Zamek w Będzinie: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
 
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Będzin Zamek 001.JPG|thumb|400px|Zamek górny (Foto: Dariusz JUREK]]
[[Plik:Będzin Zamek 001.JPG|thumb|400px|Zamek górny (Foto: Dariusz JUREK]]
[[Plik:Będzin-Zamek-002.jpg|thumb|400px|Rysunek zamku w wykonaniu Lanci]]
[[Plik:Będzin-Zamek-007.jpg|thumb|200px|Zamek w Będzinie]]
[[Plik:Będzin-Zamek-002.jpg|thumb|200px|Rysunek zamku w wykonaniu Lanci]]
[[Plik:Zamek w Będzinie Teka graficzna Wacława Pileckiego.jpg|thumb|200px|Autor: Zamek w Będzinie. Teka graficzna Wacława Pileckiego|[[Zamek w Będzinie. Teka graficzna Wacława Pileckiego]]]]
[[Plik:Zamek w Będzinie Teka graficzna Wacława Pileckiego.jpg|thumb|200px|Autor: Zamek w Będzinie. Teka graficzna Wacława Pileckiego|[[Zamek w Będzinie. Teka graficzna Wacława Pileckiego]]]]


'''Zamek w Będzinie''' - powstał najprawdopodobniej w IX wieku przez Wiślan. Przebudowany przez króla Kazimierza Wielkiego w gotyckim stylu z kamienia, z basztą, murami i fosą w roku [[1358]]. Zamek wzniesiono na wzgórzu położonym nad [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszą]]. Zamek położony na wysokości 285 m n.p.m. Zamek jest jedną z najważniejszych warowni w systemie Orlich Gniazd.
'''Zamek w Będzinie''' - powstał najprawdopodobniej w IX wieku zbudowany przez {{W|Wiślanie|Wiślan}}. Przebudowany przez króla {{W|Kazimierz Wielki|Kazimierza Wielkiego}} w {{W|Gotyk|gotyckim stylu}} z kamienia, z basztą, murami i fosą w roku [[1358]]. Zamek wzniesiono na wzgórzu położonym nad [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszą]]. Zamek położony na wysokości 285 m n.p.m. Zamek jest jedną z najważniejszych warowni w systemie {{W|Orle Gniazda|Orlich Gniazd}}.


== Położenie ==
== Położenie ==
Zamek położony jest w [[Będzin|Będzinie]] nad [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszą]]. Wzniesienie na której znajduje się zamek nazywa się Górą Zamkową jego wysokość wynosi 285 m n.p.m. [[Czarna Przemsza]] płynie 31 m niżej na wysokości 254 m n.p.m.
Zamek położony jest w [[Będzin|Będzinie]] nad [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszą]]. Wzniesienie na której znajduje się zamek nazywa się '''[[Góra Zamkowa (Będzin)|Górą Zamkową]]''' jego wysokość wynosi 285 m n.p.m. [[Czarna Przemsza]] płynie 31 m niżej na wysokości 254 m n.p.m.


== Architektura ==
== Architektura ==
Linia 21: Linia 22:


