Tadeusz Edward Domagała

Zagłębiowskie Biogramy
por. Tadeusz Domagała
Imię i nazwisko	Tadeusz Domagała
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1913 Będzin
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1940 Katyń
Przyczyna śmierci	morderstwo
Zawód	żołnierz Września 1939

Por. Tadeusz Edward Domagała - (ur. 20 sierpnia 1913 w Będzinie, zm. 7 kwietnia 1940 w Katyniu), żołnierz Września 1939 r., zginął męczeńską śmiercią w Katyniu. Jego zwłoki zostały odnalezione podczas prac ekshumacyjnych, prowadzonych w lesie katyńskim wiosną 1943 r. W 1991 r. w Archiwum Robla odnaleziono pamiętnik - kalendarzyk terminowy na rok 1939, w kopercie podpisanej: kapitan Zygmunt Biernacki (teczka nr. 0216). Z analizy treści prawie codziennych zapisków okazało się, że należał on do ppor. Domagały z Będzina. Zapiski te mają ogromną wartość, gdyż wskazują dokładną datę i miejsce śmierci nie tylko ppor. Domagały, ale również grupy oficerów wywiezionej z Kozielska.

Młodość i edukacja

Tadeusz Domagała był synem Stanisława i Józefy z d. Janowczyk. Ochrzczony został w kościele pw. św. Trójcy w dniu 21 września. W 1914 r. rodzina Domagałów wyjechała do Smoleńska w Rosji. Powróciła do Będzina po zakończeniu I wojny światowej, w grudniu 1918 r. We wrześniu 1921 r. Tadeusz podjął naukę w gimnazjum, w Wyższej Szkole Realnej, mieszczącej się przy ulicy Kołłątaja. Tradycje tej szkoły przejęło później I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Będzinie. Przed maturą został usunięty decyzją rady pedagogicznej za odklejenie marki siedmiozłotowej z biletu miesięcznego innego ucznia. On sam się do tego nie przyznał, tłumacząc, że znaczek odkleił od znalezionego w tramwaju biletu miesięcznego. Ówczesna dyrekcja szkoły nie dała temu wiary. W 1928 znalazł się w Gimnazjum Męskim Zrzeszenia Rodzicielskiego w Sosnowcu, o profilu matematyczno-przyrodniczym, gdzie w czerwcu 1930 roku zdał egzamin dojrzałości. Gimnazjum to mieściło się przy ul. Dziewiczej 4 na Starym Sosnowcu. Jego tradycję kontynuuje obecnie Liceum im. Bolesława Prusa. Po maturze Tadek wyjechał do Lwowa, by studiować na politechnice. Zaliczył 3 semestry wydziału ogólnego.

Wojsko

We wrześniu 1933 została powołany do wojska. W listopadzie złożył przysięgę, a 2 grudnia awansował na bombardiera. Służył w baterii Szkoły Podchorążych Artylerii Rezerwy w Toruniu. W maju 1934 r. ponownie awansował tym razem na stopień kaprala. W czerwcu otrzymał tytuł plutonowego. Ukończył SPAR we Włodzimierzu Wołyńskim w stopniu podchorążego. Przeniesiono go służbowo do 23 Pułku Artylerii Lekkiej w Będzinie, z przydziałem do 7 baterii. We wrześniu 1934 r.został przyjęty do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. W 1936 r. dwukrotnie wysłano go na praktykę do 23 PAL. Praktyki owe zakończyło szkolenie w SPAR. Otrzymał bardzo dobrą opinię od komendanta szkoły. płk. dypl. Adama Sawczyńskiego, który chwalił jego umiejętności i zalety umysłu. "Bardzo zdolny i pracowity, w pracy samodzielny - oceniał komendant. - Zachowanie przed frontem pewne i śmiałe. Wiadomości teoretyczne i praktyczne posiada duże. Sprytny, wygadany, o dużym tupecie. Szczery, ambitny, koleżeński i towarzyski".

W czasie gdy wybuchła II wojna światowa ppor. Tadeusz Domagała był oficerem w Grupie Fortecznej, jej istnienie otaczano ścisłą tajemnica wojskowa, a kadrę oficerską oraz żołnierską specjalnie dobierano. Jego nazwisko znaleźć można wśród oficerów IV batalionu ckm 73 Pułku Piechoty, tzw. Batalionu Kochłowickiego. Z batalionem wycofywał się znad granicy, której nie dało się obronić przed przeważającymi siłami Niemców. Po mobilizacji 4 września 1939 r. ppr. Domagała podjął dowództwo 6 baterii. W trakcie odwrotu, gdy ranny został kapitan Bolesław Wisławski, komendę po nim przejął Domagała. Dokładna trasa marszu 23 PAL - przez Mogiłę, Czyżyny, Igołomię w stronę Nowego Brzeska – opisana została dokładnie we wspomnianym terminarzyku. Podczas odwrotu oddział był atakowany w Koszycach i Nowym Korczynie przez niemieckie lotnictwo oraz czołgi. Rozbito 12 z 30 atakujących maszyn. Nocą z 8 na 9 września 23 PAL miał połączyć się z innym oddziałem i w tym celu udał się do Pacanowa. Doszło tam do starcia, w trakcie którego ranny został Domagała. Rannego przewieziono sanitarką do Połańca, a stamtąd dalej do Stalowej Woli, Niska, Janowa Lubelskiego, Lubomala. Dnia 17 września ranny znalazł się w szpitalu nr 107 w Kowlu. Tam też zastała go wiadomość o wkroczeniu sowietów. 2 października został przewieziony do Szepetówki, a pod koniec listopada do Kozielska.

Jeszcze w 1940r. z obozu w Kozielsku napisał list do swojej dziewczyny „Very” (Weroniki Brody) z wiadomością, że szykuje się do wyjazdu, choć nie wie dokąd. Jak wynika z notatek już od 3 do 5 kwietnia z obozu w Kozielsku „wyjechało” 692 oficerów. Stali się oni pierwszymi ofiarami zbrodni katyńskiej. Podporucznik Tadeusz Edward Domagała – jak wynika z notatek - zginął dnia 7 kwietnia 1940r.

Zwłoki Tadeusza Edwarda Domagały odnaleziono podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w lesie katyńskim wiosna 1943 r. Nie było trudno zidentyfikować oficera. Miał przy sobie "dowód osobisty, kartę na broń, pęk kluczy z tabliczka 'Restauracja da voi', Sosnowice, pilnik angielski i właśnie ten notatnik. "Da voi" w Sosnowicach to źle odczytana nazwa restauracji Savoy w Sosnowcu, gdzie spotykali się oficerowie z Będzina. Pośmiertnie otrzymuje tytuł porucznika.

Obywatelskie Forum Samorządowe w Będzinie postanowiło zasadzić por. Domagale na placu im. Kardynała Jean Marii Lustigera w Będzinie Dąb Pamięci, w ramach ogólnopolskiej akcji „Katyń… ocalić od zapomnienia”. Uroczystość odbyła się w dniu 13 kwietnia 2010 r.

Biogram opracował: Piotr Dudała