Brynica: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
Nie podano opisu zmian
 
(Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Rzeka infobox  
{{Rzeka infobox  
|Tablica = Brynica 001.JPG
|Tablica = Brynica 001.JPG
|Grafika Rzeki = Brynica rzeka.jpg
|Grafika = Brynica rzeka.jpg
|Nazwa Rzeki = Brynica
|Nazwa = Brynica
|Źródło = [[Mysłów (gm. Koziegłowy)]]
|Źródło = [[Mysłów (gm. Koziegłowy)]]
|Ujście = [[Czarna Przemsza]]
|Ujście = [[Czarna Przemsza]]
|Długość = 55km
|Długość = 57,2 km
|Powierzchnia zlewni =
|Powierzchnia zlewni = 482,7 km².
|Największe dopływy =
|Największe dopływy =
|JCW = PLRW20005212619
}}
}}




'''Brynica''' - rzeka przepływająca przez [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębie]]. Główny dopływ [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]]. Część jej odcinka  [[Granica Zagłębiowsko-Śląska|jest historyczną granicą]] między [[Śląsk|Śląskiem]], a [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiem]], także granicą między Katowicami a [[Sosnowiec|Sosnowcem]].
'''Brynica''' - rzeka na Wyżynie Śląskiej, w województwie śląskim, o długości 57,2 km i powierzchni dorzecza 482,7 km²; Ze źródłami w [[Mysłów (gm. Koziegłowy)|Mysłowie]] ([[Gmina Koziegłowy (powiat myszkowski)|gmina Koziegłowy]], [[Powiat myszkowski|powiat myszkowski]]), na wysokości 350 m n.p.m.; Przepływa miasta Górnego Śląska i [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]: Miasteczko Śląskie, Świerklaniec, Piekary Śląskie, [[Bobrowniki]], [[Wojkowice]], [[Czeladź]], [[Będzin]], Siemianowice Śląskie, Katowice, [[Sosnowiec]] i Mysłowice. płynie przez Garb Tarnogórski. Na granicy Mysłowic i [[Sosnowiec|Sosnowca]] uchodzi do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]]; Główny dopływ [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]], stanowi jej prawy dopływ;


Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom. Bieg rzeki uregulowano w latach 20-tych XX wieku.  
 
Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom.  
 
==Znaczenie gospodarcze==
Jej brody i mosty były miejscem przepraw kupców, co sprzyjało rozwojowi osadnictwa nad jej brzegami. Dzięki funkcjonowaniu brodów, później mostów, powstała [[Czeladź]] i [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]]. Na rzece przed regulacją istniało wiele młynów wodnych. Wody rzeki wykorzystywane też były w górnictwie w przyległych do doliny rzeki kopalniach [2]. 
 
==Regulacja rzeki==
Regulację koryta rzeki rozpocząto w latach 20-tych XX wieku.
 
Pomiędzy [[1930]] a [[1939]] utworzono na rzecze [https://pl.wikipedia.org/wiki/Kozłowa_Góra_(zbiornik) zbiornik wodny w Kozłowej Górze] (gmina Świerklaniec). Stworzony dla celów militarnych po II Wojnie Światowej (1948-1951) zaadaptowano do funkcji rezerwuaru wody pitnej wodociągowej wznosząc stację uzdatniania wody.
 
Pomiędzy [[1935]] a [[1937]] nastąpiła regulacja rzeki na odcinku płynącym na granicy [[Sosnowiec|Sosnowca]] i Katowic. Regulacja rzeki miała na celu zmniejszenie ucieczek wody z
koryta do wyrobisk górniczych kopalń cynku, ołowiu i węgla kamiennego.
 
W latach 70-tych XX wieku wzdłuż rzeki w Sosnowcu utworzono [[Bulwar Brynicy]] sięgający aż do [[Park Kresowy (Sosnowiec)|Parku Kresowego]].
 
 
==Granica==
Zasadniczo na całej swojej długości  [[Granica Zagłębiowsko-Śląska|jest historyczną granicą]] pomiędzy [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiem Dąbrowskim]] a [[Górny Śląsk|Górnym Śląskiem]], szerzej; pomiędzy Małopolską a Śląskiem.


