Stanisław Holenderski

Zagłębiowskie Biogramy
Imię i nazwisko	Stanisław Holenderski
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1871 Zawiercie
Data i miejsce śmierci	23 stycznia 1940 Zawiercie
Miejsce spoczynku	Cmentarz katolicki w Zawierciu
Zawód	przemysłowiec

Stanisław Józef Holenderski ( ur. 24 grudnia 1871 r. w Zawierciu, zm. 23 stycznia 1940 r. w Zawierciu) - przemysłowiec oraz społecznik.

Rodzina

Urodził w rodzinie Markusa i Cecylii z Mendelsohnów. Jego ojciec był w 1883 przez rok współwłaścicielem huty szkła oraz właścicielem części dóbr blanowskich, tzw. Stawki, gdzie uruchomił największą cegielnię w okolicach Zawiercia. Matka Stanisława była córką właściciela dworu i dóbr w Blanowicach.

W 1921 roku zawarł związek małżeński z Joanną z domu Idzikowską z Częstochowy. Mieli jedną córkę Anielę. Miejscem zamieszkania rodziny był okazały pałacyk przy ulicy 3 maja w Zawierciu, tzw. "Pałacyk Holenderskiego". W czasie wiosny i lata natomiast lubił przebywać w swojej willi na Stawkach, gdzie jako miłośnik ogrodnictwa i sadownictwa posiadał okazały ogród oraz staw hodowlany. Był kolekcjonerem dzieł sztuki, szczególnie upodobał sobie malarstwo Jacka Malczewskiego.

Edukacja

Stanisław Uczęszczał do gimnazjum w Częstochowie, które ukończył w 1889 roku. Następnie wyjechał za granicę gdzie odbywał praktykę rolniczą.

Majątek

Jego majątek częściowo pochodził ze spadku po ojcu, ale także był wynikiem przedsiębiorczości i pracowitości jego samego. Głównym źródłem jego utrzymania był majątek w Porębie Mrzygłodzkiej, który to zakupił w 1912 roku. Było to 350 mórg, głównie lasów które, obfitowały w pokłady węgla brunatnego. Ponadto Holenderski był udziałowcem Towarzystwa Fabryk Cementu Portland w Łazach i Wysoce, cementowni w Zdołbunowie na Wołyniu oraz kopalni węgla brunatnego w Gołuchowicach. Holenderski dzierżawił także plac przy ulicy Towarowej w Zawierciu gdzie prowadził skład węgla oraz materiałów budowlanych. Oprócz udziałów w kopalni w Gołuchowicach posiadał także pole górnicze "Cecylia" w Kromołowie.

Działalność dla społeczeństwa

Stanisław Holenderski był osobą zamożną ale nie przechodził obojętnie obok problemów społeczeństwa w którym żył. W 1928 roku z okazji dziesiątej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości podarował magistratowi w Zawierciu plac przy ul. Paderewskiego 23 oraz dwa domy z placami przy ul. Pomorskiej 22 i 24, które zostały przeznaczone na przytułek dla inwalidów wojennych i ludzi w podeszłym wieku. Podobnym gestem wykazał się podczas oddania do użytku wybudowanego przez sejmik powiatowy schroniska dla sierot w Krzemiendzie gdzie podarował wyposażenie do urządzenia pokoju infirmeryjnego. W 1930 roku Holenderski znalazł się wśród członków Obywatelskiego Komitetu Niesienia Doraźnej Pomocy, który powstał z inicjatywy starosty zawierciańskiego Stanisława Konopackiego. Komitet miał na celu pomoc bezrobotnym w czasie panującego w latach trzydziestych wielkiego kryzysu.

Od 1927 roku był członkiem Zawierciańskiej Powiatowej Rady Szkolnej. Podarował plac pod budowę Szkoły Rzemieślniczej w Zawierciu, przyczynił się do budowy Państwowego Gimnazjum i Liceum przy ul. Parkowej oraz podarował drewno dla domku harcerskiego przy ul. Piłsudskiego. Holenderski był także wiceprezesem Ochotniczej Straży Pożarnej w Zawierciu oraz radcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Sosnowcu. Od uzyskania w 1915 roku praw miejskich przez Zawiercie był radnym kilku kadencji.

Fundator

Stanisław Holenderski z pochodzenia był żydem jednak w latach dwudziestych stał się żarliwym Katolikiem. Był fundatorem ambony w kościele oraz w 1932 roku współfinansował budowę ogrodzenia na cmentarzu parafialnym, na którym w 1934 roku ufundował kaplicę projektu architekta Stefana Wąsa w stylu formizmu.

Kaplica Cmentarna

Tablica na kaplicy cmentarnej

Okres II wojny światowej

Wybuch II wojny światowej przerywa dostatnie życie rodziny Holenderskich. Zostają zmuszeni do opuszczenia Pałacyku przy ul. 3 Maja i zamieszkania w willi na Stawkach, gdzie w 1940 roku umiera Stanisław Holenderski. Został pochowany w kaplicy, którą ufundował w 1934 roku na cmentarzu parafialnym w Zawierciu.

Okres po II wojnie światowej

Po 1945 roku część dóbr rodziny w wyniku reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu została upaństwowiona, natomiast część przeszła w prywatne ręce. Żona i córka żyły w niedostatku. W ostatnim czasie zostają czynione starania w celu przywrócenia pamięci o tym wybitnym i zasłużonym zawiercianinie.

Biogram opracował: Sekcja Historyczna Towarzystwa Miłośników Ziemii Zawierciańskiej

Bibliografia

• Praca zbiorowa pod redakcją Zdzisława Jagodzińskiego: Monografia Zawiercia,. Zawiercie: 2003, s. 627. ISBN 83-905651-5-3.