zawodu górniczego i hutniczego: Początki nauki kopalnictwa (Warszawa 1843) i Pogadanki o krajowym żelazie i stali (Warszawa 1856). Przetłumaczył ponadto, uzupełnił i przygotował do druku dwutomowy francuski podręcznik F. S. Bendanta, który ukazał się w Warszawie jako Wykład początków mineralogii i geologii (1848). Należał do najlepszych podręczników tej tematyki wydanych w języku polskim.

Hieronim Łabęcki był autorem artykułów, które zamieszczał w: „Bibliotece Warszawskiej” (1841 – 1860), „Rocznikach Gospodarstwa Krajowego” (1856, 1859), „Kalendarzu Obserwatorium Astronomicznego Warszawskiego” (1858), „Kalendarzu Warszawskim Populamo-Naukowym J. Ungera” (1859), „Gazecie Warszawskiej”, „Gazecie Polskiej”, ,,Dzienniku Powszechnym” i in., a także w czasopismach niemieckich i rosyjskich. Należał również do współpracowników „Encyklopedii” Orgelbranda.

W wielu artykułach popularyzował historię górnictwa i hutnictwa na ziemiach polskich, w innych poruszał współczesne mu problemy związane z funkcjonowaniem tych gałęzi przemysłu. Interesowała go również geologia i mineralogia. Dane zawarte w jego pracach stanowią cenne źródło do dziejów przemysłu w Królestwie Polskim.

Zasługi

Zasługą H. Łabęckiego było kształtowanie, poprzez publikacje, polskiego słownictwa technicznego. Zasadnicze znaczenie pod tym względem miał przygotowany przez niego, a wydany pośmiertnie staraniem córki Felicji Słownik górniczy polsko-rosyjsko-francusko-niemiecki i rosyjsko-polski z dodaniem wyrazów odnoszących się do mineralogii, geologii, chemii oraz ważniejszych rzemiosł kruszcowych tudzież glossarz średniowiecznej łaciny górniczej w Polsce (Warszawa 1868).

W uznani u zasług został powołany na członka korespondenta Krakowskiego Towarzystwa Naukowego (1849) oraz Deutsche Geologische Gesellschafte (1857). W latach 1857 - 1859 uczestniczył w opracowywaniu projektu prawa górniczego.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 39-41. ISBN 978-83-89199-34-8.