Dębowa Góra (Sosnowiec)

Dębowa Góra - wioska utworzona wśród puszczy leśnej, w bliżej nieokreślonym czasie. Pod koniec XVIII wieku posiadała 5 chałup i dwie karczmy. Była własnością Dębowskich, którzy prawdopodobnie miel i tutaj dwór i folwark, (Jeden z przedstawicieli rodziny, Jan z Dębowej Góry herbu Dęboróg, piastował w połowie XVIII wieku stanowisko starosty będzińskiego) a następnie księcia Ludwika Anhalt von Pless.

Osada przemysłowa

W XIX wieku przekształciła się w osadę przemysłową. Najpierw zaczęto rozwijać tutaj górnictwo węglowe. Pierwsza kopalnia na terenie Dębowej „Hrabia Fryderyk”, czynna była w latach 1850 - 1868. Należała do właścicieli Sielca - od 1856 do hrabiego Jana Marii Renarda. W 1863 roku powstały następne kopalnie: „Ludmiła”, zwana również kopalnią „Hr. Renard”. Posiadała dwa szyby wydobywcze głębokości 80m „Moebius” i „Jan”. Nie pracowała długo, bowiem w 1881 r. została zatopiona przez podziemną kurzawkę i wody Czarnej Przemszy. Śmierć poniosło wówczas ok. 200 robotników. Podejmowane próby jej odwodnienia nie przynosiły efektów. Dopiero w 1958 r. kopalnia „Niwka-Modrzejów” włączyła jej wyrobiska, po odwodnieniu, do swoich.

W dobrach renardowskich położonych na terenie Dębowej Góry istniała również kopalnia „Andrzej” („Graf Andreas”), eksploatowana w latach 1863 - 1892 i "Fryderyka Joanna", „Fryderyka Joanna” uruchomiona w 1880 r., od 1917 r. dzierżawiona przez Gwarectwa „Hrabia Renard” G. Forentzowi, a następnie H. Priwerowi. Na gruntach Ludwika Mauvego przez pewien czas (1909 – 1910) wydobycie prowadziła kopalnia „Dębowa Góra”.

Oprócz wymienionych wyżej zakładów górniczych do Gwarectwa „Hrabia Renard” należała cegielnia parowa uruchomiona w 1900 r., produkująca różne rodzaje cegły na potrzeby własne firmy i na sprzedaż, kamieniołomy z wapiennikami oraz walcownia rur i żelaza (późniejsza huta „Cedler”) wybudowana w latach 1901 – 1906.

Już od lat 80. XIX w. rozwijał się w Dębowej Górze przemysł hutniczy i metalowy. W 1881 r. niemiecki przemysłowiec z Zabrza, Adolf Deichsel uruchomił tutaj fabrykę lin i drutu, która produkowała m.in. liny wyciągowe do kopalń. Przekształcona w spółkę akcyjną firma rozbudowywała się i rozszerzała asortyment produkcji. Po II wojnie światowej działała jako Sosnowiecka Fabryka Lin i Drutów (później „Falind” Sp. z o.o.). Od listopada 2005 r. dzierżawi ją firma Polskie Liny Sp z o.o.

W 1883 r. rozpoczęła działalność huta „Puszkin” należąca do niemieckiego przemysłowca Gwidona H. von Donnersmarcka; od 1920 r. huta „Staszic”.

Kolonie

W związku z rozwojem przemysłu i wzrostem liczebności mieszkańców Dębowej Góry powstawały tutaj kolonie robotnicze. Do najstarszych należała nieistniejąca już kolonia tzw. „Gluck Auf” wzniesiona przez księcia Ludwika Anbalt Coethen von Plessa, jednego z właścicieli majątku, przy zbiegu późniejszych ulic Dębowej i Lipowej. Mieszkali w niej górnicy sprowadzani do pracy ze Śląska.

Na przełomie XIX i XX wieku Gwarectwo "Hrabia Renard" wybudowało osiedle „Andrzej” zwane także Andrzejówką. Jego nazwa wywodzi się od pobliskiej kopalni.

Kolonia robotnicza powstała również przy hucie „Hrabia Renard” za torami kolejowymi. Mieszkańcy nazwali ją Walcownią. Wokół fabryki lin i drutu Deichsla wykształciła się ponadto osada zwana Druciarnią.

W Dębowej Górze mieścił się najstarszy szpital dla pracowników dominium hrabiego Renarda, założony w latach 60. XIX wieku (w 1970 r. przeniesiony został do nowego budynku w [[Sielec (Sosnowiec)|Sielcu). Tutaj także do ok. 1900 r. była szkoła ludowa dla dzieci robotników.

Warto wspomnieć, iż w Dębowej Górze powstała pierwsza na terenie późniejszego miasta biblioteka publiczna, założona przez Marię (Marylę) Kondracką. Do Sosnowca Dębową Górę przyłączono w 1915 r.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom V. Muzeum w Sosnowcu, 2006, s. 13-14. ISBN 978-83-89199-37-9.