Zawiercie: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
(Podlinkowania.) |
||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
===Czasy zaborów=== | ===Czasy zaborów=== | ||
==== | ====Przynależność administracyjna==== | ||
Teren na którym powstało Zawiercie należał w XVI wieku do części | [[Plik:Mapa Powiatu będzińskiego 1867 - 1914.JPG|thumb|250px|right|Mapa powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej z lat 1867-1914.]] | ||
Teren na którym powstało Zawiercie należał w XVI wieku do części [[Pilica|pilickich]] dóbr majątkowych, które usytuowane były w [[Małopolska|Małopolsce]] w województwie krakowskim, powiecie lelowskimi i do 1795 roku pozostawały w granicach Rzeczypospolitej. Na skutek trzeciego rozbioru Polski zachodni skrawek województwa krakowskiego razem z [[Księstwo Siewierskie|księstwem siewierskim]] (wówczas już znajdującym się w granicach woj. krakowskiego) został zajęty przez Prusy. Ustanowiono tutaj wtedy okręg administracyjny nazwany Nowy Śląsk. Wraz z sukcesami armii Napoleona nastąpiło wyzwolenie i dzięki temu wieś Zawiercie i miasto [[Kromołów (Zawiercie)|Kromołów]] w 1807 roku znalazło się w Księstwie Warszawskim, departamencie krakowskim, powiecie lelowskim. Od 1815 do 1915 roku Zawiercie należało do Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim. | |||
====Zrywy niepodległościowe==== | ====Zrywy niepodległościowe==== | ||
W czasie trwania Powstania Styczniowego w 1863 roku w okolicach Zawiercia miała miejsce potyczka pod Kuźnicą Masłońską. Natomiast w obecnej dzielnicy Zawiercia Kromołowie znajdował | W czasie trwania Powstania Styczniowego w 1863 roku w okolicach Zawiercia miała miejsce potyczka pod Kuźnicą Masłońską. Natomiast w obecnej dzielnicy Zawiercia Kromołowie znajdował się lokalny ośrodek władzy podziemnego państwa w okresie Powstania, a funkcję komisarza pełnił Edmund Zachert, właściciel dóbr kromołowskich. | ||
===Przemysł=== | ===Przemysł=== | ||
Na rozwój przemysłu w Zawierciu i okolicach duży wpływ miało | Na rozwój przemysłu w Zawierciu i okolicach duży wpływ miało usytuowanie tego terenu w pobliżu szlaków handlowych ze Śląska do Krakowa oraz występowanie surowców mineralnych w postaci węgla brunatnego, rudy żelaza, kamienia wapiennego, czy glinki ogniotrwałej. Najszybszy jednak rozwój przemysłu przypadł na drugą połowę XIX wieku w wyniku przeprowadzenia przez teren Zawiercia linii [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Kolejowej Warszawsko-Wiedeńskiej]]. | ||
W Zawierciu w XV i XVI wieku działały dwie kuźnice które produkowały żelazo oraz narzędzia wykorzystywane na potrzeby artylerii koronnej, jednak jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu było włókiennictwo, które w późniejszym czasie osiągnęło wysoki rozwój. Jak możemy dowiedzieć się z raportu burmistrza Kromołowa Antoniego Bilnickiego z 1820 roku istniały tam warsztaty sukiennicze. Z raportu możemy dowiedzieć się także że w 1810 roku | [[Plik:Mapa Zachodni Okreg Górniczy Królestwa Polskiego.jpg|thumb|250px|right|Mapa [[Zachodni Okręg Górniczy|Zachodniego Okręgu Górniczego]] z 1844 roku, na mapie widoczny Kromołów]] | ||
W 1833 roku na terenie Zawiercia Kromołowskiego(Małego) dziedzic kromołowski Piotr Gostkowski uruchomił pierwszą na terenie [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]] przędzalnie bawełny. | W Zawierciu w XV i XVI wieku działały dwie kuźnice które produkowały żelazo oraz narzędzia wykorzystywane na potrzeby artylerii koronnej, jednak jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu było włókiennictwo, które w późniejszym czasie osiągnęło wysoki rozwój. Jak możemy dowiedzieć się z raportu burmistrza Kromołowa Antoniego Bilnickiego z 1820 roku istniały tam warsztaty sukiennicze. Z raportu możemy dowiedzieć się także, że w 1810 roku dziedzic dóbr kromołowskich sprowadził cudzoziemców oraz założył fabrykę sukienniczą. | ||
