Zawierciańska Fabryka Maszyn "ZAFAMA" Sp. z o.o. (Zawiercie)
Zawierciańska Fabryka Maszyn "ZAFAMA"
Warsztaty Mechaniczne i Odlewnia Żelaza Sambor i Krawczyk
Data powstania fabryki to 1894 rok kiedy to Jan Mateusz Sambor razem z Marcinem Krawczykiem zakupili działki na terenie Małego Zawiercia, zakładając manufakturę metalową (bez kapitału obcego). Początkowo zatrudnionych w niej było 20 robotników. Fabryka produkowała sprzęt gospodarczy, narzędzia ślusarskie i kowalskie, okucia budowlane, podkowy, zgrzebła oraz łańcuchy. W roku 1899 w fabryce zatrudnionych było 113 pracowników a nazwa firmy to: "Warsztaty Mechaniczne i Odlewnia Żelaza, Sambor i Krawczyk w Zawierciu". Fabryka była zarządzana przez Krawczyka i Samora, którym pomagało kilku urzędników. W 1905 roku na stanowisko kierownika fabryki powołano Ignacego Banachiewicza zatrudnionego wcześniej jako praktykanta. Następnie od 1910 roku fabryka staje się wyłączna własnością rodziny Krawczyka i zmienia nazwę na: "Fabryka Pędni, Maszyn i Odlewnia Żelaza, Krawczyk i S-ka w Zawierciu".
Okres międzywojenny
Po śmierci Krawczyka w 1923 roku, kierownikiem został I. Banachiewicz, a od 1937 r. fabryka przyjęła nazwę "Wytwórnia Maszyn w Zawierciu inż. I. Banachiewicz i S-ka". Po założeniu w 1939 roku przez właścicieli spółki akcyjnej nazwa ponownie się zmieniła na "Wytwórnia Maszyn inż. I. Banachiewicza i S-ka, Spółka Akcyjna w Zawierciu"
Okres II wojny światowej
Po wybuchu wojny fabryka przeszła pod zarząd niemieckich władz okupacyjnych. Od 15 maja 1940 roku stanowisko zarządcy komisarycznego w imieniu władz niemiekich przejął komisarz Zawiercia Wilhelm Frick.
Po II wojnie światowej
Po zakończeniu działań wojennych minister przemysłu powołał na stanowisko dyrektora inż. Antoniego Otrębskiego, który od 23 stycznia 1945 roku przejął zarządzanie fabryką w imieniu państwa. Inż Antoni OtrębskiOtrębski powołał kadrę administracyjną oraz techniczną. Od 1946 roku zakład przeszedł na własność Państwa. Produkowano w nim maszyny rolnicze, odlewy oraz maszyny dla przemysłu górniczego i chemicznego. Od 1947 roku zakład zaczął podlegać Centralnemu Zarządowi Budowy Maszyn Ciężkich w Gliwicach, a nazwa została zmieniona na "Zakłady Urządzeń Technicznych w Gliwicach, Zakład Nr. 7 w Zawierciu". Zakład zmienił profil produkcyjny. Zaczęto wytwarzać maszyny i urządzenia dla przemysłu drogowego, budownictwa oraz ceramicznego i mineralnego. Od 1951 ponownie zostaje zmieniona nazwa zakładu na "Fabryka Maszyn "Zawiercie" w Zawierciu Przedsiębiorstwo Państwowe", co jest wynikiem przejęcia zakładu przez Centralny Zarząd Ogólnego Budownictwa Maszynowego w Warszawie. Od 1973 roku zakład został włączony w skład Kombinatu Urządzeń Mechanicznych "Bumar-Łabędy", który podlegał Zjednoczeniu Przemysłu Maszyn Budowlanych w Warszawie. w tym czasie zakład uruchomił produkcję ram podwozi samochodowych, podwozi dźwigów oraz rozwinął produkcję łożysk wieńcowych. W 1991 roku zakład znalazł się w bardzo trudnej sytuacji wynikającej ze zmniejszenia zamówień, jednak w wyniku podjętych działań restrukturyzacyjnych nowego kierownictwa zdołano go uratować. W 1993 roku Kombinat Urządzeń Mechanicznych został przekształcony w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa o nazwie "Zakłady Mechaniczne: Bumar-Łabędy S.A.", gdzie Zakład Maszyn Budowlanych funkcjonował jako oddział na którego bazie powstał podmiot prawny o nazwie Zawierciańska Fabryka Maszyn "Zafama" Spółka z o.o. Fabryka wytwarza stalowe konstrukcje spawane, łożyska wielkogabarytowe oraz precyzyjne staliwne. Od 2002 roku funkcjonuje nowy zarząd Spółki. Zakład w miarę możliwości jest modernizowany.
Opracowano: Sekcja Historyczna Towarzystwa Miłośników Ziemii Zawierciańskiej
Bibliografia
- Praca zbiorowa pod redakcją Zdzisława Jagodzińskiego: Monografia Zawiercia,. Zawiercie: 2003, s. 228, 229. ISBN 83-905651-5-3.
