Brynica: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
|||
| (Nie pokazano 17 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Źródło = [[Mysłów (gm. Koziegłowy)]] | |Źródło = [[Mysłów (gm. Koziegłowy)]] | ||
|Ujście = [[Czarna Przemsza]] | |Ujście = [[Czarna Przemsza]] | ||
|Długość = | |Długość = 57,2 km | ||
|Powierzchnia zlewni = | |Powierzchnia zlewni = 482,7 km². | ||
|Największe dopływy = | |Największe dopływy = | ||
|JCW = PLRW20005212619 | |JCW = PLRW20005212619 | ||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
'''Brynica''' - rzeka na Wyżynie Śląskiej, w województwie śląskim; Ze źródłami w | '''Brynica''' - rzeka na Wyżynie Śląskiej, w województwie śląskim, o długości 57,2 km i powierzchni dorzecza 482,7 km²; Ze źródłami w [[Mysłów (gm. Koziegłowy)|Mysłowie]] ([[Gmina Koziegłowy (powiat myszkowski)|gmina Koziegłowy]], [[Powiat myszkowski|powiat myszkowski]]), na wysokości 350 m n.p.m.; Przepływa miasta Górnego Śląska i [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]: Miasteczko Śląskie, Świerklaniec, Piekary Śląskie, [[Bobrowniki]], [[Wojkowice]], [[Czeladź]], [[Będzin]], Siemianowice Śląskie, Katowice, [[Sosnowiec]] i Mysłowice. płynie przez Garb Tarnogórski. Na granicy Mysłowic i [[Sosnowiec|Sosnowca]] uchodzi do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]]; Główny dopływ [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]], stanowi jej prawy dopływ; | ||
Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom. | Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom. | ||
==Znaczenie gospodarcze== | |||
Jej brody i mosty były miejscem przepraw kupców, co sprzyjało rozwojowi osadnictwa nad jej brzegami. Dzięki funkcjonowaniu brodów, później mostów, powstała [[Czeladź]] i [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]]. Na rzece przed regulacją istniało wiele młynów wodnych. Wody rzeki wykorzystywane też były w górnictwie w przyległych do doliny rzeki kopalniach [2]. | |||
==Regulacja rzeki== | |||
Regulację koryta rzeki rozpocząto w latach 20-tych XX wieku. | |||
Pomiędzy [[1930]] a [[1939]] utworzono na rzecze [https://pl.wikipedia.org/wiki/Kozłowa_Góra_(zbiornik) zbiornik wodny w Kozłowej Górze] (gmina Świerklaniec). Stworzony dla celów militarnych po II Wojnie Światowej (1948-1951) zaadaptowano do funkcji rezerwuaru wody pitnej wodociągowej wznosząc stację uzdatniania wody. | |||
Pomiędzy [[1935]] a [[1937]] nastąpiła regulacja rzeki na odcinku płynącym na granicy [[Sosnowiec|Sosnowca]] i Katowic. Regulacja rzeki miała na celu zmniejszenie ucieczek wody z | |||
koryta do wyrobisk górniczych kopalń cynku, ołowiu i węgla kamiennego. | |||
W latach 70-tych XX wieku wzdłuż rzeki w Sosnowcu utworzono [[Bulwar Brynicy]] sięgający aż do [[Park Kresowy (Sosnowiec)|Parku Kresowego]]. | |||
==Granica== | |||
Zasadniczo na całej swojej długości [[Granica Zagłębiowsko-Śląska|jest historyczną granicą]] pomiędzy [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiem Dąbrowskim]] a [[Górny Śląsk|Górnym Śląskiem]], szerzej; pomiędzy Małopolską a Śląskiem. | |||
