Huta "Sosnowiec" (Sosnowiec)

Huta „Sosnowiec” - położona na terenach Pogoni i Sielca w Sosnowcu. Huta specjalizowała się głównie w produkcji rur.

Historia

lokalizacja Fabryki Rur Hulczyński na starym planie

„Rurkownia Huldschinsky'ego” to potoczna, populara nazwa sosnowieckiego zakładu hutniczego specjalizującego się w produkcji rur. Wybudował go w latach 1881 - 1888, przedsiębiorca z Gliwic, Huldschinsky (pisownię nazwiska spolszczono) na gruntach odkupionych od właścicieli majątków Pogoń i Sielec. Początkowo był on filią zakładów gliwickich i występował pod firmą „S. Huldschinsky i synowie". Zakład obejmował początkowo kilka hal produkcyjnych, warsztat ślusarski i mechaniczny, kuźnię, magazyny, biura, stajnię i wozownię. Funkcję dyrektora pełnił inż. Reiss, a od 1894 r. inż. Oskar Preyss.

W 1897 r. fabrykę przekształcono w spółkę akcyjną pn. Towarzystwo Akcyjne Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza z kapitałem zakładowym w wysokości 3 mln rubli, który w 1900 r. podniesiono do 6 mln. Prezesem zarządu został Huldczyński. Zakład rozbudowano - powstały piece martenowskie, piece do wyrobu rur gazowych i kotłowych, wydział produkcji łączników, odlewnia, ocynkownia, walcownia blach i rur bez szwu, ciągarnia rur. Na przełomie XIX i XX w. fabryka zatrudniała blisko 2 tys. robotników.

Porodukcja

W 1901 r. Towarzystwo wybudowało nową hutę w Zawierciu, wyposażoną w piece martenowskie. W Sosnowcu ograniczono wówczas produkcję stali, a rozbudowano wydziały dalszej przeróbki. Przed wybuchem I wojny światowej produkowano tu rury bez szwu i spawane łączniki do rur, przewody gazowe, słupy rurowe, blachy kotłowe, zbiornikowe, okrętowe i dachowe, blachy cienkie, butle stalowe do przechowywania sprężonych gazów, stalowe beczki na płyny, żerdzie wiertnicze, stal na lemiesze, stal uniwersalną i in. Produkty te odznaczały się wysoką jakością. Na wystawie światowej w Paryżu (1900) nagrodą Grand Prix uhonorowano rury. W 1912 r. fabryka zatrudniała 2135 robotników.

Edukacja i lecznictwo

Przedsiębiorstwo utrzymywało w Sosnowcu szkolę rzemieślniczo - przemysłową, szkolę gospodarstwa domowego dla dziewcząt, prowadziło ochronkę dla dzieci, a także bibliotek~ dla załogi. Robotnicy korzystali z opieki lekarza zakładowego i felczera, udostępniano im również łaźnię oraz niewielki szpital. Towarzystwo posiadało ponadto 7 domów w Sosnowcu, zasiedlonych przez 80 robotniczych rodzin.

Okres I wojny światowej

Po wybuchu I wojny światowej Niemcy unieruchomili i zdewastowali zakład. Nieczynne maszyny i urządzenia zarekwirowali i wywieźli do Niemiec, grabili również kable, rury, a nawet mosiężne klamki, które traktowali jako złom. W końcu 1915 r. pracowało tutaj zaledwie 318 robotników, głównie przy pracach konserwacyjnych.

Okres międzywojenny

Rurkownię sosnowiecką uruchomił po wojnie inż. Szymon Rudowski. Poczałkowo produkowano tu części do pługów oraz pługi dla rolnictwa. Dopiero w 1920 r. ruszyły wielkie piece, marteny i walcownia.

Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza - właściciel zakładu było w dwudziestoleciu międzywojennym spółką opartą na kapitale polskim i francuskim (Niemcy wycofali swoje udziały). W 1924 r. wynosił on 24 mln zł, a w 1936 r.- 40 mln.

Zakład stopniowo wyremontowano i zmodernizowano. Największą inwestycją stanowiła zainstalowana w 1928 r. walcownia rur bez szwu typu angielskiego „Wellman”. Rurkownia Huldczyńskiego wyróżniała się wśród zakładów hutniczych - należała do największych producentów rur stalowych w kraju. Przed wybuchem II wojny światowej załoga huty liczyła ok. 2000 osób.

Okres II wojny światowej

Podczas okupacji hitlerowskiej zakład przejęła niemiecka firma powiernicza Haupttreuhandstelle „Ost”'. Przestawiono go na produkcję wojenną. Zaludniał 4300 robotników w tym jeńców i zsyłanych do obozów pracy cudzoziemców.

Okres po II wojnie światowej

Po zakończeniu działań wojennych zakład przeszedł pod zarząd państwowy jako Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza Spółka Akcyjna Huta Sosnowiec, a 2 czerwca 1948 r. został upaństwowiony. Funkcję dyrektora objął inż. Stanisław Gay - były pełnomocnik Rządu Tymczasowego.

Po przeprowadzeniu niezbędnego remontu, uzupełnieniu surowca itp. wznowiono produkcję. Najpierw uruchomiono warsztaty mechaniczne, walcownię i piec elektryczny. Zatrudnienie wynosiło początkowo l 500 osób, pod koniec 1945 r. już 2100, w 1948 r.- 2260. 1955 r.- 2600.

Zmiana nazwy

Jako samodzielny zakład huta „Sosnowiec” funkcjonowała do 1961 r., kiedy połączono ją z hutą im. Mariana Buczka (dawna huta „Katarzyna”). Zjednoczone przedsiębiorstwo otrzymało nazwę huty im. M. Buczka.

Rozbudowa

Zakład specjalizował się w produkcji rur i żeliwnych walców hutniczych. W ciągu kolejnych lat zrealizowano w nim wiele inwestycji, rozbudowano i zmodernizowano wydziały produkcyjne. Wybudowano m.in. ciągarnię rur ze szwem, oddano do eksploatacji nowy piec przelotowy z atmosferą ochronną, uruchomiono spawarki do spawania rur wysokostopowych. Poziom zatrudnienia ulegał zmianom. W 1968 r. np. pracowało w hucie 3900 osób, w 1970 r. - 4322, a w 1980 r. - 3422.

W 1995 r. zakład przekształcono w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa pn. Huta Buczek S.A. Od 5 maja 2003 r. funkcjonuje on jako Technologie Buczek S.A. i produkuje rury w szerokim asortymencie.

Galeria

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom IV. Muzeum w Sosnowcu, 2005, s. 53-55. ISBN 83-89199-15-7.