W roku [[1616]] pożar strawił miasto i zamek. Odbudowaną warownię zniszczyli Szwedzi w r. [[1655]]. Zamek doprowadzony powtórnie do stanu świetności gościł w roku [[1683]] króla Jana Sobieskiego, który na zamku będzińskim pożegnał swą małżonkę, udając się w dalszą drogę przez Śląsk na odsiecz Wiednia. W [[Będzin|Będzinie]] król przyjął poselstwo cesarza Leopolda z generałem Caraffą, który błagał Sobieskiego o przyśpieszenie marszu przeciw Turkom. W roku [[1696]] bawił na zamku król August II, a w [[1797]] król Stanisław August Poniatowski. W roku [[1833]] za czasów Banku Polskiego w którego imieniu działał hr. [[Edward Raczyński]], zamek zrujnowany przez dzierżawców, został odbudowany, o czym świadczy do dziś kamienna tablica w murze. Odnowiony zamek przeznaczony był na pomieszczenie dla szkoły górniczej, stanęły jednak temu na przeszkodzie trudności czynione przez władze Rosyjskie. Zamek znów począł chylić się ku upadkowi. W latach 30 XX w. społeczeństwo [[Zagłębie Dąbrowskie|zagłębiowskie]] powzięło myśl odbudowana go według planów prof. Szyszko-Bohusza. W pobliżu plebanii, przy ul. Zaułek Nr 5 i przy ulicy Targowej Nr 22 zachowały się najdawniejsze obronne mury miasta.
W roku [[1616]] pożar strawił miasto i zamek. Odbudowaną warownię zniszczyli Szwedzi w r. [[1655]]. Zamek doprowadzony powtórnie do stanu świetności gościł w roku [[1683]] króla Jana Sobieskiego, który na zamku będzińskim pożegnał swą małżonkę, udając się w dalszą drogę przez Śląsk na odsiecz Wiednia. W [[Będzin|Będzinie]] król przyjął poselstwo cesarza Leopolda z generałem Caraffą, który błagał Sobieskiego o przyśpieszenie marszu przeciw Turkom. W roku [[1696]] bawił na zamku król August II, a w [[1797]] król Stanisław August Poniatowski. W roku [[1833]] za czasów Banku Polskiego w którego imieniu działał hr. [[Edward Raczyński]], zamek zrujnowany przez dzierżawców, został odbudowany, o czym świadczy do dziś kamienna tablica w murze. Odnowiony zamek przeznaczony był na pomieszczenie dla szkoły górniczej, stanęły jednak temu na przeszkodzie trudności czynione przez władze Rosyjskie. Zamek znów począł chylić się ku upadkowi. W latach 30 XX w. społeczeństwo [[Zagłębie Dąbrowskie|zagłębiowskie]] powzięło myśl odbudowana go według planów prof. Szyszko-Bohusza. W pobliżu plebanii, przy ul. Zaułek Nr 5 i przy ulicy Targowej Nr 22 zachowały się najdawniejsze obronne mury miasta.
*https://www.youtube.com/watch?v=tEj8BwgRMg4&feature=youtu.be&fbclid=IwAR1UfWDZlBYOJ62VJ2Eo0suYHYk5h19L0bPxzDZOVKfd_mgUAnhp_BGkDR4


==Na zdjęciach współczesnych==
==Na zdjęciach współczesnych==
Linia 26: Linia 29:
Plik:Będzin_zamek.jpg|Będziński zamek wieczorową porą:  
Plik:Będzin_zamek.jpg|Będziński zamek wieczorową porą:  
Plik:Będzin Zamek królewski 03.JPG|Brama na zamek górny (Foto: Dariusz JUREK
Plik:Będzin Zamek królewski 03.JPG|Brama na zamek górny (Foto: Dariusz JUREK
Plik:Zamek w Będzinie - iluminacja.jpg|Zamek w nocnym oświetleniu
Plik:Bedzin M.Z. Gorny zamek obecnie 01.JPG|Gorny zamek
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:  
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:  
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
</gallery>
</gallery>


==Na dawnych zdjęciach i rysunkach==
==Na dawnych pocztówkach==
<gallery>
Plik:Będzin na dawnej pocztówce 001.jpg
Plik:Będzin na dawnej pocztówce 020.JPEG|Zamek i synagoga, wyd: Księgarnia A. Żmigroda, [[1905]] r.
 
</gallery>
 
==Na dawnych fotografiach i rysunkach==
<gallery>
<gallery>
Plik:Będzin Zamek- Kantor - 0001.jpg
Plik:Będzin Zamek- Kantor - 0001.jpg
Linia 53: Linia 63:
Plik:Będzin-Zamek-005.jpg
Plik:Będzin-Zamek-005.jpg
Plik:Będzin-Zamek-006.jpg
Plik:Będzin-Zamek-006.jpg
Plik:Będzin-Zamek-008.jpg
Plik:Zamek w Będzinie rys Andriolli.jpg|Widok na zamek, rysunek autorstwa Michała Elwiro Andriolli z około 1889 r.
</gallery>
</gallery>