Dawniej była to rzeka, na której oparta była część granicy zachodniej Polski. Kolejno była miejscem granicznym Prusami (później Niemcami), a Rosją; w latach [[1918]]-[[1922]] była to granica niemiecko-polska. [[20 czerwca]] [[1922]] roku, wojska polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przekroczyły most na Brynicy, aby przejąć wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. W latach [[1922]]-[[1939]] stanowiła granicę pomiędzy województwem śląskim a województwem kieleckim w którym znajdowało się [[Zagłębie Dąbrowskie]]. | |||
==Turystyka== | |||
===Spływy kajakowe=== | |||
Na rzece organizowane są spływy kajakowe na dwóch trasach: | |||
* Trasa 1: Brynica - Niezdara - jezioro Świerklaniec | |||
* Trasa 2: Piekary Śląskie - Siemianowice Śląskie | |||
* Trasa 3: Piekary Śląskie - Sosnowiec | |||
Stan wody w rzece Brynica jest bardzo zmienny, lecz umożliwiający organizowanie spływu. Trasa nr 1 do przepłynięcia po opadach deszczu i na wiosnę. | |||
===Turystyka rowerowa=== | |||
Na odcinku wzdłuż [[Sosnowiec|Sosnowca]] biegnie {{w|Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza|Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza}}; Na odcinku między ul. Sobieskiego, wzdłuż obszaru przyległego do stawu [[Stawiki (Sosnowiec)|Stawiki]] w postaci asfaltowej drogi rowerowej; Dalej za Parkiem Bioróżnorodności prowadzi wałem przeciwpowodziowym do mostu na rzecze a następnie śladem kolei piaskowej do [[Park Tysiąclecia (Sosnowiec)|Parku Tysiąclecia]]. Z [[Park Tysiąclecia (Sosnowiec)|Parku Tysiąclecia]] prowadzi nieoznaczona trasa w dół to łąk nad Brynicą a potem wałem przeciwpowodziowym w kierunku [[Czeladź|Czeladzi]] aż do mostu piszo-rowerowego w okolicy [[Park Alfred (Czeladź)|Parku Alfred]]. W Czeladzi droga rowerowa nad rzeką poprowadzona jest wzdłuż [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]]. | |||
==Brynica na dawnej fotografii== | ==Brynica na dawnej fotografii== | ||
| Linia 33: | Linia 55: | ||
==Brynica na współczesnej fotografii== | ==Brynica na współczesnej fotografii== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Plik:Dobieszowice Wesoła 004 rzeka Brynica.JPG|Dobieszowice Wesoła - granica Małopolski i Śląska | Plik:Dobieszowice Wesoła 004 rzeka Brynica.JPG|[[Dobieszowice (gm. Bobrowniki)|Dobieszowice]] [[Wesoła (Dobieszowice)|Wesoła]] - granica Małopolski i Śląska | ||
Plik:Dobieszowice Wesoła 005 rzeka Brynica.JPG|Dobieszowice Wesoła - granica Małopolski i Śląska | Plik:Dobieszowice Wesoła 005 rzeka Brynica.JPG|[[Dobieszowice (gm. Bobrowniki)|Dobieszowice]] [[Wesoła (Dobieszowice)|Wesoła]] - granica Małopolski i Śląska | ||
Plik:Czarna Przemsza dopływ Brynica 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]] | Plik:Czarna Przemsza dopływ Brynica 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]] | ||
Plik:Brynica ujście do Czarnej Przemszy 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]] | Plik:Brynica ujście do Czarnej Przemszy 01.JPG|Ujście do [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] [[Radocha (Sosnowiec)|Sosnowiec Radocha]] | ||
Plik:Brynica rzeka.jpg|Brynica w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] na wysokości [[Stawiki|Stawików]] i [[Park Fusińskiego|Parku Fusińskiego]] | Plik:Brynica rzeka.jpg|Brynica w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] na wysokości [[Stawiki|Stawików]] i [[Park Fusińskiego|Parku Fusińskiego]] | ||
Plik:Most na Brynicy od Stawików do wejścia do Parku Bioróżnorodności.jpg|Most na Brynicy łączący [[Stawiki]] i [[Park Fusińskiego]] | |||
