Iskra

Gazeta Iskra ze zbiorów Biblioteki w Dąbrowie Górniczej

Iskra – pismo o charakterze polityczno-społecznym i literackim, wydawane było w latach 1910 – 1939. Założycielem, wydawcą i redaktorem naczelnym dziennika był Wiktor Monsiorski.

Historia

Jego pierwszy reklamowy numer ukazał się 19 stycznia 1910 r. w nakładzie zaledwie 600 egzemplarzy. W redagowaniu pisma uczestniczyli m.in.: Alfons Warwaszyński , Czesław Lubicz-Czaplicki, Eugeniusz Wiatrowski, Józef Bursztyn, Stanisław Grządzielski.

Dodatki

Ukazywały się również dodatki do „Iskry”: „Iskierka” (dla dzieci), „Brzask” przekształcony w „Iskrę – Dodatek Ilustrowany”, „Ruch Robotniczy”.

Iskierka dodatek dla dzieci gazety Iskra ze zbiorów Biblioteki w Dąbrowie Górniczej

Bezpłatny dodatek tygodniowy ilustrowany. 1924, nr 16 ze zbiorów Biblioteki w Dąbrowie Górniczej

Kolportarz

W 1911 r. nakład „Iskry” wynosił kilka tysięcy egzemplarzy, a tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej - 12 tys. Gazeta posiadała kilka filii redakcyjnych, a kolportowana była w Zagłębiu Dąbrowskim, Częstochowie, Piotrkowie Trybunalskim i Kielcach.

Okres I wojny światowej

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Monsiorski starał się zachować neutralność i nie opowiadał się za żadną z ówczesnych orientacji niepodległościowych. Z tego powodu okupacyjne władze niemieckie uznały gazetę za organ prorosyjski. Za odmowę współpracy z niemieckim wydziałem prasy w Łodzi Monsiorski został aresztowany i uwięziony w obozie jenieckim w Hawelbergu. Obowiązki wydawcy przejął Feliks Polkowski (od czerwca 1915 r.), a następnie Ryszard Monsiorski, brat Wiktora (od listopada 1915 r.). Podczas pobytu Monsiorskiego w obozie redakcja „Iskry” opanowana została przez zwolenników współpracy z państwami centralnymi i stanęła na gruncie aktywistycznym. Duży wpływ na oblicze pisma wywierał Józef Jadczyk, prezes Narodowego Związku Robotniczego, który w styczniu 1917 r. podjął pracę w redakcji. Po powrocie redaktora naczelnego w listopadzie 1917 r. działacze NZR utracili w niej wpływy.

Okres międzywojenny

W Polsce niepodległej „Iskra” przechodziła kryzys organizacyjny i ekonomiczny. W 1921 r. spłonął budynek, w którym mieściła się drukarnia gazety, dzierżawiony od Towarzystwa Kopalń Węgla „Hrabia Renard”. Monsiorski, który odbudował obiekt kosztem dużej sumy pieniędzy, zmuszony był sprzedać „Iskrę” z powodu kłopotów finansowych. Pismo przejęła utworzona w 1922 r. przez przemysłowców i finansistów zagłębiowskich Spółka Drukarska i Wydawnicza „Kurier Zachodni”. Do zarządu dysponującej znacznym kapitałem spółki należeli: Stanisław Gadomski, Józef Markiewicz i Marian Karussy. Wiktor Monsiorski pozostał w redakcji „Iskry” do końca 1924 r.

Zmiany stanowisk

Pod koniec 1924 r. stanowisko redaktora naczelnego objął Tadeusz Opioła, zdolny i doświadczony dziennikarz, polityk o poglądach narodowo demokratycznych. W skład redakcji wchodzili także: Stefan Arnold, Stanisław Grządzielski, Stanisław Tabaczyński Konstanty Ćwierk, Henryk Stryjewski, Bogdan Lekszycki.

Zmiana nazwy gazety

W 1926 r. gazeta zmieniła nazwę na "Kurier Zachodni – Iskra". I mimo iż była organem endecji, na jej lamach ukazywały się także publikacje autorów o lewicowych poglądach - z „Kurierem” współpracowali bowiem: Lech Piwowar, Adam Polewka i Leon Kruczkowski.

Gazetę kolportowano w powiecie będzińskim, zawierciańskim, olkuskim i w okręgu katowickim. Nakład wynosił w 1927 r. 5,4 tys. (w niedziele i święta 10 tys.), w 1931 r. ok. 7 tys., w 1937 r. 5 tys. egzemplarzy.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom II.  : Muzeum w Sosnowcu, 2003, s. 23-24. ISBN 83-89199-03-3.