Fabryka w kolejnych latach przechodziła w ręce różnych właścicieli oraz rozwijała się by następnie za sprawą braci Ginsbergów w 1878 roku powstało Towarzystwo Akcyjne Zawiercie. | W 1833 roku na terenie Zawiercia Kromołowskiego (Małego) dziedzic kromołowski Piotr Gostkowski uruchomił pierwszą na terenie [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]] przędzalnie bawełny. | ||
Fabryka w kolejnych latach przechodziła w ręce różnych właścicieli oraz rozwijała się by następnie za sprawą braci Ginsbergów w 1878 roku powstało [[Towarzystwo Akcyjne "Zawiercie" (Zawiercie)|Towarzystwo Akcyjne Zawiercie]]. | |||
====Kolej==== | ====Kolej==== | ||
Na dynamiczny rozwój Zawiercia miało niewątpliwie | Na dynamiczny rozwój Zawiercia miało niewątpliwie uruchomienie [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|kolei Warszawsko-Wiedeńskiej]], która przebiegała przez jego teren. Pierwszy pociąg przejechał przez Zawiercie [[13 grudnia]] [[1847]] roku. Aktem notarialnym z dnia [[25 września]] [[1871]] roku właściciel dóbr kromołowskich Edmund Zachert sprzedał Dyrekcji Dróg Żelaznych Warszawsko-Wiedeńskich teren o powierzchni 7 mórg i 108 prętów kwadratowych, na którym to przystąpiono do budowy dworca kolejowego na stacji Zawiercie przy ulicy Pocztowej. Początkowo był to niewielki drewniany budynek. | ||
W 1890 roku do użytku oddano stacje i dworzec II klasy, natomiast obecny budynek dworca pochodzi z 1914 roku a jego projektantem był inż. Czesław Domaniewski, będący architektem na kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. | W 1890 roku do użytku oddano stacje i dworzec II klasy, natomiast obecny budynek dworca pochodzi z 1914 roku, a jego projektantem był inż. Czesław Domaniewski, będący architektem na kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. | ||
W latach 2011-2012 przeprowadzono generalny remont dworca. | W latach 2011-2012 przeprowadzono generalny remont dworca. | ||
| Linia 57: | Linia 59: | ||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
Nazwa Zawiercie po raz pierwszy w dokumentach została wymieniona w 1431 roku, kiedy to książę Bolko oraz jego żona Elżbieta dziedziczka z Pilicy nadali Nykelowi Czenarowi miejsce na zbudowanie karczmy w Bilanowicach([[Blanowice (Zawiercie)|Blanowicach]]) miedzy kuźnicami Zawiercką i Blanowską. | Nazwa Zawiercie po raz pierwszy w dokumentach została wymieniona w [[1431]] roku, kiedy to książę Bolko oraz jego żona Elżbieta dziedziczka z Pilicy nadali Nykelowi Czenarowi miejsce na zbudowanie karczmy w Bilanowicach([[Blanowice (Zawiercie)|Blanowicach]]) miedzy kuźnicami Zawiercką i Blanowską. | ||
Nazwa Zawiercia, stolicy [[Powiat zawierciański|powiatu]], ma według jednych pochodzić od tego, że w starożytności mieszkańcy sąsiedniego [[Kromołów (Zawiercie)|Kromołowa]], oznaczając granicę swych posiadłości, w tym miejscu zawrócili czyli zawiercili. Prawdopodobniejsza jednak jest wersja, że nazwa Zawiercie pochodzi od słów | Nazwa Zawiercia, stolicy [[Powiat zawierciański|powiatu]], ma według jednych pochodzić od tego, że w starożytności mieszkańcy sąsiedniego [[Kromołów (Zawiercie)|Kromołowa]], oznaczając granicę swych posiadłości, w tym miejscu zawrócili czyli zawiercili. Prawdopodobniejsza jednak jest wersja, że nazwa Zawiercie pochodzi od słów "za [[Warta|Wartą]]", która tędy przepływa, a nadali ją mieszkańcy Włodowic. W XIV-XVI w. wioskę nazywano "Zawierczyce", a mówiono na nią gwarowo "Sawarczyce" lub "Sawercze" | ||
==Dzielnice i osiedla== | ==Dzielnice i osiedla== | ||
| Linia 76: | Linia 78: | ||
==Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne== | ==Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne== | ||