Plik:Brynica w okolicy Parku Grabek, Czeladź, 163 2094.jpg|Brynica w [[Czeladź|Czeladzi]] w okolicy [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]] | |||
Plik:Brynica w okolicy Parku Grabek, Czeladź, Kino Uciecha, 163 2095.jpg|[[Brynica]] w [[Czeladź|Czeladzi]], w okolicach [[Park Grabek (Czeladź)|Parku Grabek]]; Po prawej widoczny budynek [[Kino "Uciecha" (Czeladź)|Kina Uciecha]]; | |||
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: | Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (1)|Sosnowieckie ABC, tom I]] | data = 2002 | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce = | isbn = 83-915173-5-7 | strony = 6}} | |||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Sulimierski | imię = Filip |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I | data = 1880 | wydawca = Kasa im. Józefa Mianowskiego | miejsce = Warszawa | isbn = | strony = 395}}. | |||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Kowalski| imię = Ludwik |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Nieco o hydrogeologii Brynicy. | data = 1936 | wydawca = [B.w.], ("Orbis") | miejsce = Kraków | isbn = | strony = }}. | |||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Jastrząb| imię = Małgorzata |nazwisko2= Mrozowski|imię2= Marek| tytuł = [[Brynica - jaka jest, jaka będzie]]. | data = 1997 | wydawca = Biblioteka "Echa Czeladzi", Zeszyt nr 3 | miejsce = [[Czeladź]] | isbn = | strony = }}. | |||
==Zobacz także== | |||
* [[Bulwar Brynicy]] | |||
* [[Zagłębiowski Park Linearny]] | |||
==Linki zewnętrzne== | ==Linki zewnętrzne== | ||
Aktualna wersja na dzień 09:08, 6 wrz 2022
| Cieki wodne w Zagłębiu Dąbrowskim | |
 | |
 | |
| Nazwa | Brynica |
| Źródło | Mysłów (gm. Koziegłowy) |
| Ujście | Czarna Przemsza |
| Długość | 57,2 km |
| JCW | PLRW20005212619 |
| Powierzchnia zlewni | 482,7 km². |
Brynica - rzeka na Wyżynie Śląskiej, w województwie śląskim, o długości 57,2 km i powierzchni dorzecza 482,7 km²; Ze źródłami w Mysłowie (gmina Koziegłowy, powiat myszkowski), na wysokości 350 m n.p.m.; Przepływa miasta Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego: Miasteczko Śląskie, Świerklaniec, Piekary Śląskie, Bobrowniki, Wojkowice, Czeladź, Będzin, Siemianowice Śląskie, Katowice, Sosnowiec i Mysłowice. płynie przez Garb Tarnogórski. Na granicy Mysłowic i Sosnowca uchodzi do Czarnej Przemszy; Główny dopływ Czarnej Przemszy, stanowi jej prawy dopływ;
Niegdyś była rzeką zasobną w ryby, a na brzegach występowały bobry. Tworzyły się liczne rozlewiska i stawy. Z uwagi na XIX wieczny rozwój przemysłu, ulegała coraz większym zanieczyszczeniom.
Znaczenie gospodarcze
Jej brody i mosty były miejscem przepraw kupców, co sprzyjało rozwojowi osadnictwa nad jej brzegami. Dzięki funkcjonowaniu brodów, później mostów, powstała Czeladź i Milowice. Na rzece przed regulacją istniało wiele młynów wodnych. Wody rzeki wykorzystywane też były w górnictwie w przyległych do doliny rzeki kopalniach [2].
Regulacja rzeki
Regulację koryta rzeki rozpocząto w latach 20-tych XX wieku.
Pomiędzy 1930 a 1939 utworzono na rzecze zbiornik wodny w Kozłowej Górze (gmina Świerklaniec). Stworzony dla celów militarnych po II Wojnie Światowej (1948-1951) zaadaptowano do funkcji rezerwuaru wody pitnej wodociągowej wznosząc stację uzdatniania wody.