Dawniej była to rzeka, na której oparta była część granicy zachodniej Polski. Kolejno była miejscem granicznym Prusami (później Niemcami), a Rosją; w latach [[1918]]-[[1922]] była to granica niemiecko-polska. [[20 czerwca]] [[1922]] roku, wojska polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przekroczyły most na Brynicy, aby przejąć wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. W latach [[1922]]-[[1939]] stanowiła granicę pomiędzy województwem śląskim a województwem kieleckim w którym znajdowało się [[Zagłębie Dąbrowskie]].
Dawniej była to rzeka, na której oparta była część granicy zachodniej Polski. Kolejno była miejscem granicznym Prusami (później Niemcami), a Rosją; w latach [[1918]]-[[1922]] była to granica niemiecko-polska. [[20 czerwca]] [[1922]] roku, wojska polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przekroczyły most na Brynicy, aby przejąć wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. W latach [[1922]]-[[1939]] stanowiła granicę pomiędzy województwem śląskim a województwem kieleckim w którym znajdowało się [[Zagłębie Dąbrowskie]].


==Galeria==
==Turystyka==
===Spływy kajakowe===
Na rzece organizowane są spływy kajakowe na dwóch trasach:
* Trasa 1: Brynica - Niezdara - jezioro Świerklaniec
* Trasa 2: Piekary Śląskie - Siemianowice Śląskie
* Trasa 3: Piekary Śląskie - Sosnowiec
Stan wody w rzece Brynica jest bardzo zmienny, lecz umożliwiający organizowanie spływu. Trasa nr 1 do przepłynięcia po opadach deszczu i na wiosnę.
===Turystyka rowerowa===
Na odcinku wzdłuż [[Sosnowiec|Sosnowca]] biegnie {{w|Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza|Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza}}; Na odcinku między ul. Sobieskiego, wzdłuż obszaru przyległego do stawu [[Stawiki (Sosnowiec)|Stawiki]] w postaci asfaltowej drogi rowerowej; Dalej za Parkiem Bioróżnorodności prowadzi wałem przeciwpowodziowym do mostu na rzecze a następnie śladem kolei piaskowej do [[Park Tysiąclecia (Sosnowiec)|Parku Tysiąclecia]]. Z [[Park Tysiąclecia (Sosnowiec)|Parku Tysiąclecia]] prowadzi nieoznaczona trasa w dół to łąk nad Brynicą a potem wałem przeciwpowodziowym w kierunku [[Czeladź|Czeladzi]] aż do mostu piszo-rowerowego w okolicy [[Park Alfred (Czeladź)|Parku Alfred]]. W Czeladzi droga rowerowa nad rzeką poprowadzona jest wzdłuż [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]].
 
==Brynica na dawnej fotografii==
<gallery>
<gallery>
Plik:Brynica pod Milowicami.jpg|Brynica pod Milowicami przed 1930r.  
Plik:Brynica pod Milowicami.jpg|Brynica pod Milowicami przed 1930r.  
Plik:Czeladź - Kopalnia Saturn - Brynica 0003.jpg|Brynica i jej bagna pod Kopalnią "Saturn" w Czeladzi przed 1930r.
Plik:Czeladź - Kopalnia Saturn - Brynica 0003.jpg|Brynica i jej bagna pod Kopalnią "Saturn" w Czeladzi przed 1930r.
Plik:Czeladź - 0002.jpg|Most nad Brynicą w Czeladzi, wybudowany sumptem Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn" przed 1930r.
Plik:Czeladź - 0002.jpg|Most nad Brynicą w Czeladzi, wybudowany sumptem Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn" przed 1930r.
Plik:Czarna Przemsza dopływ Brynica 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Radocha]]
</gallery>
Plik:Brynica ujście do Czarnej Przemszy 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Radocha]]
 