* [[Parafia p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu|Kościół zawierciański]] w stylu neogotyckim, zbudowany w końcu zeszłego wieku i na początku bieżącego wieku, należy do najokazalszych w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]]. | * [[Parafia p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu|Kościół zawierciański]] w stylu neogotyckim, zbudowany w końcu zeszłego wieku i na początku bieżącego wieku, należy do najokazalszych w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]]. | ||
* [[Kościół pw. św. Mikołaja w Zawierciu-Kromołowie]] | * [[Kościół pw. św. Mikołaja w Zawierciu-Kromołowie]] | ||
| Linia 96: | Linia 97: | ||
===Inne atrakcje=== | ===Inne atrakcje=== | ||
*[[Odznaka Krajoznawcza "Znam Zawiercie i okolice"]] | *[[Odznaka Krajoznawcza "Znam Zawiercie i okolice"]] | ||
| Linia 122: | Linia 124: | ||
*MIEJSKA I POWIATOWA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W ZAWIERCIU | *MIEJSKA I POWIATOWA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W ZAWIERCIU | ||
Wypożyczalnia | Wypożyczalnia Centralna ul. Szymańskiego 2 | ||
*Filia nr 2 dla Dzieci i Młodzieży ul. Powstańców Śląskich 6 | *Filia nr 2 dla Dzieci i Młodzieży ul. Powstańców Śląskich 6 | ||
| Linia 197: | Linia 199: | ||
===Prasa=== | ===Prasa=== | ||
* | *"Głos" - tygodnik regionalny | ||
*"Kurier Zawierciański" tygodnik powiatowy | *"Kurier Zawierciański" - tygodnik powiatowy | ||
===Portale społecznościowe=== | ===Portale społecznościowe=== | ||
Wersja z 11:43, 7 wrz 2013
| Zawiercie | |||
| |||
| Województwo | śląskie | ||
| Gmina • rodzaj |
Zawiercie miejska | ||
| Prawa miejskie | 1915 | ||
| Prezydent | Ryszard Mach | ||
| Powierzchnia | 85,25 km² | ||
| Ludność • liczba |
51 tysięcy | ||
| Tablice rejestracyjne | SZA | ||
| Strona internetowa miasta | |||
Zawiercie-miasto na prawach powiatu w północnej części Zagłębia Dąbrowskiego.
Historia
Historia Zawiercia jako organizmu miejskiego rozpoczyna się zasadniczo dopiero w drugiej połowie XIX wieku, gdy w Zagłębiu rozpoczął się wielki ruch przemysłowy. To też dzieje Zawiercia są zarazem dziejami części przemysłu zagłębiowskiego. Nie należy jednak zapominać że historia współczesnych dzielnic Zawiercia jest często znacznie starsza niż XIX wieczna.
Czasy Piastów
....[do rozbudowy]
I Rzeczpospolita
....[do rozbudowy]
Czasy zaborów
Przynależność administracyjna
Teren na którym powstało Zawiercie należał w XVI wieku do części pilickich dóbr majątkowych, które usytuowane były w Małopolsce w województwie krakowskim, powiecie lelowskimi i do 1795 roku pozostawały w granicach Rzeczypospolitej. Na skutek trzeciego rozbioru Polski zachodni skrawek województwa krakowskiego razem z księstwem siewierskim (wówczas już znajdującym się w granicach woj. krakowskiego) został zajęty przez Prusy. Ustanowiono tutaj wtedy okręg administracyjny nazwany Nowy Śląsk. Wraz z sukcesami armii Napoleona nastąpiło wyzwolenie i dzięki temu wieś Zawiercie i miasto Kromołów w 1807 roku znalazło się w Księstwie Warszawskim, departamencie krakowskim, powiecie lelowskim. Od 1815 do 1915 roku Zawiercie należało do Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim.
Zrywy niepodległościowe
W czasie trwania Powstania Styczniowego w 1863 roku w okolicach Zawiercia miała miejsce potyczka pod Kuźnicą Masłońską. Natomiast w obecnej dzielnicy Zawiercia Kromołowie znajdował się lokalny ośrodek władzy podziemnego państwa w okresie Powstania, a funkcję komisarza pełnił Edmund Zachert, właściciel dóbr kromołowskich.
Przemysł
Na rozwój przemysłu w Zawierciu i okolicach duży wpływ miało usytuowanie tego terenu w pobliżu szlaków handlowych ze Śląska do Krakowa oraz występowanie surowców mineralnych w postaci węgla brunatnego, rudy żelaza, kamienia wapiennego, czy glinki ogniotrwałej. Najszybszy jednak rozwój przemysłu przypadł na drugą połowę XIX wieku w wyniku przeprowadzenia przez teren Zawiercia linii Kolejowej Warszawsko-Wiedeńskiej.
