Witold Wyspiański

Zagłębiowskie Biogramy
Witold Wyspiański
Imię i nazwisko	Witold Wyspiański
Data i miejsce urodzenia	4 października 1886 Kraków
Data i miejsce śmierci	30 listopada 1945 Kraków
Miejsce spoczynku	Kraków
Zawód	nauczyciel

Witold Wyspiański – (ur. 4 października 1886 w Krakowie, zmarł 30 listopada 1945 w Krakowie) nauczyciel, działacz oświatowy i polityczny. Pochodził z rodziny inteligenckiej, był synem Antoniego, uczestnika powstania styczniowego i bratankiem artysty, Stanisława Wyspiańskiego. Był żonaty ze Stanisławą Olszynkówną.

Edukacja

Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1904 r., w Cesarsko-Królewskim Gimnazjum w Krakowie. Studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego ukończył w 1908 roku. Studiował też biologię, mineralogię oraz geologię. W 1912 roku otrzymał dyplom profesora szkół średnich.

Witold Wyspiański uczestniczył w ruchu niepodległościowym na terenie Galicji - brał m.in. udział w formowaniu II Brygady Legionów Polskich.

Praca

W latach 1915 - 1919 pracował jako nauczyciel w Brzesku i Jarosławiu. W 1921 roku Wyspiański przybył do Sosnowca i objął posadę profesora biologii w Gimnazjum Państwowym Męskim im. S. Staszica, gdzie pracował do wybuchu wojny. Jako nauczyciel był zwolennikiem wdrażania postępowych i laickich treści nauczania. Opiekował się zespołem uczniów redagującym czasopismo „Młodzi idą” oraz szkolnym kółkiem .scenicznym.

Pod Jego kierunkiem odbyło się wiele młodzieżowych inscenizacji teatralnych. Wystawiano „Dziady” Adama Mickiewicza, ,,Noc listopadową” i "Warszawiankę" Stanisława Wyspiańskiego, ,,Powrót posła" Juliana Ursyna Niemcewicza i inne utwory.

Kultura i oświata

Wyspiański należał do aktywnych działaczy kulturalno-oświatowych także poza murami szkoły. Był współzałożycielem i członkiem zarządu Towarzystwa Artystyczno-Literackiego skupiających wybitnych przedstawicieli środowisk twórczych Zagłębia Dąbrowskiego, utworzonego w Sosnowcu w 1923 roku. Jednocześnie działał w Towarzystwie Uniwersytetów Robotniczych (TUR), Jako organizator kursów oświatowych i wykładowca.

Odczyty wygłaszał także w Bibliotece "Wiedza" w Sędzinie. W latach 1929 - 1930 współpracował z Teatrem Robotniczym TUR w Sosnowcu, kierowanym przez Adama Polewkę i Stanisława Wolickiego. Wyspiański należał do założycieli Towarzystwa Naukowego Zagłębia Dąbrowskiego, które przygotowywało m.in. edycję "Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim".

Przyrodnictwo

Obiektem zainteresowania W. Wyspiańskiego były także nauki przyrodnicze. Z jego inicjatywy powstał w Sosnowcu zagłębiowski oddział Polskiego Towarzystwa Przyrodników, którym kierował do 1939 roku. W latach 1926 - 1939 był członkiem Zarządu Głównego PTP. Dużą aktywność przejawiał Wyspiański w ruchu zawodowym, od 1926 roku jako prezes sosnowieckiego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Wolnomularstwo

Należał również (pod pseudonimem Antoni Seidel) do loży wolnomularskiej „Staszic”, która powstała w Sosnowcu w 1929 roku.

Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela

W 1935 roku wspólnie z Adamem Piwowarem, A. Grosfeldową i Aleksym Bieniem zawiązał w Sosnowcu Ligę Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Pierwszym przedsięwzięciem Ligi, podjętym jeszcze w 1935 roku, w którym aktywnie uczestniczył, była kampania na rzecz amnestii dla więźniów politycznych i zniesienia obozu w Berezie Kartuskiej. Wystąpieniami politycznymi Wyspiański ściągał na siebie represje. W dniu 9 lutego 1936 r. został dotkliwie pobity podczas wygłaszania odczytu „Przeciw wojnie, faszyzmowi i antysemizmowi”. Po rozwiązaniu Ligi przez władze sanacyjne współdziałał z sosnowieckim Klubem Demokratycznym - był jego założycielem i pierwszym prezesem. We wrześniu 1938 roku uczestniczył w pracach Komisji Organizacyjnej Stronnictwa Demokratycznego.

Okres okupacji hitlerowskiej

W początkach okupacji hitlerowskiej współpracował z konspiracyjną organizacją "Okrzeja-Odra" i prowadził tajne komplety w swoim mieszkaniu. Podczas pobytu Emila Zegadłowicza w Sosnowcu opiekował się chorym pisarzem. We wrześniu 1941 roku, w obawie przed aresztowaniem, opuścił Sosnowiec. Do końca okupacji przebywał w Krakowie, gdzie m.in. współorganizował Robotniczą Partię Polskich Socjalistów. Powojnie nie powrócił do Sosnowca.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom I. Muzeum w Sosnowcu, 2002, s. 49-50. ISBN 83-915173-5-7.