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:  
==Brynica na współczesnej fotografii==
<gallery>
Plik:Dobieszowice Wesoła 004 rzeka Brynica.JPG|[[Dobieszowice (gm. Bobrowniki)|Dobieszowice]] [[Wesoła (Dobieszowice)|Wesoła]] - granica Małopolski i Śląska
Plik:Dobieszowice Wesoła 005 rzeka Brynica.JPG|[[Dobieszowice (gm. Bobrowniki)|Dobieszowice]] [[Wesoła (Dobieszowice)|Wesoła]] - granica Małopolski i Śląska
Plik:Czarna Przemsza dopływ Brynica 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]]
Plik:Brynica ujście do Czarnej Przemszy 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]]
Plik:Brynica rzeka.jpg|Brynica w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] na wysokości [[Stawiki|Stawików]] i [[Park Fusińskiego|Parku Fusińskiego]]
Plik:Most na Brynicy od Stawików do wejścia do Parku Bioróżnorodności.jpg|Most na Brynicy łączący [[Stawiki]] i [[Park Fusińskiego]]
Plik:Brynica w okolicy Parku Grabek, Czeladź, 163 2094.jpg|Brynica w [[Czeladź|Czeladzi]] w okolicy [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]]
Plik:Brynica w okolicy Parku Grabek, Czeladź, Kino Uciecha, 163 2095.jpg|[[Brynica]] w [[Czeladź|Czeladzi]], w okolicach [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]]; Po prawej widoczny budynek [[Kino "Uciecha" (Czeladź)|Kina Uciecha]];
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:  
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:  
</gallery>
</gallery>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Sosnowieckie ABC, tom I | data = 2002 | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 83-915173-5-7 | strony = 6}}
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (1)|Sosnowieckie ABC, tom I]] | data = 2002 | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 83-915173-5-7 | strony = 6}}
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Sulimierski | imię = Filip |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I | data = 1880 | wydawca = Kasa im. Józefa Mianowskiego | miejsce = Warszawa | isbn =  | strony = 395}}.
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Kowalski| imię = Ludwik |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Nieco o hydrogeologii Brynicy. | data = 1936 | wydawca =  [B.w.], ("Orbis") | miejsce = Kraków | isbn =  | strony = }}.
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Jastrząb| imię = Małgorzata |nazwisko2= Mrozowski|imię2= Marek| tytuł = [[Brynica - jaka jest, jaka będzie]]. | data = 1997 | wydawca =  Biblioteka "Echa Czeladzi", Zeszyt nr 3 | miejsce = [[Czeladź]] | isbn =  | strony = }}.
 
==Zobacz także==
* [[Bulwar Brynicy]]
* [[Zagłębiowski Park Linearny]]


==Linki zewnętrzne==
==Linki zewnętrzne==
http://gosciniec.pttk.pl/16_2004/index.php?co=024
http://gosciniec.pttk.pl/16_2004/index.php?co=024


[[Kategoria:Przyroda Regionu]]
[[Kategoria:Przyroda Zagłębia Dąbrowskiego]]
[[Kategoria:Cieki i zbiorniki wodne]]
[[Kategoria:Hydrologia regionu]]
[[Kategoria:Rzeki, potoki, strumienie]]
[[Kategoria:Cieki wodne (rzeki, potoki, strumienie)]]

Aktualna wersja na dzień 09:08, 6 wrz 2022

Cieki wodne w Zagłębiu Dąbrowskim
{{{}}}
{{{Awers}}}
Nazwa Brynica
Źródło Mysłów (gm. Koziegłowy)
Ujście Czarna Przemsza
Długość 57,2 km
JCW PLRW20005212619
Powierzchnia zlewni 482,7 km².


Brynica - rzeka na Wyżynie Śląskiej, w województwie śląskim, o długości 57,2 km i powierzchni dorzecza 482,7 km²; Ze źródłami w Mysłowie (gmina Koziegłowy, powiat myszkowski), na wysokości 350 m n.p.m.; Przepływa miasta Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego: Miasteczko Śląskie, Świerklaniec, Piekary Śląskie, Bobrowniki, Wojkowice, Czeladź, Będzin, Siemianowice Śląskie, Katowice, Sosnowiec i Mysłowice. płynie przez Garb Tarnogórski. Na granicy Mysłowic i Sosnowca uchodzi do Czarnej Przemszy; Główny dopływ Czarnej Przemszy, stanowi jej prawy dopływ;


Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom.

