Biała Przemsza: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Biała Przemsza''' - w [[ | '''Biała Przemsza''' - jedna z głównych rzek w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu Dąbrowskim]]. W miejscu zwanym [[Trójkąt Trzech Cesarzy|Trójkątem Trzech Cesarzy]] łączy się [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszę]]. Rzeka bierze początek w lasach nadleśnictwa [[Olkusz]] w pobliżu osiedla Grabie, przy drodze z [[Wolbrom|Wolbromia]] do [[Trzyciąż (gm. Trzyciąż)|Trzyciąża]]. Wypływa jako maleńka struga, tocząca swe wody w wąskiej nieco podmokłej i wciętej dolince, na razie ku południowi, a następnie w kierunku zachodnim aż do [[Okradzionów (Dąbrowa Górnicza)|Okradzionowa]]. Stąd zmienia kierunek na południowy, utrzymując go do [[Sławków|Sławkowa]], wreszcie aż do ujścia płynie na południo-zachód. Biała Przemsza przejmuje z lewej strony dopływy: [[Biała|Białą]], [[Sztoła|Sztołę]] i [[Jaworznik]], a z prawej [[Centuria|Centurię]], [[Strumień]], [[Bobrek]], a przede wszystkim siostrzycę swą – [[Czarna Przemsza|Czarną Przemszę]]. | ||
W swym biegu górnym nie przedstawia Biała Przemsza żadnych osobliwości. Pierwsze, bardziej urozmaicone widoki daje dopiero w okolicach wioski Golczowice. Płynie tu ona dość głęboko, mając po obu stronach swej doliny fantastycznie porzeźbione wzgórza wapienne, miejscami nagie, tu i ówdzie zalesione. Wznoszą się one ponad poziom dna dolinnego na 20-40 metrów. Niezmiernie | |||
pięknym jest odcinek Białej Przemszy na obszarze „Pustyni Błędowskiej”. Środkiem tego obszaru szczerych piachów, ciągnących się na przestrzeni 8 kilometrów długości, płynie rzeka głęboką doliną, wciętą o 20-30 metrów, zmieniając nieustannie swe koryto, to zwężając je do kilku, to rozszerzając do kilkudziesięciu metrów. | |||
Miejscami towarzyszą jej łachy i starorzecza, gdzie indziej stawki przyległe ze świeżą zielenią nadbrzeżnych traw. Dno rzeki porastają kobierce glonów, tworzące sine, brunatne, zielone lub niebieskawe naloty, pięknie kontrastujące z piaszczystym na ogół podłożem. | |||
Rzeka jest tu płytka, płynie powoli, zbocza ma wysokie, dno piaszczyste. Zsypujący się po zboczach materiał układa się w oryginalne smugi i wały piaszczyste, które w swej części dolnej, gdzie już jest nieco więcej wilgoci, zostają zcementowane na bardzo fantastyczne formy, przypominające klęczących i w modlitwie pochylonych mnichów. Formy te znane są w geografii | |||
pod nazwą: „penitentes”. Równie pięknym jest przełom Białej Przemszy między [[Okradzionów (Dąbrowa Górnicza)|Okadzionowem]], a [[Sławków|Sławkowem]], zwany popularnie dla swego piękna: „[[Szwajcaria Zagłębiowska|Szwajcarią Zagłębiowską]]”. Rzeka wcina się tu z trudem w grube pokłady glinki nawianej, tworząc głęboki jar. Zbocza tego parowu ze zwisającymi pionowo ścianami żółtoziemu, pozbawione szaty roślinnej, pełne są natomiast gniazd jaskółki-brzegówki, napełniającej jazgotem te miejsca. Dno doliny porosłe liścia tym drzewostanem z malowniczo | |||
rozłożonym w dole pasem łąk, stwarzają tu urok swoisty, nadając mu charakter zacisznego naturalnego parku przyrody. | |||
Za piękny zakątek uważać również należy odcinek rzeki w okolicy Dębowej Góry, gdzie wrzyna się ona na głębokość 20 m w piaszczyste podłoże. Zwłaszcza brzeg lewy jest tu bardzo malowniczy. | |||
W okolicach kopalni „Juliusz” Biała Przemsza tworzy ciekawe szypoty i wodospady. | |||
