Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności

Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności - organizacja charytatywna zajmująca się m.in. rozdawnictwem żywności i odzieży oraz organizowaniem pomocy lekarskiej ubogim mieszkańcom Sosnowca.

Historia powstania

Organizacje utworzono w 1900 r. przy kościele rektoralnym p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sosnowcu przez ks. Władysława Musielewicza; formalnie zatwierdzona przez gubernatora piotrkowskiego w dniu 16 sierpnia 1900 r. Początkowo występowała pod nazwą Sosnowiecko-Sieleckiego Towarzystwa Pomocy dla Biednych Chrześcijan; później także jako Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności. Skupiała me tylko katolików kapłanów i osoby świeckie - ale także protestantów. Od początku należeli do niej m.in. ks. Dominik Roch Milbert i pastor kościoła ewangelicko-augsburskiego ks. Eugeniusz Uthke. W 1902 r. Towarzystwo zrzeszało ponad 300 członków płacących składki.

Pierwsze lata

W pierwszych latach działalności prowadziło ponadto biuro pośrednictwa pracy, szkołę rękodzielniczą, szwalnię dla najuboższych dziewcząt, a także trzy ochronki dla dzieci, które subsydiowali miejscowi przedsiębiorcy. Organizowano kursy dla analfabetów, a w 1902 r. uruchomiono bibliotekę i cztery czytelnie w Sielcu, Pogoni, Konstantynowie i Dębowej Górze.

Rozbudowa organizacji i władze

Oddziały i agendy Towarzystwa Dobroczynności rozbudował ks. Franciszek Raczyński, pełniący od maja 1913 r. funkcje prezesa tej organizacji. Na tym stanowisku zastąpił ks. Jana Bieleckiego. Już w 1913 r. nowy prezes (poprzednio był sekretarzem zarządu) zorganizował dwie szkoły rzemieślnicze dla najbiedniejszej młodzieży Zagłębia.

Okres I wojny światowej

Szczególną aktywność wykazywał w okresie I wojny światowej. Utworzył sekcję Niesienia Pornosy Głodnym, która zajmowała się zaopatrywaniem ludności, zwłaszcza najuboższej, w artykuły żywnościowe. Zorganizował tanie kuchnie z bezpłatnymi posiłkami dla najbiedniejszych mieszkańców Sosnowca i okolic. Materialną opieką Towarzystwo otoczyło także zubożałą inteligencję, rzemieślników i kupców, służbę domową, a nawet właścicieli niewielkich zakładów przemysłowych, którzy podczas wojny ponieśli duże straty. Dla realizacji tych celów powołano sekcję wzajemnej pomocy i specjalne biuro pośrednictwa pracy.

Towarzystwo prowadziło nadal ochronki, których liczba znacznie wzrosła w okresie wojny. Na terenie Sosnowca było ich kilkanaście, m.in. przy ul. Starososnowieckiej (dwie), Średniej na Dębowej Górze, w Milowicach, przy ul. Św. Barbary, Racławickiej, Staszica.

Przy ul. Prostej powstał Dom dla Sierot, utrzymywany w dużej mierze z ofiar społeczeństwa. Otrzymał on imię Henryka Sienkiewicza, honorowego członka Towarzystwa.

Działalność edukacyjna

W 1917 r. rozpoczął działalność Dom Wychowawczy dla Chłopców (ul. Dziewicza), w którym jego podopieczni zdobywali wiedzę szkolną i uczyli się zawodu (stolarstwo, szewstwo). Podobny zakład (z nauką szycia) utworzono dla dziewcząt (ul. Pusta).

Podczas okupacji niemieckiej opiekowano się również rannymi żołnierzami i inwalidami wojennymi. W tym zakresie Towarzystwo współpracowało z organizacjami miejskim i Polskim Czerwonym Krzyżem i Radą Miejscową Opiekuńczą.

Działalność kulturalno-oświatowa

Towarzystwo prowadziło kursy dla analfabetów i rozwijało działalność kulturalno-oświatową. Dochody z niegruzowanych imprez takich jak przedstawienia teatralne, koncerty, wystawy artystyczne i zbiórek przeznaczano na cele dobroczynne. Część środków na działalność pochodziła z dotacji otrzymywanych od władz miejskich. Doraźnie pomocy finansowej udzielał Towarzystwu biskup kielecki ks. Augustyn Łosiński. Duże znaczenie miała ofiarność społeczeństwa - do współpracy na rzecz najbiedniejszych ks. Raczyński wciągał zarządy miejscowych zakładów przemysłowych.