Linia 72: Linia 84:
==Bibliografia==
==Bibliografia==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = | imię =  |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim | data = [[1939]] | wydawca = Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim | miejsce = [[Sosnowiec]]  | isbn = | strony = 82-84}}
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = | imię =  |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim | data = [[1939]] | wydawca = Komitet Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim | miejsce = [[Sosnowiec]]  | isbn = | strony = 82-84}}
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = Krajniewski| imię = Jarosław |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Zamek w Będzinie. Przewodnik]] | data = [[2005]] | wydawca = Muzeum Zagłębia w Będzinie | miejsce = [[Będzin]]  | isbn = 83-922000-0-4 | strony = }}
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = [[Jarosław Krajniewski|Krajniewski]]| imię = Jarosław |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Zamek w Będzinie (J. Krajniewski)|Zamek w Będzinie]] | data = [[2009]] | wydawca = [[Wydawnictwo Dikappa]] | miejsce = [[Dąbrowa Górnicza]]  | isbn = 978-83-60718-14-8 | strony = }}
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = [[Wacław Pilecki|Pilecki]]| imię = Wacław |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Zamek w Będzinie. Teka graficzna Wacława Pileckiego]] | data = [[1957]] | wydawca = Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne nakładem Społecznego Komitetu Odbudowy Zamku w Będzinie i Muzeum w Będzinie | miejsce = Katowice  | isbn = | strony = }}
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = [[Dariusz Kmiotek|Kmiotek]]| imię = Dariusz |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Zamek będziński na starych widokówkach]] | data = [[2000]] | wydawca = Wydawnictwo Dikappa | miejsce = Dąbrowa Górnicza  | isbn = 83-909050-3-5 | strony = }}


==Linki zewnętrzne==
==Linki zewnętrzne==
*http://www.youtube.com/watch?v=GgzXVL4zq7A&feature=related
* [https://www.youtube.com/watch?v=qrjsZR_0_LY Dokument filmowy: Tajemnice zamku w będzinie]
* [https://www.youtube.com/watch?v=ZCGPHeFuJ5Y Dokument filmowy: Ujęcia z drona Zamku w Będzinie]


[[Kategoria:Kanon krajoznawczy Zagłębia|Będzin, zamek]]
[[Kategoria:Kanon krajoznawczy powiatu będzińskiego|Będzin, zamek]]
[[Kategoria:Kanon krajoznawczy Będzina|zamek]]
[[Kategoria:Zabytki|Będzin, zamek]]
[[Kategoria:Zabytki|Będzin, zamek]]
[[Kategoria:Zamki, strażnice i grodziska|Będzin, zamek]]
[[Kategoria:Zamki, strażnice i grodziska|Będzin, zamek]]

Aktualna wersja na dzień 19:18, 4 wrz 2022

Zamek górny (Foto: Dariusz JUREK
Zamek w Będzinie
Rysunek zamku w wykonaniu Lanci

Zamek w Będzinie - powstał najprawdopodobniej w IX wieku zbudowany przez Wiślan. Przebudowany przez króla Kazimierza Wielkiego w gotyckim stylu z kamienia, z basztą, murami i fosą w roku 1358. Zamek wzniesiono na wzgórzu położonym nad Czarną Przemszą. Zamek położony na wysokości 285 m n.p.m. Zamek jest jedną z najważniejszych warowni w systemie Orlich Gniazd.

Położenie

Zamek położony jest w Będzinie nad Czarną Przemszą. Wzniesienie na której znajduje się zamek nazywa się Górą Zamkową jego wysokość wynosi 285 m n.p.m. Czarna Przemsza płynie 31 m niżej na wysokości 254 m n.p.m.

Architektura

Budowla w składa się z zamku górnego i przestronnego przedzamcza z pozostałościami murów obwodowych w których znajdowała się bramą wjazdową.

  • Najstarszą budowlą murowaną, jest wieża cylindryczna zbudowana na fundamencie zbliżonym do kwadratu. Wnętrze wieży podzielone było na cztery główne poziomy: w dolnym, najwęższym mieściło się piwniczne więzienie, do którego spuszczano więźniów po sznurach, natomiast na kondygnacji trzeciej znajdował się gotycki otwór wejściowy połączony z powiązaną z murem przyporą. Średnica budowli wynosi 10,7 metra. Grubości murów w przyziemiu dochodzi do 4 metrów. Obecna wysokość wieży 20 m co jest mniejsze o 10 m od wysokości pierwotnej wynoszącej 30 m.
  • W XIV w. prawdopodobnie z polecenia Kazimierza Wielkiego wybudowano w południowo-wschodniej części twierdzy, czworoboczną, pięciokondygnacyjną więżę. Budowla powstała na rzucie zbliżonym do kwadratu o wymiarach zewnętrznych 8,5x9 m. Grubość murów zmniejszającą się ku górze grubością murów. Budowla jest zakończona czterospadowym dachem namiotowym. Do wieży przylega 3-piętrowy budynek mieszkalny o wysokości 20 metrów, w którym mieszkał starosta królewski. Budynek posiada dach dwuspadowy.
  • Zamek wysoki posiada dwa, obwodowe, obronne murów kamiennych rozdzielonych suchą fosą.

