Zagłębie Dąbrowskie: Różnice pomiędzy wersjami
mNie podano opisu zmian |
mNie podano opisu zmian |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
* [[Sosnowiec]] – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | * [[Sosnowiec]] – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | ||
* [[Dąbrowa Górnicza]] – 127 tys. mieszkańców – największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego | * [[Dąbrowa Górnicza]] – 127 tys. mieszkańców – największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego | ||
* miasto [[Będzin]] wraz z [[powiat będziński|terenami powiatu]] | * miasto [[Będzin]] (58 tys. mieszkańców) wraz z [[powiat będziński|terenami powiatu]] – historyczna stolica Zagłębia Dąbrowskiego | ||
** miasto [[Czeladź]] – 33 tys. mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | ** miasto [[Czeladź]] – 33 tys. mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego | ||
** miasto [[Wojkowice]] – 9 tys. mieszkańców | ** miasto [[Wojkowice]] – 9 tys. mieszkańców | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
** gmina [[Gmina Mierzęcice (powiat będziński)|Mierzęcice]] – 7 tys. mieszkańców | ** gmina [[Gmina Mierzęcice (powiat będziński)|Mierzęcice]] – 7 tys. mieszkańców | ||
** gmina [[Gmina Ożarowice (powiat tarnogórski)|Ożarowice]] (powiat tarnogórski) – 5 tys. mieszkańców. | ** gmina [[Gmina Ożarowice (powiat tarnogórski)|Ożarowice]] (powiat tarnogórski) – 5 tys. mieszkańców. | ||
* miasto [[Zawiercie]] | * miasto [[Zawiercie]] (51 tys. mieszkańców) wraz z [[powiat zawierciański|terenami powiatu]] | ||
** miasto [[Poręba]] | ** miasto [[Poręba]] | ||
** gmina [[Gmina Włodowice (powiat zawierciański)|Włodowice]] | ** gmina [[Gmina Włodowice (powiat zawierciański)|Włodowice]] | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
** miasto i gmina [[Ogrodzieniec]] | ** miasto i gmina [[Ogrodzieniec]] | ||
** miasto i [[Gmina Łazy (powiat zawierciański)|Gmina Łazy]] | ** miasto i [[Gmina Łazy (powiat zawierciański)|Gmina Łazy]] | ||
* miasto i gmina [[Olkusz]] | * miasto i gmina [[Olkusz]] (36 tys. mieszkańców) wraz z [[powiat olkuski|terenami powiatu]] | ||
** gmina [[Gmina Bolesław (powiat olkuski)|Bolesław]] | ** gmina [[Gmina Bolesław (powiat olkuski)|Bolesław]] | ||
** gmina [[Gmina Trzyciąż (powiat olkuski)|Trzyciąż]] | ** gmina [[Gmina Trzyciąż (powiat olkuski)|Trzyciąż]] | ||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
** miasto [[Bukowno]] | ** miasto [[Bukowno]] | ||
** miasto i gmina [[Gmina Wolbrom (powiat olkuski)|Wolbrom]] | ** miasto i gmina [[Gmina Wolbrom (powiat olkuski)|Wolbrom]] | ||
* miasto i gmina [[Myszków]] | * miasto i gmina [[Myszków]] (32 tys. mieszkańców) wraz z [[powiat myszkowski|terenami powiatu]] | ||
** miasto i gmina [[Gmina Koziegłowy (powiat myszkowski)|Koziegłowy]] | ** miasto i gmina [[Gmina Koziegłowy (powiat myszkowski)|Koziegłowy]] | ||
** miasto i gmina [[Gmina Żarki (powiat myszkowski)|Żarki]] | ** miasto i gmina [[Gmina Żarki (powiat myszkowski)|Żarki]] | ||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
Terminu „Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku użył [[Józef Patrycjusz Cieszkowski]] jako termin geologiczny. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była [[Dąbrowa Górnicza|wieś Dąbrowa]]. | Terminu „Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku użył [[Józef Patrycjusz Cieszkowski]] jako termin geologiczny. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była [[Dąbrowa Górnicza|wieś Dąbrowa]]. | ||