Warto jeszcze nadmienić, że w swym biegu dolnym Biała Przemsza stanowiła przed wojną granicę Austro-Węgier i Rosji, będąc tą krwawiącą raną na organizmie zaborami rozdzielonej Polski. Przez jej nurt bowiem odbywał się przemyt nielegalnych druków oraz broni i amunicji z Krakowa do Kongresówki. W przeciwnym kierunku korzystając z osłony lasów, przez które płynie rzeka, przekraczali ją niejednokrotnie przestępcy polityczni, poszukiwani lub ścigani przez policję rosyjską za polską działalność patriotyczną. | |||
==Od źródeł do Klucz== | ==Od źródeł do Klucz== | ||
| Linia 66: | Linia 80: | ||
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: | Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Port w Modrzejowie== | |||
W latach 30' XX w. przy połączeniu się Białej Przemszy z [[Czarna Przemsza|Przemszą Czarną]] pomiędzy [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejowem]], a Mysłowicami rozpoczęto budowę wielkiego portu węglowego, który miał na celu magazynowanie i ładowanie węgla na statki i [[Galary|galary]]. W ten sposób usprawniony miał zostać eksport węglu poza obszar [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]], przez wykorzystanie taniej drogi wodnej i odciążenie i tak już przepracowanych kolei żelaznych. Prawdziwe znaczenie port ten miał osiągnąć jednak dopiero w przyszłości po zrealizowaniu projektu budowy drogi wodnej [[Przemsza]] - [[Warta]] - jezioro Gopło - Noteć - Wisła - Bałtyk, co stworzyć miało bezpośrednie połączenie [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]] z Gdańskiem, oraz kanału: Mysłowice – Spytkowice – Kraków - ujście Dunajca, ważnego ze względu na ułatwienie transportu węgla do Centralnego Okręgu Przemysłowego. | |||
W miejscu połączenia się Białej i [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] schodziły się przed wojną granice trzech państw zaborczych. Był to tak zwany: „[[Trójkąt Trzech Cesarzy]]”. | |||
==Znaczenie gospodarcze== | ==Znaczenie gospodarcze== | ||
Wersja z 15:42, 15 lip 2012
Biała Przemsza - jedna z głównych rzek w Zagłębiu Dąbrowskim. W miejscu zwanym Trójkątem Trzech Cesarzy łączy się Czarną Przemszę. Rzeka bierze początek w lasach nadleśnictwa Olkusz w pobliżu osiedla Grabie, przy drodze z Wolbromia do Trzyciąża. Wypływa jako maleńka struga, tocząca swe wody w wąskiej nieco podmokłej i wciętej dolince, na razie ku południowi, a następnie w kierunku zachodnim aż do Okradzionowa. Stąd zmienia kierunek na południowy, utrzymując go do Sławkowa, wreszcie aż do ujścia płynie na południo-zachód. Biała Przemsza przejmuje z lewej strony dopływy: Białą, Sztołę i Jaworznik, a z prawej Centurię, Strumień, Bobrek, a przede wszystkim siostrzycę swą – Czarną Przemszę.
W swym biegu górnym nie przedstawia Biała Przemsza żadnych osobliwości. Pierwsze, bardziej urozmaicone widoki daje dopiero w okolicach wioski Golczowice. Płynie tu ona dość głęboko, mając po obu stronach swej doliny fantastycznie porzeźbione wzgórza wapienne, miejscami nagie, tu i ówdzie zalesione. Wznoszą się one ponad poziom dna dolinnego na 20-40 metrów. Niezmiernie pięknym jest odcinek Białej Przemszy na obszarze „Pustyni Błędowskiej”. Środkiem tego obszaru szczerych piachów, ciągnących się na przestrzeni 8 kilometrów długości, płynie rzeka głęboką doliną, wciętą o 20-30 metrów, zmieniając nieustannie swe koryto, to zwężając je do kilku, to rozszerzając do kilkudziesięciu metrów.
Miejscami towarzyszą jej łachy i starorzecza, gdzie indziej stawki przyległe ze świeżą zielenią nadbrzeżnych traw. Dno rzeki porastają kobierce glonów, tworzące sine, brunatne, zielone lub niebieskawe naloty, pięknie kontrastujące z piaszczystym na ogół podłożem.