Historia

Pierwsze umocnienia na Gorze Zamkowej najprawdopodobniej powstały w IX wieku przez Wiślan. Powstały gród był kilkakrotnie przebudowywany. W 1241 roku w czasie najazdu Tatarów gród nie był jednak zniszczony. Szczególnego znaczenia warownia nabrała po koniec XIII wieku, kiedy stała się jednym z najdalej wysuniętych miejsc Ziemi Krakowskiej. Wtedy też wzniesiono murowaną wieżę (stołp) dla zwiększenia znaczenia nadgranicznej warowni, dla obrony Ziemi Krakowskiej przed Czechami i władcami śląskimi. W 1364 r. na zamku i w mieście gościł cesarz rzymski Karola IV Luksemburczyka jadąc na zjazd monarchów do Krakowa.

Z ważniejszych wydarzeń historycznych, związanych z zamkiem będzińskim, należy wymienić: pobyt króla Władysława Jagieły jadącego do Lublina, by zawrzeć pokój ze swym bratem Świdrygiełłą, zjazd panów polskich i śląskich w r. 1434, na którym uchwalono zawarcie wzajemnego pokoju i wspólne tępienie nadgranicznych grasantów. W roku 1587 dążył ze swym wojskiem do Krakowa przez Będzin arcyksiążę austriacki Maksymilian, w styczniu następnego roku po bitwie pod Byczyną sprowadzono go na zamek będziński jako więźnia, a następnie wywieziono do Krasnegostawu. Wkrótce też odbył się w Będzinie wielki zjazd przedstawicieli Polski z kanclerzem wielkim koronnym na czele oraz pełnomocników cesarza Rudolfa II i delegata papieża Sykstusa V kardynała Hipolita Aldobrandiniego, późniejszego papieża Klemensa VIII. Rezultatem tego zjazdu było zawarcie tzw. paktów będzińskich, w których Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego. Po kardynale Aldobrandinim pozostała w kościele będzińskim pamiątka w postaci kielicha z herbem Aldobrandinich.

W roku 1616 pożar strawił miasto i zamek. Odbudowaną warownię zniszczyli Szwedzi w r. 1655. Zamek doprowadzony powtórnie do stanu świetności gościł w roku 1683 króla Jana Sobieskiego, który na zamku będzińskim pożegnał swą małżonkę, udając się w dalszą drogę przez Śląsk na odsiecz Wiednia. W Będzinie król przyjął poselstwo cesarza Leopolda z generałem Caraffą, który błagał Sobieskiego o przyśpieszenie marszu przeciw Turkom. W roku 1696 bawił na zamku król August II, a w 1797 król Stanisław August Poniatowski. W roku 1833 za czasów Banku Polskiego w którego imieniu działał hr. Edward Raczyński, zamek zrujnowany przez dzierżawców, został odbudowany, o czym świadczy do dziś kamienna tablica w murze. Odnowiony zamek przeznaczony był na pomieszczenie dla szkoły górniczej, stanęły jednak temu na przeszkodzie trudności czynione przez władze Rosyjskie. Zamek znów począł chylić się ku upadkowi. W latach 30 XX w. społeczeństwo zagłębiowskie powzięło myśl odbudowana go według planów prof. Szyszko-Bohusza. W pobliżu plebanii, przy ul. Zaułek Nr 5 i przy ulicy Targowej Nr 22 zachowały się najdawniejsze obronne mury miasta.

Na zdjęciach współczesnych

Na dawnych pocztówkach

Na dawnych fotografiach i rysunkach

Grafiki z Teki graficznej Wacława Pileckiego

Bibliografia

Linki zewnętrzne