Jan Cieplak
| Zagłębiowskie Biogramy | |
 Jan Cieplak (Jonas Ciepliakas) | |
| Imię i nazwisko | Jan Cieplak (Jonas Ciepliakas) |
| Data i miejsce urodzenia | 17 sierpnia 1857 Dąbrowa Górnicza |
| Data i miejsce śmierci | 17 lutego 1926 Passaic w stanie New Jersey (USA) |
| Miejsce spoczynku | Katedra św. Stanisława w Wilnie |
| Zawód | ksiądz, arcybiskup, działacz społeczny |
Jan Cieplak (Jonas Ciepliakas) - urodził się 17 sierpnia 1857 r. w Dąbrowie Górniczej, zm. 17 lutego 1926 r. w Passaic w stanie New Jersey (USA)) ksiądz, arcybiskup, działacz społeczny, Sługa Boży.
Jonas Ciepliakas (1857–1926) – Petrapilio dvasinės seminarijos profesorius, nuo 1914 m. Mogiliovo arkivyskupijos sufraganas, 1919 m. administratorius, nuo 1925 m. Vilniaus arkivyskupas.
Rodzina
Został ochrzczony 23 sierpnia 1857 r. w kościele pw. św. Trójcy w Będzinie. Był synem Jacentego i Julii z domu Bugajska. Pochodził z rodziny robotniczej. Matka zmarła 2 lata po jego urodzeniu, przy porodzie kolejnego dziecka. Ojciec ożenił się ponownie. Chłopiec wychowywał się u babki Katarzyny Bugajskiej w Gołuchowicach. Kształceniem Jana zajął się brat nieżyjącej matki, ks. Jan Bugajski, proboszcz w Krasocinie. Jego śmierć uniemożliwiła Janowi wstąpienie do seminarium w Kielcach, stało się to możliwe dopiero dzięki funduszom uzyskanym podczas zbiórki pieniężnej zorganizowanej przez ks. Walentego Khauna, proboszcza z Minogi w powiecie olkuskim.
Edukacja
W latach 1869 - 1873 uczył się w gimnazjum klasycznym w Kielcach (obecne I Liceum im. St. Żeromskiego), a następnie studiował w tamtejszym seminarium duchownym, które ukończył w 1878 r. Dalsze studia kontynuował w Akademii Duchownej w Petersburgu. Ukończył je w 1882 r.
Kapłaństwo
Święcenia kapłańskie przyjął 24 lipca 1881 r. Swoją Mszę św. prymicyjną odprawił w kościele pw. św. Aleksandra w Dąbrowie Górniczej, który jest obecnie częścią Bazyliki Matki Boskiej Anielskiej. Miało to miejsce w dniu 15 sierpnia 1881r. Ks. Cieplak został adiunktem na Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie wykładał archeologię biblijną, liturgię, teologię moralną, uczył też śpiewu kościelnego. Był też bibliotekarzem i ojcem duchownym Akademii.
W 1897 r. z uwagi na sprzeciw władz rosyjskich nie został rektorem seminarium duchownego w Kielcach. Był wielokrotnie szykanowany przez zaborcze państwo ze względu na działalność patriotyczną, za wygłaszanie patriotycznych kazań i udział w manifestacjach narodowych. Wielokrotnie też był karany.
W 1901 r. otrzymał stopień doktora teologii. W czerwcu 1908 r. został prekonizowany na bpa ewarieńskiego i sufragana mohylewskiego, największej obszarowo diecezji katolickiej na świecie. Konsekracja odbyła się 7 grudnia 1908 r. kościele św. Katarzyny w Petersburgu. W roku 1909 odbył pierwszą wizytację duszpasterską na Syberii, w czasie jej trwania dotarł do Chin, gdzie konsekrował kościół katolicki dla Polaków w Harbinie (Chiny). W ciągu 5 miesięcy wybierzmował ponad 20 tysięcy wiernych! Miało to szczególne znaczenie dla porozrzucanych po całej Syberii Polaków. Od 6 sierpnia 1914 r. został administratorem archidiecezji mohylewskiej. Po rewolucji lutowej w 1917 r. uczestniczył w posiedzeniach Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego. 29 kwietnia 1919 r. został tytularnym biskupem Ochrydy. Jako najstarszy rangą przedstawiciel Kościoła Rzymskokatolickiego w Rosji radzieckiej był dwukrotnie aresztowany w latach 1920 i 1922.
Proces Moskiewski
W dniach 21 - 25 marca 1923 r. sądzono go w Moskwie w pokazowym politycznym procesie wraz z 14 innymi duchownymi. W jego następstwie został skazany na karę śmierci za "podżeganie do buntu poprzez zabobony". Pod naciskiem światowej opinii publicznej i po ostrzeżeniu ze strony rządu polskiego wyrok wobec biskupa Cieplaka zamieniono na 10 lat więzienia. Był więziony na Butyrkach i na Łubiance w Moskwie.
Powrót do Polski
W dniu 9 kwietnia 1924 r. wyprowadzono go z celi i samochodem przewieziono na granicę łotewską, gdzie doręczono mu przepustkę i kazano wracać do domu. Zdziwiony nie wiedział, gdzie się znajduje. Przez Rygę udał się 12 kwietnia 1924 r. do Polski. Odwiedził wtedy m.in. Wilno, Jasną Górę i Dąbrowę Górniczą. Był również członkiem komisji przygotowującej kanonizację bł. Andrzej Boboli. Miał jeszcze na tyle siły i zaparcia, by udać się do Rzymu i złożyć papieżowi Piusowi XI relację z położenia kościoła w Rosji. Przez tamtejszą Polonię oraz wiernych witany był jako męczennik za wiarę.