Rzeka jest tu płytka, płynie powoli, zbocza ma wysokie, dno piaszczyste. Zsypujący się po zboczach materiał układa się w oryginalne smugi i wały piaszczyste, które w swej części dolnej, gdzie już jest nieco więcej wilgoci, zostają zcementowane na bardzo fantastyczne formy, przypominające klęczących i w modlitwie pochylonych mnichów. Formy te znane są w geografii pod nazwą: „penitentes”. Równie pięknym jest przełom Białej Przemszy między Okadzionowem, a Sławkowem, zwany popularnie dla swego piękna: „Szwajcarią Zagłębiowską”. Rzeka wcina się tu z trudem w grube pokłady glinki nawianej, tworząc głęboki jar. Zbocza tego parowu ze zwisającymi pionowo ścianami żółtoziemu, pozbawione szaty roślinnej, pełne są natomiast gniazd jaskółki-brzegówki, napełniającej jazgotem te miejsca. Dno doliny porosłe liścia tym drzewostanem z malowniczo rozłożonym w dole pasem łąk, stwarzają tu urok swoisty, nadając mu charakter zacisznego naturalnego parku przyrody.
Za piękny zakątek uważać również należy odcinek rzeki w okolicy Dębowej Góry, gdzie wrzyna się ona na głębokość 20 m w piaszczyste podłoże. Zwłaszcza brzeg lewy jest tu bardzo malowniczy. W okolicach kopalni „Juliusz” Biała Przemsza tworzy ciekawe szypoty i wodospady.
Warto jeszcze nadmienić, że w swym biegu dolnym Biała Przemsza stanowiła przed wojną granicę Austro-Węgier i Rosji, będąc tą krwawiącą raną na organizmie zaborami rozdzielonej Polski. Przez jej nurt bowiem odbywał się przemyt nielegalnych druków oraz broni i amunicji z Krakowa do Kongresówki. W przeciwnym kierunku korzystając z osłony lasów, przez które płynie rzeka, przekraczali ją niejednokrotnie przestępcy polityczni, poszukiwani lub ścigani przez policję rosyjską za polską działalność patriotyczną.
Od źródeł do Klucz
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
BP powyżej Golczowic
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Klucze - Dąbrowa Górnicza Okradzionów
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Dąbrowa Górnicza Okradzionów - Sławków
Sławków - Sosnowiec Maczki
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia: Sosnowiec-Maczki Stare. Biała Przemsza zimą.
Opis zdjęcia:
.JPG)
Sosnowiec Maczki - Sosnowiec Niwka (Jęzor)
Biała Przemsza - w granicach Sosnowca znajduje się 14 kilometrowy jej odcinek. Rzeka płynie wzdłuż południowych granic miasta. Prace regulacyjne podjęto w latach 50. XX w. Na długości 10 km, w sąsiedztwie z kopalnią piasku "Maczki - Bór" koryto rzeki uregulowano i obwałowano w celu uchronienia piasku przed zalewem. Prawobrzeżnym dopływem Białej Przemszy jest rzeka Bobrek, która z Białą Przemszą łączy się na terenie Niwki w Sosnowcu.
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Trójkąt Trzech Cesarzy
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Port w Modrzejowie
W latach 30' XX w. przy połączeniu się Białej Przemszy z Przemszą Czarną pomiędzy Modrzejowem, a Mysłowicami rozpoczęto budowę wielkiego portu węglowego, który miał na celu magazynowanie i ładowanie węgla na statki i galary. W ten sposób usprawniony miał zostać eksport węglu poza obszar Zagłębia, przez wykorzystanie taniej drogi wodnej i odciążenie i tak już przepracowanych kolei żelaznych. Prawdziwe znaczenie port ten miał osiągnąć jednak dopiero w przyszłości po zrealizowaniu projektu budowy drogi wodnej Przemsza - Warta - jezioro Gopło - Noteć - Wisła - Bałtyk, co stworzyć miało bezpośrednie połączenie Zagłębia Dąbrowskiego z Gdańskiem, oraz kanału: Mysłowice – Spytkowice – Kraków - ujście Dunajca, ważnego ze względu na ułatwienie transportu węgla do Centralnego Okręgu Przemysłowego. W miejscu połączenia się Białej i Czarnej Przemszy schodziły się przed wojną granice trzech państw zaborczych. Był to tak zwany: „Trójkąt Trzech Cesarzy”.
Znaczenie gospodarcze
Biała Przemsza była niegdyś spławna, choć tworzyła liczne rozlewiska. W XVIII i XIX wieku wykorzystywano ją do poruszania kół młynów wodnych, tartaków, kuźnic. Silne uprzemysłowienie tego terenu oraz intensywna zabudowa spowodowały, iż obecnie jest bardzo zanieczyszczona (jeszcze w pierwszych łatach XX wieku niosła wodę czystą).
Dopływy
Fauna
..............
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom I. Muzeum w Sosnowcu, 2002, s. 38-39. ISBN 83-915173-5-7.