==Stolica Zagłębia== | |||
Utarło się mówić o [[Sosnowiec|Sosnowcu]] jako o współczesnej stolicy regionu, ponieważ jest największym miastem. Jasno nie zostało to jednak nigdy ustalone, stąd pojawiają się czasami zdania podważające stołecznoś [[Sosnowiec|Sosnowca]] Nie ulega natomiast kontrowersji, że historyczną stolicą jest natomiast [[Będzin]]. | |||
== Historia == | == Historia == | ||
Osobny artykuł: [[Historia Zagłębia Dąbrowskiego]] | Osobny artykuł: [[Historia Zagłębia Dąbrowskiego]] | ||
| Linia 69: | Linia 71: | ||
* [[Zamek w Będzinie]] | * [[Zamek w Będzinie]] | ||
* [[Trójkąt Trzech Cesarzy]] | |||
* [[Góra św. Doroty]] | * [[Góra św. Doroty]] | ||
* [[ | * [[Pałac Kultury Zagłębia (Dąbrowa Górnicza)|Pałac Kultury Zagłębia]] | ||
* [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]] | |||
* Klub Sportowy [[Zagłębie Sosnowiec]] | * Klub Sportowy [[Zagłębie Sosnowiec]] | ||
Wersja z 09:49, 12 paź 2011
Zagłębie Dąbrowskie – region historyczno-geograficzny o rodowodzie małopolskim. Od zachodu graniczy z Górnym Śląskiem i często błędnie jest z nim kojarzone. Od południa graniczy z Zagłębiem Krakowskim - drugim małopolskim regionem.
Większość obszaru Zagłębia wraz z jego najbardziej kojarzonymi miejscowościami tj. Sosnowcem, Dąbrową Górniczą, Będzinem i Czeladzią leżą we wschodniej części obecnego województwa śląskiego i w ramach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Granice
Osobny artykuł: Granice Zagłębia Dąbrowskiego
Zachodnia granica ze Śląskiem opiera się o rzeki Brynica oraz Przemsza. Wschodnie i północne granice regionu są mało ostre. Niemniej wszystkie koncepcje zawierają się w obrębie następujących jednostek administracyjnych:
- Sosnowiec – 217 tys. mieszkańców – najludniejsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- Dąbrowa Górnicza – 127 tys. mieszkańców – największe powierzchniowo miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Będzin (58 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu – historyczna stolica Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Czeladź – 33 tys. mieszkańców – najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego
- miasto Wojkowice – 9 tys. mieszkańców
- miasto Sławków – 7 tys. mieszkańców
- gmina Siewierz – 12 tys. mieszkańców
- gmina Bobrowniki – 11 tys. mieszkańców
- gmina Psary – 11 tys. mieszkańców
- gmina Mierzęcice – 7 tys. mieszkańców
- gmina Ożarowice (powiat tarnogórski) – 5 tys. mieszkańców.
- miasto Zawiercie (51 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto Poręba
- gmina Włodowice
- gmina Kroczyce
- miasto i gmina Ogrodzieniec
- miasto i Gmina Łazy
- miasto i gmina Olkusz (36 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto i gmina Myszków (32 tys. mieszkańców) wraz z terenami powiatu
- miasto i gmina Koziegłowy
- miasto i gmina Żarki
- gmina Niegowa
- gmina Poraj.
Nazwa
Terminu „Zagłębie" po raz pierwszy, w połowie XIX wieku użył Józef Patrycjusz Cieszkowski jako termin geologiczny. Termin ten utrwalił się łącznie z tutejszym okręgiem rozwijającego się przemysłu. Człon "Dąbrowskie" został dodany na przełomie XIX i XX wieku i pochodzi od dominującego wówczas ośrodka przemysłowego, jakim była wieś Dąbrowa.
Stolica Zagłębia
Utarło się mówić o Sosnowcu jako o współczesnej stolicy regionu, ponieważ jest największym miastem. Jasno nie zostało to jednak nigdy ustalone, stąd pojawiają się czasami zdania podważające stołecznoś Sosnowca Nie ulega natomiast kontrowersji, że historyczną stolicą jest natomiast Będzin.