W Zawierciu w XV i XVI wieku działały dwie kuźnice które produkowały żelazo oraz narzędzia wykorzystywane na potrzeby artylerii koronnej, jednak jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu było włókiennictwo, które w późniejszym czasie osiągnęło wysoki rozwój. Jak możemy dowiedzieć się z raportu burmistrza Kromołowa Antoniego Bilnickiego z 1820 roku istniały tam warsztaty sukiennicze. Z raportu możemy dowiedzieć się także, że w 1810 roku dziedzic dóbr kromołowskich sprowadził cudzoziemców oraz założył fabrykę sukienniczą. W 1833 roku na terenie Zawiercia Kromołowskiego (Małego) dziedzic kromołowski Piotr Gostkowski uruchomił pierwszą na terenie Zagłębia Dąbrowskiego przędzalnie bawełny. Fabryka w kolejnych latach przechodziła w ręce różnych właścicieli oraz rozwijała się by następnie za sprawą braci Ginsbergów w 1878 roku powstało Towarzystwo Akcyjne Zawiercie.
Kolej
Na dynamiczny rozwój Zawiercia miało niewątpliwie uruchomienie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, która przebiegała przez jego teren. Pierwszy pociąg przejechał przez Zawiercie 13 grudnia 1847 roku. Aktem notarialnym z dnia 25 września 1871 roku właściciel dóbr kromołowskich Edmund Zachert sprzedał Dyrekcji Dróg Żelaznych Warszawsko-Wiedeńskich teren o powierzchni 7 mórg i 108 prętów kwadratowych, na którym to przystąpiono do budowy dworca kolejowego na stacji Zawiercie przy ulicy Pocztowej. Początkowo był to niewielki drewniany budynek. W 1890 roku do użytku oddano stacje i dworzec II klasy, natomiast obecny budynek dworca pochodzi z 1914 roku, a jego projektantem był inż. Czesław Domaniewski, będący architektem na kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W latach 2011-2012 przeprowadzono generalny remont dworca.
Wiek XX
....[do rozbudowy]
Nazwa
Nazwa Zawiercie po raz pierwszy w dokumentach została wymieniona w 1431 roku, kiedy to książę Bolko oraz jego żona Elżbieta dziedziczka z Pilicy nadali Nykelowi Czenarowi miejsce na zbudowanie karczmy w Bilanowicach(Blanowicach) miedzy kuźnicami Zawiercką i Blanowską. Nazwa Zawiercia, stolicy powiatu, ma według jednych pochodzić od tego, że w starożytności mieszkańcy sąsiedniego Kromołowa, oznaczając granicę swych posiadłości, w tym miejscu zawrócili czyli zawiercili. Prawdopodobniejsza jednak jest wersja, że nazwa Zawiercie pochodzi od słów "za Wartą", która tędy przepływa, a nadali ją mieszkańcy Włodowic. W XIV-XVI w. wioskę nazywano "Zawierczyce", a mówiono na nią gwarowo "Sawarczyce" lub "Sawercze"
Dzielnice i osiedla
- Blanowice
- Borowe Pole
- Bzów
- Kalinówka
- Karlin
- Kromołów
- Marciszów
- Łośnice
- Osiedle robotnicze TAZ
- Piecki
- Pomrożyce
- Skarżyce
- Żerkowice
Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne
- Kościół zawierciański w stylu neogotyckim, zbudowany w końcu zeszłego wieku i na początku bieżącego wieku, należy do najokazalszych w Zagłębiu.
- Kościół pw. św. Mikołaja w Zawierciu-Kromołowie
- Kościół pw. św. Trójcy i św. Floriana w Zawierciu Skarżycach
- Pałacyk Szymańskiego
- Pałacyk Holenderskiego
- Osiedle robotnicze TAZ
- Dworek w Zawierciu-Bzowie
- Huta Szkła
- Cmentarz żydowski w Zawierciu Kromołowie
- Cmentarz żydowski w Zawierciu
- Dawna Synagoga
Szlaki turystyczne
- Szlak czerwony "Szwajcarii Zagłębiowskiej" Zawiercie-Sławków
- Szlak żółty Zawiercie-Poręba
- Szlak żółty Borowe Pole-Piaseczno
- Szlak zielony "Tysiąclecia" Siewierz-Łazy-Podzamcze-Kromołów-Skarżyce
Inne atrakcje
Imprezy cykliczne
- ………………………….
- ………………………….
- ………………………….
