Janusz Gajos

Zagłębiowskie Biogramy
Janusz Gajos
Imię i nazwisko	Janusz Gajos
Data i miejsce urodzenia	23 września 1939 Dąbrowa Górnicza
Zawód	polski aktor

Janusz Gajos urodzony 23 września 1939 roku w Dąbrowie Górniczej, jest jednym z najwybitniejszych aktorów polskich przełomu dwóch stuleci i niewątpliwie najwybitniejszym aktorem związanym z Będzinem.

Wszystko zaczęło się w...Będzinie

W królewskim grodzie nad Czarną Przemszą zamieszkał wraz z rodzicami w 11 roku życia. Tu ukończył szkołę podstawową, a w roku 1957 zdał maturę w III Liceum Ogólnokształcącym noszącym dziś imię Cypriana Kamila Norwida. Zatem tu przeżył młodzieńczy okres najintensywniejszego kształtowania osobowości, utrwalony w pamięci każdego człowieka na całe życie. Właśnie w będzińskim liceum, w szkolnej inscenizacji „Pana Tadeusza” odkrył w sobie miłość do sceny. Miłość z razu zawiedzioną, bowiem w roku maturalnym nie dostał się do łódzkiej szkoły filmowej. W latach 1957 – 1959, pracując w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana, przeszedł nieocenioną szkołę zawodu i rozumienia sztuki. Zarazem konsekwentnie, co rok, starał się o przyjęcie do Szkoły Teatralnej w Łodzi i Krakowie, ciągle bez powodzenia. W latach 1960 – 1961 odbył służbę wojskową i w roku 1961 został studentem Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

Rola życia i początek wielkiej kariery

Słynną „łódzką filmówkę” ukończył w roku 1965 mając już za sobą debiut filmowy w „Panience z okienka” rolą Pietrka oraz w filmie „Obok prawdy” rolą Zygi. Tak zaczął się tryumfalny marsz będzinianina przez sceny teatralne, plany filmowe i telewizyjne w setkach genialnych, niezapomnianych kreacji aktorskich.

W 1966 roku, będąc aktorem Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi, Janusz Gajos wspiął się na szczyt popularności jako Janek – bohater serialu „Czterej pancerni i pies”, a w rok później został laureatem „Srebrnej maski’ i Nagrody l stopnia Ministra Obrony Narodowej dla realizatorów i wykonawców tego serialu. Ogromny talent, wszechstronność i pracowitość nie pozwoliły, trwającej do dziś sławie Janka Kosa przyćmić sukcesów artysty dramatycznego Janusza Gajosa, odnoszonych bezustannie w trakcie kolejnych emisji najpopularniejszego serialu Telewizji Polskiej. Od premiery „Czterech pancernych…” do dziś jest to ponad 300 ról teatralnych na scenach Łodzi, a od roku 1970 teatrów warszawskich, kolejno: „Komedii”, Polskiego, „Kwadratu”, Dramatycznego, Powszechnego i Teatru Narodowego, z którym artysta związany jest do dzisiaj, oraz ról w ponad 80 filmach pełnometrażowych i dziesiątkach ról telewizyjnych. Są to kreacje niesłychanie różnorodne, wymagające od aktora, oprócz znakomitego warsztatu, najwyższej jakości talentu i ogromnej zdolności artystycznej transformacji. Nie sposób wymienić wszystkich postaci kreowanych przez Janusza Gajosa w teatrze, filmie i telewizji. Przypomnijmy, zatem choć kilka z ostatnich lat Mateusz Bigda w „Bigda idzie” Juliusza Kaden – Bandrowskiego (Teatr TV 1999), Bimber w „Rozmowach przy wycinaniu lasu” Stanisława Tyma (Teatr TV 1999), Swidrygajłow w spektaklu na motywach „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewskiego (Teatr Powszechny 2000), Mężczyzna w „Żółtym szaliku” Jerzego Pilcha (film TV 2000), Seweryn Baryka w „Przedwiośniu” (film TV 2000), Horodniczy w „Rewizorze” Mikołaja Gogola (Teatr Dramatyczny 2002), Cześnik Raptusiewicz w „Zemście” Aleksandra Fredry (film TV2002) czy wreszcie Kubala w „Nartach Ojca Świętego” tegorocznej premierze Teatru Narodowego w Warszawie.

Nagrody i wyróżnienia

Nic dziwnego, że w całej dotychczasowej ponad 40 – letniej karierze Janusz Gajos obsypywany był licznymi nagrodami. Spośród blisko 50. przypomnijmy kilka najbardziej prestiżowych: „Srebrne Lwy” na IX Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (Gdańsk 1984), Nagroda Prezesa Polskiego Radia i Telewizji „Złoty Ekran” (1986), „Wiktor” nagroda publiczności dla najpopularniejszej postaci telewizji (1987), „Złota Kaczka” nagroda tygodnika „Film” (1989), „Złote Lwy” główna nagroda XV Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (Gdańsk 1990), Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii i „Złota Kaczka” tygodnika „Film” za pamiętną „Ucieczkę z kina Wolność” (1991), „Superwiktor” nagroda za osobowość telewizyjną przyznawana przez laureatów „Wiktorów” (1993), „Wiktor” dla najlepszego aktora (1994 i 2001), „Telemaska” nagroda czytelników „Teletygodnia” i widzów Teatru Telewizji (2001), Statuetka „Gwiazda Telewizji Polskiej” wręczona z okazji 50 – lecia Telewizji Polskiej za kreacje aktorskie w filmie i teatrze telewizji (2002), „Kryształowy Granat” na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (2003), Nagroda Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie teatru (2003), tytuł najlepszego aktora na XI Ogólnopolskim Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi, za rolę Kubali w „Nartach Ojca Świętego” (2005) oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej (2002).

Pomijamy tu liczne nagrody ośrodków regionalnych oraz zagranicznych, odnotujemy jedynie odsłonięcie gwiazdy Janusza Gajosa w powstałej w 1998 roku Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi. Dodajmy, że laury zdobyte przez artystę dotyczą praktycznie wszystkich form wyrazu aktorskiego: od tragedii i dramatu po komedię i kabaret, od spektakli w wieloosobowej obsadzie po najtrudniejszą formę aktorską monodram, że przypomnimy tutaj „Mszę za miasto Arras”, prezentowaną również na deskach naszego będzińskiego teatru.

Będzin pamięta

W wielu wywiadach i spotkaniach autorskich, chętnie sięga on do wspomnień będzińskich, nie tylko rodzinnych, ale także do początków swej kariery w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana. W marcu 2005 roku Walne Zgromadzenie członków Towarzystwo Przyjaciół Będzina podjęło decyzję o nadaniu Januszowi Gajosowi tytułu Honorowego Członka Towarzystwa.

Wyrazem naszej wdzięczności dla Wielkiego Artysty za promowanie naszego miasta w kraju i na świecie swoją osobą i twórczością, a zarazem wielkim zaszczytem dla członków Towarzystwa Przyjaciół Będzina i dla władz samorządowych miasta Będzina, społeczeństwa naszego królewskiego grodu jest nadanie Januszowi Gajosowi tytułu Honorowego Obywatela Miasta Będzina.

Janusz Gajos został Honorowym Obywatelem Miasta Będzina, na mocy Uchwały Rady Miejskiej z 2005 roku, podjętej na wniosek Towarzystwa Przyjaciół Będzina.

Biogram opracował: Piotr Dudała