Historia
Osobny artykuł: Historia Zagłębia Dąbrowskiego
W okresie powstawania państwa polskiego, ziemie regionu stanowiły przygraniczny teren pod wpływami Wiślan.
Obecne tereny Zagłębia w częściowo pokrywają się z terytorium istniejącego w latach 1443-1790 Księstwa Siewierskiego. Po III rozbiorze znalazły się one w pruskiej prowincji „Nowy Śląsk”, od 1807 roku weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a później Królestwa Polskiego, pod rosyjskim zaborem. Tereny te były w XIX wieku miejscem narodowych powstań, szczególnie styczniowego, kiedy powstańcy przez kilkanaście dni kontrolowali cały region.
W związku z odkrytymi złożami węgla kamiennego, przygranicznym położeniem (styk granic trzech państw zaborczych), budową przez ten teren linii kolejowych warszawsko-wiedeńskiej oraz iwanogrodzko-dąbrowskiej w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój regionu, połączony z napływem ludności poszukującej pracy.
Na początku XX wieku Zagłębie Dąbrowskie było najbardziej uprzemysłowioną częścią Królestwa Polskiego. Nie przekładało się to na pozycję materialną mieszkańców zapatrzonych na sąsiedni, pruski Śląsk, gdzie tamtejsi robotnicy mieli znacznie więcej przywilejów socjalnych. Sprawiało to, że Zagłębie stanowiło miejsce wystąpień robotników, którzy oprócz poprawy warunków życia chcieli też niepodległego państwa polskiego. Ziściło się to po 1918 roku, kiedy to region ten wszedł w skład powstałego państwa polskiego. W pierwszych latach po wojnie Zagłębiacy wspierali śląskich powstańców walczących o przynależność do państwa polskiego. Ostatecznie na Śląsku powstało autonomiczne województwo śląskie. Zagłębie znalazło się natomiast w województwie kieleckim, a Sosnowiec z czasem stał się jego niepisaną stolicą.
Po II wojnie światowej większość terytorium znalazła się w województwie śląsko-dąbrowskim, potem katowickim. Nie licząc krótkich epizodów z okresu rządów zaborców regiony Zagłębia i Górnego Śląska znalazły się po raz pierwszy od kilkuset lat w jednej jednostce administracyjnej. Okres PRL dla Zagłębia oznaczał dalszy rozwój przemysłu ciężkiego, połączony z przybywaniem na te tereny ludności napływowej (głównie w latach 70-tych przy okazji powstawania "Huty Katowice") i zacieranie różnic z sąsiednim Śląskiem. Po 1989 roku nastąpiło załamanie dominujących w Zagłębiu gałęzi przemysłu, co spowodowało bezrobocie i odpływ ludności. Od 1999 roku większość Zagłębia znajduje się w województwie nazwanym śląskim. W tymże roku region odwiedził też Jan Paweł II, za którego pontyfikatu utworzono sosnowiecką diecezję obejmującą większość ziem Zagłębia.
Kwestia mylenia Zagłębia ze Śląskiem
Urodzony i mieszkający w Czeladzi, Sosnowcu, czy w Będzinie nie będzie Ślązakiem, tylko Zagłębiakiem. Dla przybyszów z zewnątrz, głównie z powodu terminów: "województwo śląskie" oraz "Górnośląski Związek Metropolitarny" kwestia nazewnictwa nie jest jasna i często popełniane są błędy.
Symbole Zagłębia
- Zamek w Będzinie
- Trójkąt Trzech Cesarzy
- Góra św. Doroty
- Pałac Kultury Zagłębia
- Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny
- Klub Sportowy Zagłębie Sosnowiec
Diecezja sosnowiecka nazywana również zagłębiowską
Odrębność Zagłębia podkreślił także Kościół katolicki. 25 marca 1992 r. została erygowana Diecezja Sosnowiecka.
Linki
Stowarzyszenie regionalne Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego FDZD