Miejsca Pamięci
Zawierciańskie biogramy
Kultura
- Miejski Ośrodek Kultury ,,Centrum" w Zawierciu ul. Piastowska 1,
Muzea i galerie
....[do rozbudowy]
Biblioteki
- Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lopmy w Katowicach - Filia w Zawierciu
42-400 Zawiercie ul. Polska 35
- MIEJSKA I POWIATOWA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W ZAWIERCIU
Wypożyczalnia Centralna ul. Szymańskiego 2
- Filia nr 2 dla Dzieci i Młodzieży ul. Powstańców Śląskich 6
- Filia nr 4 ul. Powstańców Śląskich 6
- Filia nr 6 w Kromołowie ul. Filaretów 1
- Filia nr 7 w Blanowicach ul. Oleandry 12
- Filia nr 8 w Bzowie ul. Harcerska 46
- Filia nr 9 ul. Marszałkowska 10
- Filia nr 10 ul. Obrońców Poczty Gdańskiej 32
Podania i legendy z Zawiercia
Edukacja
Szkoły wyższe
....[do rozbudowy]
Szkoły średnie
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. S. Żeromskiego w Zawierciu ul. Wojska Polskiego 55
- II Liceum Ogólnokształcące im. Heleny Malczewskiej w Zawierciu ul. Daszyńskiego 2
- Zespół Szkół im. X. Dunikowskiego w Zawierciu ul. Rataja 7
- Zespół Szkół im. Hugona Kołłątaja w Zawierciu ul. Miodowa 1
- Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Zawierciu ul. Rataja 29
- Zespół Szkół im. Oskara Langego w Zawierciu ul. Rataja 30
- Zespół Szkół im. gen. Józefa Bema w Zawierciu ul. Parkowa 7
- Zespół Szkół i Placówek Specjalnych im. M. Grzegorzewskiej w Zawierciu ul. Rataja 29a
Gimnazja
- Gimnazjum nr 1 w Zawierciu ul. 11-Listopada 22
- Gimnazjum nr 2 w Zawierciu ul. Niedziałkowskiego 21
- Gimnazjum nr 3 w Zawierciu ul. M.C.Skłodowskiej 16
- Gimnazjum nr 6 w Zespole Szkół w Zawierciu ul. Filaretów 9
Szkoły podstawowe
....[do rozbudowy]
- Miejska Szkoła Podstawowa nr 4
- Miejska Szkoła Podstawowa nr 6
- Miejska Szkoła Podstawowa nr 7
- Miejska Szkoła Podstawowa nr 8
Kościół katolicki
Inne wyznania
....[do rozbudowy]
Sport
Kluby sportowe
Obiekty sportowe
Ośrodek Sportu i Rekreacji w Zawierciu:
- Stadion 1000-lecia przy ul. Leśnej
- Hala sportowa duża i mała przy ul. Moniuszki 10
- Hala sportowa przy ul. Blanowskiej 40
- Rolkowisko przy ul. Wierzbowej
- Tzw. hala przy wymiennikownia ul. Piłsudskiego 73a
- Boisko Sportowe w Blanowicach
- Boisko Sportowe w Kromołowie
Imprezy sportowe
....[do rozbudowy]
Rekreacja
....[do rozbudowy]
Prasa i portale społecznościowe
Prasa
- "Głos" - tygodnik regionalny
- "Kurier Zawierciański" - tygodnik powiatowy
Portale społecznościowe
....[do rozbudowy]
Prezydenci Zawiercia
....[do rozbudowy]
Miasta partnerskie
- Ebensee, Austria
- Ponte Lambro, Włochy
- San Giovanni la Punta, Włochy
- Kamieniec Podolski, Ukraina
- Donieck, Ukraina
- Dolný Kubín, Słowacja
- Bornheim, Nadrenia Północna-Westfalia, Niemcy[1]
Materiały filmowe
....[do rozbudowy]
Ciekawostki
....[do rozbudowy]
Bibliografia
- Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim. Sosnowiec: Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim, 1939, s. 92.
- Praca zbiorowa pod redakcją Zdzisława Jagodzińskiego: Monografia Zawiercia,. Zawiercie: 2003, s. 627. ISBN 83-905651-5-3.
- Praca zbiorowa " Powiat Zawierciański w Powstaniu Styczniowym 1863-1864", Zawiercie 2013, s. 192. ISBN 978-83-61652-36-6
Zobacz też
- Powiat zawierciański
- Towarzystwo Sympatyków Kromołowa
- Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej
- Browar na Jurze w Zawierciu
Linki zewnętrzne
- Strona prezentująca dzieje i fotografie Zawiercia
- Zawiercie na starych zdjęciach w serwisie youtube.com
Przypisy
- ↑ Miasta partnerskie. http://zawiercie.eu/.+[dostęp 2013-08-25].