Znaczenie gospodarcze

Jej brody i mosty były miejscem przepraw kupców, co sprzyjało rozwojowi osadnictwa nad jej brzegami. Dzięki funkcjonowaniu brodów, później mostów, powstała Czeladź i Milowice. Na rzece przed regulacją istniało wiele młynów wodnych. Wody rzeki wykorzystywane też były w górnictwie w przyległych do doliny rzeki kopalniach [2].

Regulacja rzeki

Regulację koryta rzeki rozpocząto w latach 20-tych XX wieku.

Pomiędzy 1930 a 1939 utworzono na rzecze zbiornik wodny w Kozłowej Górze (gmina Świerklaniec). Stworzony dla celów militarnych po II Wojnie Światowej (1948-1951) zaadaptowano do funkcji rezerwuaru wody pitnej wodociągowej wznosząc stację uzdatniania wody.

Pomiędzy 1935 a 1937 nastąpiła regulacja rzeki na odcinku płynącym na granicy Sosnowca i Katowic. Regulacja rzeki miała na celu zmniejszenie ucieczek wody z koryta do wyrobisk górniczych kopalń cynku, ołowiu i węgla kamiennego.

W latach 70-tych XX wieku wzdłuż rzeki w Sosnowcu utworzono Bulwar Brynicy sięgający aż do Parku Kresowego.


Granica

Zasadniczo na całej swojej długości jest historyczną granicą pomiędzy Zagłębiem Dąbrowskim a Górnym Śląskiem, szerzej; pomiędzy Małopolską a Śląskiem.

Dawniej była to rzeka, na której oparta była część granicy zachodniej Polski. Kolejno była miejscem granicznym Prusami (później Niemcami), a Rosją; w latach 1918-1922 była to granica niemiecko-polska. 20 czerwca 1922 roku, wojska polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przekroczyły most na Brynicy, aby przejąć wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. W latach 1922-1939 stanowiła granicę pomiędzy województwem śląskim a województwem kieleckim w którym znajdowało się Zagłębie Dąbrowskie.

Turystyka

Spływy kajakowe

Na rzece organizowane są spływy kajakowe na dwóch trasach:

  • Trasa 1: Brynica - Niezdara - jezioro Świerklaniec
  • Trasa 2: Piekary Śląskie - Siemianowice Śląskie
  • Trasa 3: Piekary Śląskie - Sosnowiec

Stan wody w rzece Brynica jest bardzo zmienny, lecz umożliwiający organizowanie spływu. Trasa nr 1 do przepłynięcia po opadach deszczu i na wiosnę.

Turystyka rowerowa

Na odcinku wzdłuż Sosnowca biegnie Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza; Na odcinku między ul. Sobieskiego, wzdłuż obszaru przyległego do stawu Stawiki w postaci asfaltowej drogi rowerowej; Dalej za Parkiem Bioróżnorodności prowadzi wałem przeciwpowodziowym do mostu na rzecze a następnie śladem kolei piaskowej do Parku Tysiąclecia. Z Parku Tysiąclecia prowadzi nieoznaczona trasa w dół to łąk nad Brynicą a potem wałem przeciwpowodziowym w kierunku Czeladzi aż do mostu piszo-rowerowego w okolicy Parku Alfred. W Czeladzi droga rowerowa nad rzeką poprowadzona jest wzdłuż Parku Grabek.

Brynica na dawnej fotografii

Brynica na współczesnej fotografii

Bibliografia

  1. Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom I. Muzeum w Sosnowcu, 2002, s. 6. ISBN 83-915173-5-7. 
  2. Filip Sulimierski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I. Warszawa: Kasa im. Józefa Mianowskiego, 1880, s. 395. .
  3. Ludwik Kowalski: Nieco o hydrogeologii Brynicy.. Kraków: [B.w.], ("Orbis"), 1936. .
  4. Małgorzata Jastrząb, Marek Mrozowski: Brynica - jaka jest, jaka będzie.. Czeladź: Biblioteka "Echa Czeladzi", Zeszyt nr 3, 1997. .

Zobacz także

Linki zewnętrzne

http://gosciniec.pttk.pl/16_2004/index.php?co=024