Okres po I wojnie światowej

Rozległą działalność charytatywną Towarzystwo prowadziło również po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Obok ks. Raczyńskiego w pracach na rzecz Towarzystwa zaangażowani byli także członkowie zarządu, m.in. Stanisław Kraupe (pełnił funkcje wiceprezesa), Stanisław Rutkowski, Józef Domagalski, Czesław Goebel, Kasper Stefanowski, dr Bronisław Zieleniewski, Ignacy Raykowski, F. Dobrowolski, Janina Różycka, Józef Bielski, S. Dmochowski, S. Wiszczulis, O. Pfabe, M. Dowgierd, Jan Gąsiewski, Jadwiga Waśniewska, Tadeusz Renmer, W. Gumiński.

Przytułek dla starców i bezdomnych

W 1919 r. otwarto przytułek dla starców, którym kierowała J. Różycka. Kolejny obiekt tego typu, pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo, powstał w budynkach kolejowych przy kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. W pierwszych latach po wojnie utworzono również dom noclegowy dla bezdomnych mężczyzn i żebraków.

Pomoc dla głodujących

Zorganizowaną Sekcję Pomocy Głodnym prowadzono wspólnie z magistratem. Po jej zlikwidowaniu, w lutym 1920 r. powołano Sekcję Tanich Kuchni. Korzystający z niej bezrobotni byli zobowiązani do wykonywania prac fizycznych na rzecz Towarzystwa.

Ochronki

W pierwszych powojennych latach Towarzystwo prowadziło 10 ochronek. Dzieciom przebywającym w nich zapewniano wczasy podczas wakacji, a chorym na gruźlicę wyjazdy do sanatoriów. Z powodu trudności finansowych w 1922 r. zredukowano liczbę ochronek do trzech, które następnie oddano pod zarząd miasta.

Okres powstań śląskich

W okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku Chrześcijańskie Towarzystwo organizowało pomoc medyczną i kwaterunkową dla uczestników tych wydarzeń. Pomagało również polskim żołnierzom w przeddzień wybuch u wojny z Rosją Radziecką (1920) oraz opiekowało się ewakuowanymi z kresów wschodnich urzędnikami kolejowymi, a także zwolnionymi więźniami.

Okres międzywojenny

Reklama 1937

Reklama 1937

Na uwagę zasługuje działalność ks. Raczyńskiego w zakresie szerzenia oświaty wśród uboższej młodzieży Sosnowca. Był założycielem kilku szkół, m.in. żeńskiej szkoły rzemieślniczej (1927), przekształconej w 1937 r. w Gimnazjum Rzemieślnicze jego imienia.

Do pracy w zakładach opieki zarządzanych przez Towarzystwo - sierocińcach, domach starców, domach wychowawczych, jadłodajniach ks. Raczyński zaangażował powstałe w końcu 1921 r. Zgromadzenie Zakonne Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, a po jego rezygnacji, Siostry Służebniczki Najświętszej Marii Panny ze Starej Wsi (kwiecień-grudzień 1922 r.). Przez pewien czas zatrudniał także karmelitów bosych. Zdecydowaną większość pracowników Towarzystwa stanowiły jednak osoby świeckie.

Finansowanie

Prowadzona na wielką skalę działalność charytatywna wymagała ogromnych środków finansowych. Niezbędne fundusze pozyskiwano w różny sposób - część pochodziła z dotacji miejskich. Dzięki staraniom ks. Raczyńskiego podjętym w 1921 r., wydatnej pomocy finansowej udzielił Towarzystwu amerykański Czerwony Krzyż; podobnie postąpiła fundacja Herberta Hoovera. Celowi wzmocnienia kondycji materialnej Towarzystwa służyło otwarcie przez ks. Raczyńskiego, w budynkach przy kościele kolejowym, dwóch hurtowni tytoniowej i spożywczo-tytoniowej. Po 1931 r. powstały również filie tych instytucji i sklepy spożywcze w innych miastach Zagłębia

Przekształcenie organizacji

W 1935 r. Towarzystwo włączono do utworzonego w diecezji częstochowskiej Związku Instytucji Opiekuńczych i Stowarzyszeń Dobroczynnych „Caritas”. Utrzymało jednak pewną samodzielność. Pozostało właścicielem posiadanych do tej pory ruchomości i nieruchomości prowadziło dotychczasowe sekcje, a jego działalnością nadal kierował ks. F. Raczyński.

Okres II wojny światowej

Po wybuchu II wojny światowej Towarzystwo kontynuowało działalność przeznaczając dochody z hurtowni na prowadzenie domów opieki. Korzystało z zasobów, które pozostały z okresu przedwojennego. W 1940 r. zarząd nad Towarzystwem przejął Niemiec Reinhold Reiman. Od tej pory działalność Towarzystwa pozostała jedynie szczątkowa.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 60-63. ISBN 978-83-89199-34-8.