Pomiędzy 1935 a 1937 nastąpiła regulacja rzeki na odcinku płynącym na granicy Sosnowca i Katowic. Regulacja rzeki miała na celu zmniejszenie ucieczek wody z koryta do wyrobisk górniczych kopalń cynku, ołowiu i węgla kamiennego.
W latach 70-tych XX wieku wzdłuż rzeki w Sosnowcu utworzono Bulwar Brynicy sięgający aż do Parku Kresowego.
Granica
Zasadniczo na całej swojej długości jest historyczną granicą pomiędzy Zagłębiem Dąbrowskim a Górnym Śląskiem, szerzej; pomiędzy Małopolską a Śląskiem.
Dawniej była to rzeka, na której oparta była część granicy zachodniej Polski. Kolejno była miejscem granicznym Prusami (później Niemcami), a Rosją; w latach 1918-1922 była to granica niemiecko-polska. 20 czerwca 1922 roku, wojska polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego przekroczyły most na Brynicy, aby przejąć wschodnią część Górnego Śląska pod polską administrację. W latach 1922-1939 stanowiła granicę pomiędzy województwem śląskim a województwem kieleckim w którym znajdowało się Zagłębie Dąbrowskie.
Turystyka
Spływy kajakowe
Na rzece organizowane są spływy kajakowe na dwóch trasach:
- Trasa 1: Brynica - Niezdara - jezioro Świerklaniec
- Trasa 2: Piekary Śląskie - Siemianowice Śląskie
- Trasa 3: Piekary Śląskie - Sosnowiec
Stan wody w rzece Brynica jest bardzo zmienny, lecz umożliwiający organizowanie spływu. Trasa nr 1 do przepłynięcia po opadach deszczu i na wiosnę.
Turystyka rowerowa
Na odcinku wzdłuż Sosnowca biegnie Szklak Rowerowy Dawnego Pogranicza; Na odcinku między ul. Sobieskiego, wzdłuż obszaru przyległego do stawu Stawiki w postaci asfaltowej drogi rowerowej; Dalej za Parkiem Bioróżnorodności prowadzi wałem przeciwpowodziowym do mostu na rzecze a następnie śladem kolei piaskowej do Parku Tysiąclecia. Z Parku Tysiąclecia prowadzi nieoznaczona trasa w dół to łąk nad Brynicą a potem wałem przeciwpowodziowym w kierunku Czeladzi aż do mostu piszo-rowerowego w okolicy Parku Alfred. W Czeladzi droga rowerowa nad rzeką poprowadzona jest wzdłuż Parku Grabek.
Brynica na dawnej fotografii
Brynica pod Milowicami przed 1930r.
Brynica i jej bagna pod Kopalnią "Saturn" w Czeladzi przed 1930r.
Most nad Brynicą w Czeladzi, wybudowany sumptem Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn" przed 1930r.
Brynica na współczesnej fotografii
Dobieszowice Wesoła - granica Małopolski i Śląska
Dobieszowice Wesoła - granica Małopolski i Śląska
Ujście do Czarnej Przemszy Sosnowiec Radocha
Ujście do Czarnej Przemszy Sosnowiec Radocha
Brynica w Sosnowcu na wysokości Stawików i Parku Fusińskiego
Most na Brynicy łączący Stawiki i Park Fusińskiego
Brynica w Czeladzi w okolicy Parku Grabek
Brynica w Czeladzi, w okolicach Parku Grabek; Po prawej widoczny budynek Kina Uciecha;
Opis zdjęcia:
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom I. Muzeum w Sosnowcu, 2002, s. 6. ISBN 83-915173-5-7.
- Filip Sulimierski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I. Warszawa: Kasa im. Józefa Mianowskiego, 1880, s. 395. .
- Ludwik Kowalski: Nieco o hydrogeologii Brynicy.. Kraków: [B.w.], ("Orbis"), 1936. .
- Małgorzata Jastrząb, Marek Mrozowski: Brynica - jaka jest, jaka będzie.. Czeladź: Biblioteka "Echa Czeladzi", Zeszyt nr 3, 1997. .