Wyjazd do USA
Na prośbę amerykańskiej Polonii udał się do Stanów Zjednoczonych. Opatrzność Boża szczególnie związała Arcybiskupa Jana Cieplaka z polską Parafią Matki Boskiej Różańcowej w Passaic, w stanie New Jersey, gdzie przybył 10 listopada 1925 r. na zaproszenie jej proboszcza ks. Kruczka. W Passaic rezydował w czasie całego pobytu w USA i tam też spędził ostatnie chwile swojego życia. W ciągu trzymiesięcznego pobytu w Stanach zwizytował kilkaset kościołów, kaplic, szkół i organizacji polskich rozrzuconych po 25 diecezjach. W Detroit i Milwaukee spotkał się z Rycerzami Kolumba. Pracował ponad siły. W Ameryce otrzymał zawiadomienie, że papież Pius XI mianował go 14 grudnia 1925 r. arcybiskupem wileńskim, a rząd polski za zasługi społeczne i narodowe przyznał mu wielką wstęgę orderu Polonia Restituta. Arcybiskup Jan Cieplak, w ostatnim wezwaniu do Wychodźstwa, pisał tak: "Charakterystyczną cechą narodu amerykańskiego jest pracowitość. Tą piękną cechą w szczególności odznaczają się Polacy. Podniósł to zupełnie otwarcie i szczerze prezydent Stanów Zjednoczonych, Calvin Coolidge! Powiedział do mnie, gdy byłem u niego w Washingtonie, że Polacy są pracowici, oszczędni i lojalni. Polacy w Ameryce, pracą swoją nieustanną, ofiarnością przykładną i oszczędnością gdzie indziej nie znaną, dokonali wielu dzieł na polu religijnem, społecznem i ekonomicznem!". Ingres pierwszego po zaborach arcybiskupa wileńskiego miał się odbyć 25 marca 1926 r. W Passaic odbył się Jego pierwszy pogrzeb.
Choroba i śmierć
Nadmierna praca wyczerpała nadwątlone sowieckimi represjami siły arcybiskupa. Po krótkotrwałej chorobie zmarł 17 lutego 1926 r. w Szpitalu św. Marii w Passaic w stanie New Jersey. Po sprowadzeniu zwłok do Polski 16 marca 1926 r. został pochowany w asyście Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego w Katedrze Wileńskiej. Dnia 19 czerwca 1929 r. odsłonięto nagrobek, autorstwa prof. Bolesława Bałzukiewicza, upamiętniający go jako pierwszego metropolitę wileńskiego. W 1994 na tym samym miejscu umieszczono (za zgodą miejscowej kurii biskupiej) popiersie litewskiego biskupa Sługi Bożego Jurgisa Matulaitisa (polskie brzmienie Jerzy Matulewicz), który spoczywa w Mariampolu.
W drodze na ołtarze
W 1952 z inicjatywy ks. Infułata Waleriana Meysztowicza rozpoczął się w Rzymie proces beatyfikacyjny abpa Cieplaka. W 50. rocznicę śmierci arcybiskupa, w dniu 6 sierpnia 1976 r., w kościele pw. Matki Bożej Różańcowej w Passaic wraz z polskimi biskupami modlił się za pokój jego duszy kardynał Karol Wojtyła, Święty Jan Paweł II. Duchowni, którzy wzięli wcześniej udział w Kongresie Eucharystycznym w Filadelfii, uczestniczyli we Mszy św. oraz odwiedzili szpital Świętej Marii, w którym Arcybiskup Cieplak zmarł. Z pobytem w Passaic związana jest też pewna historia, którą przypomniał niedawno na łamach Naszego Dziennika p. Janusz Szlechta. Otóż Biskupi mieli przyjechać o godzinie 11.00 przed południem, gdy czekały na nich tłumy ludzi. Tak się złożyło, że nie przybyli na czas. Chyba po dwóch godzinach oczekiwania ludzie rozeszli się. Biskupi dotarli w końcu autobusem do Passaic około godz. 3.00 po południu. Wszystko było pozamykane. Nie było wówczas telefonów komórkowych ani internetu. Proboszcz zachodził w głowę, jak zwołać ludzi na Mszę. Rozwiązaniem był dzwon kościelny. Kiedy zaczął dzwonić, ludzie, którzy mieszkali bliżej czy dalej, zrozumieli, że coś się dzieje, i przybyli do kościoła. Dotarli też wierni z okolicznych parafii. W ciągu pół godziny kościół był pełny. Nikt wtedy nie spodziewał się, że główny celebrans i homilista, kardynał Karol Wojtyła zostanie po dwóch latach wybrany Papieżem.W dniu 1 lipca 2012 r. Metropolita krakowski, kardynał Stanisław Dziwisz poświęcił pomnik Jana Pawła II upamiętniający to wydarzenie. Od 2007 r. w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie, co środę po Mszy Św. wieczornej, odmawiana jest modlitwa o beatyfikację Arcybiskupa Jana Cieplaka. W dąbrowskim Muzeum "Sztygarka" znajduje się obraz przedstawiający postać Sługi Bożego autorstwa Leonarda Mierkiewicza, a od niedawna jest też w tym mieście rondo jego imienia. Postać arcybiskupa to symbol wielkich prześladowań, jakie dotknęły Kościół katolicki na terenach objętych rządami komunistycznymi, to także najwyższy rangą hierarcha kościelny pochodzący z Zagłębia Dąbrowskiego w całej jego historii.
Biogram opracował: Piotr Dudała
